Giải mã phong độ thăng hoa của Christian Pulisic

Trước trận đấu đầu tiên trên cương vị HLV trưởng của ĐTQG Mỹ, Mauricio Pochettino đã nói chính xác những điều mà mọi người đã đoán chắc từ trước rằng ông sẽ nói.

“Tôi nghĩ cậu ấy là một cầu thủ tuyệt diệu,” ông chia sẻ với các phóng viên. “Một trong những cầu thủ tấn công xuất sắc nhất thế giới.”

Dĩ nhiên, ông đang nói về Christian Pulisic. Cầu thủ xuất sắc nhất bóng đá Mỹ hiện tại – cũng là cầu thủ vĩ đại nhất lịch sử bóng đá Mỹ. Nhưng anh có thực sự là một trong những cầu thủ tấn công xuất sắc nhất thế giới không?

Phải chăng đây chỉ là một lời khen mang tính xã giao trong số những phát ngôn được lên kịch bản sẵn dành cho mọi vị tân HLV trưởng của ĐTQG này? Pulisic chưa bao giờ có được vị thế chắc suất đá chính ở Chelsea, và giờ đây anh đang tỏa sáng rực rỡ sau khi chấp nhận lui xuống một môi trường thi đấu cấp thấp hơn, trong màu áo AC Milan ở Serie A. Mọi người đều biết Pulisic hoàn toàn không tầm thường chút nào, nhưng còn cái đẳng cấp “một trong những cầu thủ tấn công xuất sắc nhất thế giới” thì sao?

Tất nhiên là Pochettino sẽ nói như thế về đội trưởng và đồng thời là cầu thủ quan trọng nhất đội bóng của ông dù cho sự thật có là thế nào đi nữa. Bất kỳ một phát ngôn nào khác mang hàm ý trái ngược sẽ rất dễ làm dấy lên những cuộc tranh cãi nhỏ, hoặc ít nhất là một số dòng tít tiêu cực. Bất kỳ một phát ngôn nào khác mang hàm ý trái ngược có thể sẽ khiến mọi người đinh ninh chính bản thân ông đang cho rằng đội tuyển quốc gia mà mình vừa tiếp quản chẳng có gì đặc biệt. Nếu cầu thủ giỏi nhất của bạn không phải là một trong những cầu thủ xuất sắc nhất thế giới, vậy thì làm sao mà bạn có thể mơ mộng tới việc tiến xa ở kỳ World Cup 2 năm tới?

Nhưng, qua 8 trận đấu đã chơi ở Serie A mùa này, Pulisic thực sự đang thể hiện hình ảnh của một trong những cầu thủ tấn công giỏi nhất thế giới. Đã có những thay đổi nào diễn ra với chàng trai này? Và liệu phong độ rực rỡ hiện tại của anh có thể tồn tại lâu dài được không?

TRƯỚC HẾT, POCHETTINO KHÔNG NÓI SAI!

Thứ “tiền tệ” có giá trị cao nhất đối với mọi cầu thủ tấn công chính là thành tích ghi bàn và kiến tạo. Rõ ràng là ngoài hai việc này ra thì họ cũng có thể đóng góp vào thành tích chung của đội bằng nhiều việc khác nữa, nhưng về lâu dài, những cầu thủ tấn công xuất sắc nhất thế giới sẽ là những người ghi nhiều bàn và kiến tạo nên nhiều bàn thắng nhất.

Ví dụ, mặc dù những đóng góp trên sân cỏ của Lionel Messi chẳng thể được thể hiện trọn vẹn chỉ với 2 cột thống kê đơn giản này, nhưng thực ra chúng ta cũng chẳng cần đến bất kỳ con số nào khác ngoài chúng để chứng minh anh chính là cầu thủ vĩ đại nhất mọi thời đại.

Trong toàn bộ cơ sở dữ liệu của FBref về Top 5 giải VĐQG hàng đầu châu Âu, Messi chính là cái tên đứng đầu về tần suất ghi bàn không tính penalty + kiến tạo trung bình mỗi 90 phút (1,2). Cristiano Ronaldo, cầu thủ hiện đại duy nhất mà chúng ta có thể đặt vào “chung mâm” với Messi, thì được ghi nhận con số 0,9 trong thống kê này. Nghĩa là trung bình cứ 3 trận Messi tạo ra nhiều hơn Ronaldo 1 bàn.

Nếu áp dụng cùng một lập luận đơn giản như trên cho mùa giải hiện tại, thì chúng ta sẽ có 7 cầu thủ đang đạt hiệu suất tốt hơn Messi. Nói đúng hơn là tần suất G+A (không tính penalty) trung bình mỗi 90 phút của họ cho tới thời điểm này của mùa bóng 2024/25 đang cao hơn con số trung bình tính trên toàn sự nghiệp của huyền thoại người Argentina. Trong số tất cả các cầu thủ đã chơi ít nhất 500 phút ở Top 5 giải VĐQG hàng đầu châu Âu mùa này, sau đây là danh sách những gương mặt đang làm được điều đó:

1) Omar Marmoush, Eintracht Frankfurt: 2,0

2) Cole Palmer, Chelsea: 1,5

3) Harry Kane, Bayern Munich: 1,4

4) Bukayo Saka, Arsenal: 1,4

5) Robert Lewandowski, Barcelona: 1,4

6) Marcus Thuram, Inter Milan: 1,3

7) Erling Haaland, Manchester City: 1,3

Còn dưới đây là những cái tên tuy không có hiệu suất “tốt hơn Messi” như nhóm trên, nhưng vẫn đạt mức thống kê tối thiểu là 1,0 bàn thắng (không tính penalty) + kiến tạo trung bình mỗi 90 phút:

8) Nicolas Jackson, Chelsea: 1,2

9) Lamine Yamal, Barcelona: 1,1

10) Raphinha, Barcelona: 1,1

11) Mohamed Salah, Liverpool: 1,0

12) Ollie Watkins, Aston Villa: 1,0

13) Luis Henrique, Marseille: 1,0

14) Christian Pulisic, AC Milan: 1,0

Thực ra bình luận của Pochettino ở đầu bài phân tích này khá mơ hồ. Theo FIFA, trên thế giới có khoảng 100.000 cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp. Vì vậy, nếu bạn đang chơi ở một trong những giải đấu hàng đầu thế giới với tư cách một cầu thủ tấn công thì dĩ nhiên bạn là “một trong những cầu thủ tấn công giỏi nhất thế giới”. Nhưng chúng ta hãy định nghĩa cụ thể hơn về khái niệm này.

Giả sử, sau khi sắp xếp cấp bật sức mạnh của các đội bóng tham dự đấu trường Champions  League trong một mùa giải bất kỳ, chúng ta có Top 5 ứng cử viên hàng đầu cho chức vô địch, và phát ngôn mà Pochettino đã đưa ra mang hàm ý bảo rằng Pulisic đủ giỏi để được đá chính cho những đội bóng như thế này. Hiện nay, hầu như mọi đội bóng mạnh đều triển khai một hàng công 3 người, thế nên chúng ta sẽ có 15 slot cho hạng mục “những cầu thủ tấn công xuất sắc nhất thế giới”.

Vậy là, xét trên khả năng ghi bàn và kiến tạo trong một kích cỡ mẫu đủ lớn về thời lượng thi đấu, Christian Pulisic hiện tại chính là một trong những cầu thủ tấn công xuất sắc nhất thế giới.

LIỆU PULISIC CÓ THỂ DUY TRÌ LÂU DÀI PHONG ĐỘ HIỆN TẠI?

Phòng trường hợp bạn cần tôi giải thích thật rõ: Gần như chắc chắn sẽ không có chuyện danh sách mà tôi nêu ra ở trên dự đoán chính xác tuyệt đối diễn biến trong phần còn lại của mùa giải. Nếu được như vậy thì Marmoush sẽ không chỉ là cầu thủ xuất sắc nhất Ai Cập mà còn tạo nên mùa giải vĩ đại nhất lịch sử môn thể thao vua về mặt thành tích cá nhân. Nicolas Jackson sẽ từ một cầu thủ từng bị chế giễu rộng rãi vì dứt điểm quá tệ biến thành “giỏi ngang Messi”. Và trong tập thể Real Madrid sẽ chẳng có lấy một cầu thủ tấn công nào xứng đáng đứng vào hàng ngũ những cái tên xuất sắc nhất thế giới.

Tuy nhiên, đồng thời thì hầu hết những cái tên ở trên cũng gần như chắc chắn sẽ nằm trong nhóm dẫn đầu về thành tích ghi bàn + kiến tạo vào cuối mùa giải, thậm chí là chiếm lĩnh vị trí Top 1: Harry Kane? Bukayo Saka? Erling Haaland? Robert Lewandowski? Lamine Yamal? Mohamed Salah? Đây chính là những cái tên xuất sắc nhất trong số những cái tên xuất sắc.

Vậy, những điều này có nghĩa lý gì đối với Pulisic?

Sau 8 trận đã chơi ở Serie A mùa này, hiệu suất thực tế của ngôi sao người Mỹ đang vượt xa so với mức hiệu suất “kỳ vọng” (được đúc kết qua “chất lượng” thực sự của các cơ hội ghi bàn mà anh đã “tóm” được và mở ra cho các đồng đội): 1,0 G+A (không tính penalty) mỗi 90 phút, so với 0,7 “bàn thắng kỳ vọng” không tính penalty + “kiến tạo kỳ vọng” mỗi 90 phút (npxG+xA/90 phút). Giờ thì có vẻ như câu trả lời sẽ là “anh ta sẽ khó duy trì lâu dài được hiệu suất hiện tại” và “không, anh ta không thực sự là một trong những cầu thủ tấn công xuất sắc nhất thế giới”. Nhưng nếu chúng ta sử dụng điểm cắt “chỉ tính những cầu thủ đã chơi ít nhất 500 phút”, thì “hiệu suất kỳ vọng” của anh sẽ có vị trí xếp hạng y hệt như thống kê hiệu suất thực tế: Vẫn là đứng thứ 14 trong số những ngôi sao tấn công tại Top 5 giải VĐQG hàng đầu châu Âu.

Đặt con số 0,7 npxG+xA/90 trên vào bối cảnh mùa giải trước, Pulisic sẽ tiếp tục lọt vào Top 15 người giỏi nhất trong số những cầu thủ tấn công đã ra sân tối thiểu 2000 phút. Vì thế, kể cả khi phong độ đưa bóng vào lưới của ngôi sao người Mỹ trở về “mặt đất” (không tính 1 bàn penalty, hiện anh đang ghi tới 4 bàn từ những cơ hội có giá trị bàn thắng kỳ vọng chỉ là 2,6), nhưng hiệu suất “đánh hơi cơ hội dứt điểm” và sáng tạo cơ hội này tiếp tục được duy trì trong suốt phần còn lại của mùa giải, anh sẽ tiếp tục là một trong những cầu thủ tấn công xuất sắc nhất thế giới!

Nhưng liệu Pulisic có làm được điều đó không? Con số 0,7 sẽ là mức npxG+xA/90 tốt nhất trong sự nghiệp của tuyển thủ quốc gia Mỹ và là một con số mà anh chưa từng tiệm cận tới nổi kể từ mùa giải đầu tiên khoác áo Chelsea, dù cho hồi ấy anh đã có lúc được xem là cầu thủ đạt phong độ cao nhất Premier League trong giai đoạn “Dự án Tái Khởi Động” sau khoảng thời gian dài trì hoãn giải đấu vì Covid-19.

Tính đến thời điểm này của mùa giải Pulisic chỉ đang thực hiện 1,7 cú dứt điểm trung bình mỗi 90 phút. Mùa trước con số này là 2,3, còn con số trung bình của 4 mùa giải khoác áo Chelsea là 2,5. Sự sụt giảm của số lượng đã được bù đắp bằng sự gia tăng của chất lượng: Giá trị “bàn thắng kỳ vọng” trung bình của những cú dứt điểm mà anh đã thực hiện mùa này là 0,24 xG, còn con số trung bình của toàn sự nghiệp ngôi sao người Mỹ là 0,14. Chuyện này tốt – thậm chí là rất tốt – nhưng hiếm có một cầu thủ tấn công nào duy trì được hồ sơ dứt điểm như vậy trong toàn bộ một mùa giải cả. Trong số 2,6 xG không tính penalty của Pulisic mùa này, cú đệm bóng cận thành vào lưới Parma đóng góp tới 37%. Liệu cho tới cuối mùa giải anh sẽ có được thêm bao nhiêu cơ hội cực ngon ăn như vậy nữa?

Tính từ mùa giải 2017/18, chỉ có 2 cầu thủ đã chơi tối thiểu 2.000 phút trong 1 mùa giải được ghi nhận đã tạo ra ít nhất 0,38 xG mỗi 90 phút trong khi thực hiện từ 1,7 cú dứt điểm trở xuống: Simy tại Crotone vào mùa giải 2020-21 và Jean-Philippe Mateta tại Crystal Palace vào mùa giải trước. Không chỉ hiếm có cầu thủ nào làm được những gì mà Pulisic đang làm trong suốt 38 trận đấu của một mùa giải, mà chúng ta thậm chí còn chưa từng thấy một cầu thủ nào chơi ở vị trí của anh làm được điều đó. Nwankwo và Mateta đều là những tiền đạo trung tâm chơi cho 2 đội bóng thuộc nhóm nửa dưới của các bảng xếp hạng – những đội ít khi được cầm bóng. Còn Milan là một đội bóng thuộc đẳng cấp Champions League.

Tóm lại, có những điều cần phải được điều chỉnh để Pulisic có thể duy trì lâu dài phong độ hiện tại.

Và thực tế là đã có rất nhiều thay đổi diễn ra với lối chơi của anh mùa này.

PULISIC ĐÃ BIẾN THÀNH MỘT CẦU THỦ HOÀN TOÀN KHÁC TRƯỚC

Điều đã biến Pulisic thành một cầu thủ mang tiềm năng chạm tới cấp độ “đẳng cấp thế giới” chính là khả năng đưa bóng vào hoặc tìm kiếm khoảng trống để nhận bóng trong vòng cấm. Nhưng hiện tại, anh đang có thống kê thấp nhất sự nghiệp về tần suất kéo bóng, tần suất chạm bóng trong vòng cấm, và tần suất nhận được những đường chuyền phát triển bóng từ đồng đội.

Thống kê cuối cùng trong nhóm trên chính là sự thay đổi lớn nhất. Mùa giải trước, dưới thời HLV trưởng Stefano Pioli, Pulisic đã nhận tổng cộng 293 đường chuyền phát triển bóng từ các đồng đội – con số cao nhất Serie A. Mùa giải này, con số đang được ghi nhận là 41 – xét tần suất trung bình mỗi 90 phút thì chỉ bằng một nửa mùa trước. Mùa trước, Pulisic chính là “trạm tiếp nhận bóng” chính yếu trên hàng tiền đạo, sang mùa  này, vai trò của anh đã thay đổi rất nhiều cùng với sự biến động trên chiếc ghế HLV trưởng – khi Pioli bị thay thế bằng Paulo Fonseca.

Dưới thời Fonseca, Milan không có nhiều pha chuyển trạng thái - số đợt kiểm soát bóng trung bình mỗi trận của họ đã giảm đi gần 10 so với mùa trước. Rossoneri không còn pressing với cường độ mạnh như mùa trước, nhưng thay vào đó họ đang kiểm soát bóng ở những khu vực nguy hiểm nhiều hơn: Tỷ lệ kiểm soát bóng ở khu vực 1/3 cuối sân đối thủ của họ chiếm tới 62%  tổng thời lượng kiểm soát bóng, còn ở mùa trước là 54%. Nói cách khác: Milan muốn giữ quả bóng ở yên trong khu vực 1/3 cuối sân đối thủ, bất kể ai là người cầm bóng.

Bất ngờ thay, thứ bóng đá này hóa ra lại rất đỗi tuyệt vời đối với Pulisic, một “hung thần tốc độ” được đào tạo bởi Dortmund từng thăng hoa rực sáng nhất khi được vùng vẫy với những khoảnh khắc hỗn loạn, vô tổ chức của sân đấu. Giờ đây, mặc dù ngôi sao người Mỹ đang có bóng trong vòng cấm ít hơn và dứt điểm với tần suất trung bình mỗi trận thấp nhất sự nghiệp, nhưng bù lại thì tần suất kiến tạo cơ hội của anh đang cao gấp đôi so với mức trung bình của sự nghiệp, cả chỉ số kiến tạo kỳ vọng (xA) cũng thế. Tính đến nay, Pulisic đã có 5 pha chọc khe thành công, đây là con số cao nhất mà anh từng có trong một mùa giải - nên nhớ, hiện tại mới chỉ là giữa tháng 10!

Mặc dù không chạm bóng trong vòng cấm nhiều, nhưng anh đang tạo nên tầm ảnh hưởng lớn hơn tại Zone 14 — khu vực trung tâm ngay phía trước vòng cấm. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những đội bóng tận dụng được khu vực này thường xuyên nhất sẽ là những đội giành được nhiều chiến thắng nhất. Thông thường sẽ là các đồng đội chuyền bóng tới cho Pulisic từ khu vực này. Thay vào đó, hiện anh đang là cầu thủ tấn công đứng đầu Serie A về số lần chạm bóng ở Zone 14 (67).

Bất kể phần còn lại của mùa giải sẽ như thế nào, rõ ràng đây là một lối thì đấu trông vững bền, ổn định hơn cho một cầu thủ đã có lần đầu tiên trong sự nghiệp chơi tới 2.500 phút trong một mùa giải VĐQG vào mùa trước. Với lối chơi liên tục thực hiện những pha chạy không bóng tốc độ cao và các tình huống dẫn bóng nguy hiểm vào những khu vực trọng yếu của đối thủ như ngày trước, Pulisic đã phải dành phần lớn sự nghiệp của mình để… nằm sân, cố gắng đứng dậy sau khi bị đốn giò hoặc bị đâm, húc.

Trong xuyên suốt sự nghiệp, Pulisic đã bị phạm lỗi trung bình khoảng 1,7 lần mỗi trận. Còn ở mùa giải này - mùa giải bùng nổ nhất của anh - ngôi sao người Mỹ mới chỉ bị phạm lỗi 3 lần sau 8 trận đã chơi ở Serie A.

Dĩ nhiên, những người mang tâm lý nghi ngờ phong độ hiện tại của Pulisic sẽ hoàn toàn có căn cứ rất hợp  lý để củng cố cho quan điểm của họ: Ngôi sao người Mỹ sẽ khó có thể tiếp tục ghi nhiều bàn thắng như hiện tại nếu anh cứ mãi dứt điểm quá ít, và anh sẽ khó có thể tiếp tục kiến tạo ra nhiều cơ hội như hiện tại nếu không có nhiều pha chạm bóng trong vòng cấm hơn. Khi tổng số pha dứt điểm và số lần chạm bóng trong vòng cấm của một cầu thủ tấn công bị sụt giảm, thường thì đây không phải là dấu hiệu cho thấy anh ta đang chơi tốt lên.

Nhưng những người tuyệt đối tin tưởng vào năng lực của anh cũng sẽ có những cơ sở mang sức nặng lớn không kém: Pulisic đang đạt được “năng suất” tốt nhất sự nghiệp trong khi về cơ bản đang chơi như một cầu thủ sáng tạo của Zone 14 – khu vực trọng yếu nhất sân đấu. Ngay cả khi anh không còn thực hiện những pha dốc bóng tốc độ cao hoặc tìm kiếm khoảng trống để nhận bóng trong vòng cấm, chúng ta vẫn biết rõ rằng anh hoàn toàn có thể làm vậy khi cần, vì anh đã làm những việc đó rất nhiều lần vào mùa trước. Ngôi sao người Mỹ hoàn toàn có thể chuyển sang thi đấu kiểu “cậy sức” nếu cần.

Bất kể Pulisic có duy trì được phong độ hiện tại hay không, thì vài tháng đầu của mùa giải 2023/24 ít nhất cũng đã cho chúng ta thấy một hình ảnh hết sức mới mẻ ở chàng trai này. Ai cũng biết rằng Pulisic hoàn toàn đủ năng lực để tạo nên những mùa giải rực rỡ, nhưng chẳng mấy ai nghĩ rằng anh có thể chơi như thế này cả.

*Lưu ý: Các thống kê sử dụng trong bài phân tích chỉ tính đến trước loạt trận mới nhất của các giải VĐQG

Theo Ryan O’Hanlon, ESPN