Đối với Xhaka đây là quãng thời gian mà anh phải đương đầu với sức ép ngàn cân và sự tổn thương sâu sắc. Như một kẻ phải đi trên dây giữa 2 đầu áp lực: Thụy Sĩ – nơi anh sinh ra và lớn lên và quê gốc Albania.
Trận đầu tiên của Thụy Sĩ ở giải UEFA Nations League, Xhaka được chỉ định là thủ quân tạm thời của đội tuyển. Quyết định của BHL Thụy Sĩ không nhận được sự tán đồng của các cựu danh thủ bóng đá nước này.
“Granit là ngôi sao ở Arsenal nhưng theo quan điểm của tôi, thủ quân của đội tuyển quốc gia phải thực sự là gương mặt đại diện cho tinh thần của Thụy Sĩ”, cựu hậu vệ Stephane Henchoz phát biểu trên tờ Blick.
“Xhaka không phải là một cầu thủ như thế. Và việc cậu ấy đeo băng thủ quân là một vấn đề thực sự. Những cầu thủ như Yann (Sommer), Stephan (Lichtsteiner) hay Fabian (Schar), những người Thụy Sĩ gốc chắc chắn sẽ trải qua cảm giác rằng họ không được coi trọng. Người hâm mộ bóng đá Thụy Sĩ cũng vậy” – Henchoz.
Đối với Xhaka đây là quãng thời gian mà anh phải đương đầu với sức ép ngàn cân và sự tổn thương sâu sắc. Như một kẻ phải đi trên dây giữa 2 đầu áp lực: Thụy Sĩ – nơi anh sinh ra và lớn lên và quê gốc Albania.
Tại Arsenal, Xhaka là thủ quân “Pháo thủ” tạm thời trong 6 trận đầu tiên mùa giải 2019/20 sau khi Laurent Koscielny bất ngờ dứt áo ra đi. Sau đó, trong cuộc bỏ phiếu nội bộ giữa các cầu thủ vào tháng 9/2019, cựu HLV Unai Emery đã thống nhất chọn Xhaka làm đội trưởng chính thức Arsenal.
Quyết định của Emery vấp phải sự phản đối từ nhiều cựu danh thủ Arsenal cũng nhưng một bộ phận không nhỏ CĐV “Pháo thủ”. Đáp lại, Emery tuyên bố: “"Xhaka trưởng thành và giàu kinh nghiệm. Cậu ấy có khả năng đối mặt với chỉ trích, là người luôn sẵn sàng nhận trách nhiệm. Xhaka có ảnh hưởng lớn trong phòng thay đồ và được đồng đội tín nhiệm. Tôi tuyệt đối tin tưởng Xhaka…".
Xhaka trở thành cầu thủ nước ngoài thứ 10 liên tiếp đeo băng thủ quân chính thức của Arsenal trong hoàn cảnh tinh thần và phong độ sân cỏ của tiền vệ này hoàn toàn không ổn. Chưa là đội trưởng “Pháo thủ”, những tình huống mắc lỗi của Xhaka vốn đã được “quan tâm” đặc biệt bởi các trang mạng xã hội. Giờ là đại diện số 1 của các cầu thủ Arsenal, Xhaka còn bị săm soi nhiều hơn.
Trước sức ép bởi chuỗi kết quả kém cỏi trên sân cỏ, bao gồm cả một số màn trình diễn không tốt của tân thủ quân Xhaka, Emery bắt đầu do dự. Thay vì chọn cách tin tưởng và khích lệ Xhaka, Emery “bỏ mặc” tiền vệ này đối mặt với cuộc tổng tấn công từ nhiều phía.
Giữa tháng 9/2019, Arsenal bị Watford cầm hòa 2-2 trong một trận đấu mà họ sớm dẫn 2 bàn chỉ sau khoảng 30 phút nhờ cú đúp của Aubameyang. Trong cuộc họp báo sau trận đấu, Xhaka thừa nhận, thẳng thắn và trung thực về “nỗi sợ hãi đang tồn tại trong nội bộ Arsenal”. Đó là điều một thủ quân nên nói, nhất là khi nó xuất phát từ miệng của 1 cầu thủ có tiếng là thừa tự tin như Xhaka? Khoan phán xét, chỉ biết rằng phát ngôn của Xhaka khiến áp lực bủa vây cá nhân anh và toàn đội Arsenal nóng càng thêm nóng.
Đúng một tuần sau, Arsenal tiếp Aston Villa tại Emirates. Villa dẫn trước sau hiệp một, Arsenal gỡ hòa 1-1 ở phút 59 nhưng ngay sau đó 1 phút họ thủng lưới bàn thứ 2. Tiếng la ó vang lên trên hầu như mọi khán đài Emirates. Phút 72, Emery rút đội trưởng Xhaka khỏi sân. Không Xhaka, “Pháo thủ” ghi liền 2 bàn và thắng ngược chung cuộc 3-2. Kể từ thời điểm này, đám đông CĐV Arsenal đã có cho họ một mục tiêu tuyệt vời để trút giận: Xhaka!
Ngày 21/10, Xhaka có lần thứ 2 trong mùa giải 2019/20 bị thay ra trong hiệp hai, lần này là ở phút 69 trận thua 0-1 trên sân Sheffield United. Và đỉnh điểm của bi kịch là 5 ngày sau, trận hòa Crystal Palace 2-2: Xhaka rời sân từ phút 61, trong cơn thịnh nộ của Emirates nhằm vào anh.
Những gì diễn ra sau đó, sau cách mà Xhaka đáp trả trong buổi tối hôm ấy chúng ta đều đã biết: Anh bị tước băng thủ quân. Trải qua 3 tuần “cách ly” hoàn toàn với Arsenal tại Thụy Sĩ. Nỗi đau. Sự tức giận. Và ý định rời bỏ Arsenal càng sớm càng tốt!
Đấy cũng là thời điểm xuất hiện rất nhiều những lời đe dọa trên mạng xã hội nhằm vào vợ và con gái Xhaka. Vì sự an nguy của gia đình và cũng là để giải thoát cho bản thân, Xhaka quyết tâm rời bỏ Arsenal. Lựa chọn duy nhất vào lúc ấy cho Xhaka: Hertha Berlin.
**************
Là một người Albania, Xhaka đến từ một nền văn hóa mà danh dự của bản thân và gia đình là thứ quan trọng nhất, đóng vai trò nền tảng. Trong nhiều thế kỷ, quy tắc ứng xử của người Albania dựa trên “Kanun” – bộ luật truyền thống liên quan đến mọi khía cạnh đời sống xã hội của từng cá nhân và mỗi gia đình, trong mối quan hệ tương hỗ với “besa”. “Besa” được cấu thành từ nhiều yếu tố, bao gồm: sự cam kết, sự tin tưởng, danh dự, sự tôn trọng và trách nhiệm của việc giữ lời hứa (…).
“Danh dự và việc tôn trọng lời hứa đã ăn sâu vào truyền thống của người Albania. Nếu bạn không giữ lời, không thực hiện đúng cam kết mà mình đưa ra, bạn chỉ là thứ đáng vứt đi trong văn hóa Albania, phải chỉ muôn vàn sự sỉ nhục” – nhà báo thể thao Albania, Ermal Kuka giải thích.
Với Xhaka, quan điểm giữa anh và Arsenal dựa trên sự tin tưởng và tôn trọng lẫn nhau, đặc biệt là sau khi CLB trao cho tiền vệ này tấm băng đội trưởng. Khi người hâm mộ “Pháo thủ” quay lưng với Xhaka và nhất là sau khi HLV Emery tước vai trò thủ quân của anh, ràng buộc “besa” chính thức đã bị phá vỡ.
Theo lý giải của nhà báo Kuka, Xhaka đã rơi vào trạng thái tuyệt vọng với danh dự bị tổn thương sâu sắc khi Emery đưa ra quyết định tước băng đội trưởng. Một hành động mà trong văn hóa “Kanun” của người Albania, là đã hoàn toàn hủy hoại cam kết “besa”.
Nếu như Emery là 1 trong những lý do khiến Xhaka quyết chí ra đi thì việc anh chấp nhận ở lại, để chiến đấu và tái khẳng định giá trị hoàn toàn là nhờ Arteta. Một trong những việc đầu tiên Arteta làm sau khi chính thức được bổ nhiệm làm HLV Arsenal cuối năm ngoái là gặp Xhaka và thuyết phục tiền vệ người Thụy Sĩ ở lại Emirates, ít nhất là đến hết mùa giải.
Giữa Arteta và Xhaka có nhiều điểm chung, từ vị trí sở trường trên sân, phong cách bóng đá đến tính cách. Họ, 2 người đàn ông luôn khắt khe với bản thân và đề cao tinh thần trách nhiệm, gắn kết với nhau bằng sự tin tưởng tuyệt đối. Thứ không tồn tại thời Emery.
*********
Sự phục hồi của Xhaka cũng xuất phát từ việc Arteta đã xây dựng một lối chơi với anh là trung tâm của Arsenal. Covid-19 khiến các khán đài vắng bóng khán giả và với một Xhaka cần sự tĩnh lặng để bắt đầu lại, đó là điều kiện tuyệt vời. Những màn trình diễn tốt ở Xhaka và tập thể Arsenal xuất hiện thường xuyên hơn. Và với Arteta, Xhaka trở thành hình mẫu để các đồng đội nhìn vào để sửa mình.
“Tập thể này cần cá tính và khí chất của Granit. Dũng cảm đối mặt với vấn đề của mình, vượt qua những rào cản khó khăn và tiến lên phía trước. Granit đã làm được điều đó và cậu ấy xứng đáng có được sự tôn trọng từ tất thảy” – Arteta.
Xhaka, sau trận chung kết FA Cup mà Arsenal đánh bại Chelsea để giành danh hiệu lớn đầu tiên trong triều đại của Arteta, bộc bạch: “Với niềm tin vào bản thân và đội bóng này, bạn có thể chiến thắng tất cả”.
Sau tất cả, Xhaka đã trở thành “kẻ sống sót vĩ đại” nơi tuyến giữa Arsenal. Rất nhiều tiền vệ khác đã đến và đi hoặc có thể sẽ đi. Chỉ anh ở lại. Trong trận ra mắt của Xhaka tại Arsenal vào năm 2016, nhóm tiền vệ của “Pháo thủ” bao gồm Aaron Ramsey, Santi Cazorla, Jack Wilshere, Francis Coquelin, Alex Oxlade-Chamberlain và Mohamed Elneny. Trừ Xhaka và Elneny đã đi và vừa trở lại, không ai trong số những cái tên nêu trên còn gắn bó với Emirates.
Sự cân bằng ở tuyến giữa của Arsenal từ lâu đã là một vấn đề và nhiều năm qua Xhaka, vốn không phải là một tiền vệ hoàn hảo, rõ ràng đã phải cố gắng làm-rất-nhiều để che đậy những điểm yếu chung ở khu vực này. Thương vụ đắt giá Thomas Partey Hè này chắc chắn sẽ giảm tải cho Xhaka để anh có thể phát huy hết sở trường của bản thân.
Hiện Xhaka đã là đội trưởng “Full-time” của đội tuyển Thụy Sĩ. Đầu tháng 10 vừa qua, anh cũng đeo băng thủ quân Arsenal trở lại, trong trận thắng Liverpool (sau loạt đấu súng luân lưu 11m) ở League Cup.
Những gì Xhaka đã làm, vào ngày 26/10 năm ngoái là sai, dù nhìn từ bất kỳ góc độ nào. Nhưng 12 tháng kể từ “vực sâu” của sự tổn thương, Xhaka đã trở lại. Mạnh mẽ, trách nhiệm và tràn đầy sự tự tin.Đó mới là điều quan trọng hơn tất thảy….
Lược dịch: How Granit Xhaka survived his darkest hour (James McNicholas & Amy Lawrence, The Athletic)