Socrates - "Nhà hiền triết" Brazil tại World Cup 1982

Socrates, sinh ngày 19 tháng 2 năm 1954 tại Belém do Pará, Brazil, luôn nổi bật trước đám đông nhờ ngoại hình gây chú ý. Cao 1m92, khá ốm, đôi chân nhỏ hơn hẳn so với thân hình, hàng râu quai nón rậm, mái đầu xoăn tít, đôi mắt đen với cái nhìn sâu thẳm dễ khiến người khác bối rối, Socrates không giống một nhà thể thao mà giống một nhà hiền triết hơn. Kỳ thực, Socrates được đặt theo tên nhà hiền triết cổ đại Hy Lạp Socrates (một trong những người sáng lập nền triết học phương Tây).

Có lẽ trong lịch sử bóng đá thế giới, Socrates là cầu thủ chơi "nhàn" nhất, bởi ông không cần dựa vào nền tảng thể lực sung mãn để điều tiết lối chơi cho Brazil. Socrates luôn ung dung, khoan thai, xem bóng đá như thú tiêu khiển chứ không phải nghề kiếm sống hoặc trò sinh tử. Socrates có thể “biến mất” trong hầu hết thời gian của trận đấu rồi bất chợt xuất hiện, định đoạt số phận trận đấu chỉ bằng một cú chạm bóng thiên tài. Chính Pele phải thừa nhận: “Socrates làm cú calcanhar (đánh gót) tuyệt hơn bất kỳ ai! Socrates xử lý bóng mà không cần quan sát còn giỏi hơn hầu hết cầu thủ bóng đá khác xử lý bóng có quan sát!”.

Ngay lúc còn trẻ, Socrates đã… lười chạy, vì thật ra ông không thể chạy nhiều. Socrates nghiện rượu và thuốc lá nên không có sức di chuyển rộng với tần suất cao như nhiều ngôi sao Brazil khác. Socrates có lẽ là cầu thủ duy nhất luôn… hút thuốc ở những phút giải lao sau hiệp một của trận đấu mà không bị HLV nhắc nhở hoặc cấm đoán. Socrates lấy sự thông minh và một kho tàng những kỹ năng điều khiển quả bóng bù đắp cho khiếm khuyết về mặt thể lực và sức bền. Ông ít chạy nhưng luôn tham gia vào trận đấu theo cách riêng của mình: quan sát nhanh, chuyền bóng chuẩn xác, điều khiển lối chơi của đội bóng và hành động của đồng đội qua ánh mắt và cử chỉ của mình. Nhìn Socrates, các tuyển thủ Brazil khác hiểu ông muốn gì. Họ luôn cảm nhận sự hiện diện của Socrates cho dù ông không cần chạm bóng hoặc xuất hiện ở những điểm nóng của trận đấu.

Cũng giống Kaka, Socrates xuất thân từ gia đình thuộc tầng lớp thượng lưu, nên ông không coi bóng đá là nghề mưu sinh. Nếu không đá bóng, Socrates có thể làm đủ nghề: HLV bóng đá, triết gia, bác sĩ, doanh nhân, nhạc sĩ, nhà soạn kịch, nhà báo hoặc cả nhà hoạt động chính trị. Ông là cầu thủ hiếm hoi có bằng tiến sĩ về chuyên ngành sức khỏe thể thao, cũng như có vốn hiểu biết sâu rộng về triết học.

Zico từng nói về Socrates: “Đó là một cầu thủ mà tôi luôn ngưỡng mộ. Socrates là mẫu ngôi sao điển hình mà tất cả cầu thủ Brazil đều nên noi theo. Nếu tuyển Brazil do Socrates làm thủ quân đoạt được chức VĐ World Cup 1982, có lẽ bây giờ bóng đá Brazil đã đi theo một con đường khác, đó là con đường của bóng đá nghệ thuật - nơi các nghệ sĩ sân cỏ tìm niềm vui qua trái bóng và những trận đấu đẹp”. Còn Pele cũng phải thừa nhận rằng Socrates là cầu thủ Brazil đáng xem nhất tại Espana 1982.

Zico lớn hơn Socrates (có tên thật "dài dòng" như các cầu thủ Brazil khác: Socrates Brasileiro Sampaio de Souza Vieira de Oliveria) 1 tuổi và là hai danh thủ cùng thời. Tuy nhiên, Socrates là thủ lĩnh đích thực của Selecao, thể hiện qua chiếc băng thủ quân ĐTQG ở hai vòng chung kết World Cup 1982 và 1986.

Ở kỳ World Cup ấy, cho dù Brazil 1982 của Socrates không vô địch, họ vẫn có đội hình được sánh ngang với Selecao 1970 (lên ngôi vô địch và được chọn là đội bóng vĩ đại nhất mọi thời đại) . Rất nhiều người hâm mộ xứ sở Samba cho rằng Brazil 1982 là Selecao đáng nhớ nhất kể từ sau Selecao 1970, trên cả Selecao vô địch World Cup 1994 và 2002. Lý do rất đơn giản: Selecao 1994 và 2002 chơi quá thiên về phòng ngự chứ không thi đấu phóng khoáng, quyến rũ đến mê ly như Selecao 1982 do Socrates làm thủ quân.

Cùng với Zico và Falcao, Socrates tạo nên hàng công vào loại mạnh nhất trong lịch sử bóng đá tại World Cup 1982. Ngay ở trận đầu tiên của Brazil (gặp Liên Xô), khi đội nhà bị dẫn 0-1, Socrates đã làm hàng vạn CĐV trầm trồ ngưỡng mộ. Có bóng ở phần sân bên trái, Socrates đi bóng vào trung lộ, vượt qua hai cầu thủ truy cản trước khi tung cú sút sấm sét từ xa làm tung nóc lưới khung thành của Rinat Dassaev lừng danh. Brazil thắng trận này 2-1. Đến trận đấu kinh điển Brazil – Italy ở giai đoạn hai, Socrates lại ghi một bàn thắng để đời khác. Từ pha phát động tấn công nhanh xuất phát bằng cú ném biên bên cánh phải, Socrates âm thầm đột phá vào vùng cấm địa, vượt qua ba cầu thủ đối phương rồi hạ Dino Zoff ở góc cực hẹp. Ở trận đấu này, Brazil chỉ cần hòa là vào chung kết World Cup nhưng đã thua Italy 2-3, chính xác hơn là thua một mình Paolo Rossi (sau đó đoạt ngôi Vua phá lưới và chức vô địch cùng Italy) với cú hat-trick siêu đẳng. Đó là kỷ niệm không thể nào quên của Socrates.

Bốn năm sau thất bại ở World Cup 1982, Brazil do Socrates làm thủ quân tiếp tục nếm trái đắng khi để thua ĐT Pháp trên chấm sút phạt luân lưu 11m. Đau đớn hơn, Socrates chính là cầu thủ đá hỏng quả sút quyết định. Có lẽ vì vậy mà Socrates đã nói lời chia tay ĐTQG sau 65 lần khoác áo, ghi 25 bàn trong 7 năm phục vụ Selecao.

Hồi cuối tháng 11 năm 2004, Socrates quyết định xỏ giày trở lại ở tuổi 50. Ông thi đấu cho CLB nghiệp dư Garforth tại Anh theo lời thỉnh cầu của một người bạn. Nhờ có Socrates, những trận đấu của Garforth luôn thu hút sự chú ý chẳng kém một trận quan trọng tại Premiership. Sân nhà của Garforth thường chỉ thu hút 300 khán giả thì từ khi Socrates "đổ bộ" xuống đây, số người đến sân tăng gấp 10 lần, khiến toàn bộ sân không còn lấy một chỗ trống.

Hài hước, thâm thúy và có một kho tàng kiến thức phong phú, Socrates xứng đáng được xem là nhà "Hiền triết" lỗi lạc của bóng đá Brazil cũng như làng túc cầu thế giới.