World Cup 2022: Giấc mơ của người giàu, ác mộng của người nghèo

 

Khi các quan chức của FIFA đặt chân tới Qatar vào tháng 11 năm sau để bắt đầu vòng chung kết World Cup 2022, điểm dừng chân của họ hẳn sẽ là những khách sạn lung linh nhất quốc gia này, được xây dựng với những tiện nghi hiện đại nhất có thể nhằm phục vụ cho ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh.

 

Còn với người hâm mộ, ngay từ bây giờ – thời điểm 1 năm trước khi World Cup khởi tranh, họ có thể lên trang chủ FIFA để lập kế hoạch lưu trú tại Qatar. Tại đó, khán giả/du khách có thể lướt qua hàng loạt chỗ ở đẳng cấp được chứng nhận, từ các khách sạn sang trọng cho đến những khu nghỉ dưỡng 5 sao.

 

Thậm chí theo những thông tin mới nhất, nước chủ nhà đang có ý định thuê 2 siêu du thuyền làm nơi lưu trú cho những CĐV có nhu cầu, để được đắm chìm trong những bữa tiệc rượu, bể bơi, quầy bar và xem bóng đá ngay khi ngắm nhìn hình ảnh hoa lệ của Vịnh Tây Doha. Hoặc nếu muốn thích khám phá, họ có thể trải nghiệm những “khách sạn ngàn sao” – những căn lều trại ở giữa sa mạc, tận hưởng những đêm Ả Rập như trong Aladdin hay Nghìn lẻ một đêm.
 

 

 

Với dự kiến 1,2 triệu người hâm mộ sẽ đặt chân tới Qatar trong 28 ngày diễn ra đại hội, lĩnh vực khách sạn có thể trông đợi vào một vụ mùa bội thu. Nhưng phía sau hình ảnh lung linh đó, các lao động nhập cư làm việc tại khách sạn đang vật lộn với mức lương hơn… 1 bảng/giờ (tương đương 40 nghìn đồng), và cật lực làm việc 1 tháng cũng không đủ chi trả 1 đêm tại khách sạn.

 

Trong hành trình điều tra của mình, các phóng viên của Guardian đã ghé thăm 7 khách sạn được liệt kê trên trang chủ FIFA, trò chuyện với 40 nhân viên và phát hiện ra thực tại phũ phàng. Gần như tất cả đều bị vi phạm quyền lao động nghiêm trọng với mức lương rẻ mạt.

 

Họ phải làm việc nhiều giờ và không được nghỉ dù chỉ 1 ngày trong nhiều tháng liền. Nơi ở của các nhân viên này cũng chỉ là những khu trại chật chội và ngột ngạt bên rìa Doha, thậm chí ở ghép 5 người/phòng. Không ít người đã bị giới chủ thu hộ chiếu để đảm bảo họ sẽ không chuyển việc.

 

Rất nhiều những bài báo đã phơi bày mặt trái của cuộc sống hoa lệ tại Qatar, nơi những người lao động nhập cư bị đối xử tàn bạo, bị cưỡng bức, gánh nợ nần, thậm chí nhiều người thiệt mạng khi xây dựng các công trình chuẩn bị cho World Cup.

 

Một chính sách cải cách lao động đã được Qatar thực hiện vào năm 2019, trong đó có quy định chấm dứt ‘kafala’ – thuật ngữ chỉ hệ thống khiến người lao động chỉ có thể chuyển việc/rời đất nước khi có sự cho phép của người sử dụng lao động. Khi chính sách có hiệu lực vào tháng 9/2020, nó được hoan nghênh rộng rãi và FIFA đã sử dụng từ “đột phá” để mô tả. Tuy nhiên thực tế là với rất nhiều công nhân, nhân viên, mọi thứ không có gì thay đổi với họ.

 

 

Theo đó, các nhân viên cáo buộc công ty của họ phớt lờ những quy định. Nhưng nếu ai đó có ý định kiện tụng, những ông chủ của họ đơn giản chỉ cần dọa phạt tiền lương. Với những người đang bán mạng vì mức lương không đủ sống, đơn giản là họ không thể đối đầu lại những ông chủ của mình.

 

“Họ đe dọa chúng tôi, nói rằng sẽ trừ tiền phòng, tiền giường vào lương và từ chối chi trả những khoản thưởng cuối kỳ” – một nhân viên bảo vệ người Ấn Độ cho biết. “Chúng tôi hoàn toàn nằm trong tầm kiểm soát của họ”. Chưa kể đối với các công nhân xây dựng, hầu hết 8 SVĐ phục vụ World Cup đều được hoàn thành từ cuối năm 2020, trước khi các cải cách hoàn toàn có hiệu lực. Nói cách khác, chế độ ‘kalafa’ vẫn tồn tại.

Trung bình, một nhân viên khách sạn nhận mức lương cơ bản 200 bảng/tháng (khoảng 7 triệu đồng), và con số đó đã được tăng từ mức tối thiểu 150 bảng/tháng. Nhưng bù lại, họ phải chịu các khoản phí thực phẩm, phương tiện đi lại và có nghĩa là chẳng có gì thay đổi cả. Chưa kể, không ít lao động phải nộp tiền cho đại lý tuyển dụng để đảm bảo công việc của mình – thường sẽ dao động khoảng hơn 1000 bảng.

 

Chưa hết, mức lương thấp như vậy có nghĩa là những người lao động buộc phải ở lại Qatar trong nhiều năm, bởi họ không đủ khả năng để trở về quê hương. Một công nhân người Nepal cho biết đã không gặp gia đình mình trong 5 năm: “Khi tôi gọi cho con trai mình, nó từ chối bắt máy và không muốn nói chuyện với tôi.”

 

Một nhân viên bảo vệ chia sẻ với Guardian: “Đó là một trò lừa đảo. Ở đây họ hút máu của bạn. Đôi khi tôi tự hỏi tại sao mình lại đến đây. World Cup là một điều thực sự lớn lao và tất cả mọi người đều thích nó, nhưng cách mà họ đối xử khiến tất cả chúng tôi cảm thấy kiệt quệ. Chúng tôi đã rơi vào bẫy và không thể thoát ra được.”

 

Thông thường, các nhân viên tại khách sạn làm việc 12 tiếng/ngày. Tính cả thời gian di chuyển từ khu trại lao động – nơi được gọi là chỗ ở, họ tốn 15 tiếng mỗi ngày. Nếu làm việc cả tháng không nghỉ, họ có thể kiếm được 400 bảng Anh – con số thấp hơn rất nhiều những gì được hứa hẹn ở quê nhà. Nhưng nếu nghỉ 1 ngày, cho dù họ được phép làm điều đó, công ty sẽ cắt lương 10 bảng Anh. “Trong suốt 3 tháng hè, chúng tôi làm việc liên tục không nghỉ ngày nào” – một nhân viên cho biết.