Trong một bài viết do chính mình thực hiện trên tờ The Coaches’ Voice, tân trợ lý của Erik Ten Hag đã trải lòng về những bài học mà ông đã đúc kết được từ những năm tháng làm việc cùng Guus Hiddink, Alex Ferguson, Bobby Robson và Manuel Pellegrini.
“Nghe này, cậu sẽ không được đá chính trong hầu hết các trận đấu. Cậu sẽ chỉ ‘có khả năng’ được vào sân mà thôi. Nhiệm vụ quan trọng nhất của cậu bây giờ là chăm sóc các cầu thủ trẻ.” Đó là mùa giải cuối cùng của tôi trong tư cách một cầu thủ, tại Malaga, và Manuel Pellegrini đã thẳng thừng khẳng định với tôi rằng tôi sẽ không được đá chính thường xuyên. Ban đầu, rất khó để chấp nhận chuyện này. Tôi là một cầu thủ, đâu phải một huấn luyện viên, và tôi muốn được thi đấu.
Tuy nhiên, cuối cùng thì vai trò mới này cũng đã khiến tôi thay đổi tư duy và luôn thường trực trong đầu suy nghĩ: “Được rồi, mình cần làm gì để giúp đỡ đám nhóc này đây?” Bên ngoài sân cỏ, tôi có thể cho họ những lời khuyên về cách tạo ra một lối sống có lợi cho sự nghiệp. Trên sân cỏ, tôi có thể góp phần giúp họ cải thiện trình độ - và tại Malaga khi ấy có rất nhiều cầu thủ tấn công trẻ tuổi. Salomón Rondón 23 tuổi, Isco 22 tuổi, Juanmi mới chỉ 19, Samu Castillejo – người sau này sẽ chuyển đến AC Milan – thậm chí còn trẻ hơn.
Trước hết là về mặt tinh thần, sau đó là về mặt kỹ – chiến thuật, tôi có thể giúp đỡ những chàng trai này. Tôi bắt đầu xây dựng được một mối quan hệ chặt chẽ với họ. Thông qua những cuộc trò chuyện và các buổi tập, tôi nhận ra rằng mình có thể tạo ra một tầm ảnh hưởng lớn đến họ. Vai trò mới mẻ này đã làm tôi thực sự tham gia vào công tác huấn luyện của đội bóng, nó chính là chất xúc tác khiến tôi bén duyên với ngành này.
Tôi đã bắt đầu sự nghiệp huấn luyện ở học viện đào tạo cầu thủ trẻ của PSV, sau đó gia nhập ban huấn luyện của ĐTQG Hà Lan dưới thời Gus Hiddink sau World Cup 2014. Khi bạn làm việc với một HLV trưởng như Hiddink, người từng dẫn dắt Real Madrid, Chelsea và nhiều đội tuyển quốc gia khác, và đã rất thành công, thì đó sẽ là một trải nghiệm hết sức tuyệt vời.
Ông ấy có tư tưởng ra sao về bóng đá? Ông ấy nghĩ gì về động lực của đội và những cuộc trò chuyện riêng tư với các cầu thủ? Ông ấy xử lý như thế nào trước cánh truyền thông? Ông ấy lên kế hoạch cho các buổi tập và những cuộc họp như thế nào? Và ông ấy phân tích các đối thủ như thế nào?
Đối với giai đoạn ấy trong sự nghiệp huấn luyện của tôi thì đó là một trải nghiệm quá tuyệt – tôi đã học được rất nhiều điều từ nó. Nhưng thật không may là về mặt kết quả trên sân đấu thì lại chẳng được tốt; Hiddink bị sa thải và chúng tôi không giành được vé dự Euro 2016. Tất nhiên là khoảng thời gian đó thật khó khăn, nhưng tôi vẫn luôn giữ liên lạc với Gus. Tôi luôn có thể thật tâm ủng hộ ông ấy cả khi tình hình đang diễn ra tốt đẹp hay trở nên tồi tệ, và điều này giúp tôi nhớ về khoảng thời gian làm việc với ông ấy một cách trìu mến.
Tôi đã quay lại học viện PSV. Tại một học viện bóng đá, sự phát triển của các cầu thủ mới là quan trọng nhất, còn chiến thắng chỉ xếp thứ 2 – nhưng tôi thì cảm thấy chúng gần như song hành với nhau. Đặc biệt là ở lứa U19, các cầu thủ trẻ biết rằng tại giải VĐQG Hà Lan thì họ có thể “debut” ngay từ khi còn rất trẻ. Họ có thể nhảy từ đội của tôi lên thẳng đội một – và họ cần phải chuẩn bị sẵn sàng cho điều đó. Ví dụ, chuyện này đã diễn ra với Noni Madueke và Cody Gakpo – họ đã từ đội U19 thăng tiến lên thẳng đội một, có màn ra mắt và sau đó chinh chiến ở đấu trường châu Âu. Thật khó tưởng tượng, nhưng đó là điều mà bạn sẽ phải liên tục nói đi nói lại với các cầu thủ trẻ ở độ tuổi này.
“Nghe này, có thể 2 tháng nữa cậu sẽ phải thi đấu trước 30.000 người đấy,” Tôi thường nói với họ. “Cậu phải làm như thế này khi có bóng, làm như thế kia khi không có bóng, như thế nọ trong các tình huống chuyển trạng thái. Cậu phải có lối sống như vầy bên ngoài sân cỏ. Nhớ nhé.”
Thời còn thi đấu, bài học quan trọng nhất mà tôi học được khi làm việc với Sir Bobby Robson và Sir Alex Ferguson là mối quan hệ của họ với các cá nhân trong đội. Họ không chỉ tạo dựng mối quan hệ với một cầu thủ bóng đá; mà là với một con người. Khi bạn tạo ra được sự kết nối đó, bạn sẽ phát huy tối đa được tiềm năng của họ, những giá trị mà họ có thể cống hiến cho bạn - và từ đó bạn có thể giúp họ xây dựng sự nghiệp. Tôi chưa bao giờ để cho bài học này rời khỏi tâm trí mình cả.
Đôi khi bạn phải cứng rắn, nghiêm khắc với họ và đôi khi bạn phải dang tay ôm lấy họ. Kết hợp tốt 2 chuyện này là một việc rất quan trọng, nhưng điều quan trọng nhất là bạn phải luôn trung thực và thẳng thắn. Khi bạn có kiến thức về bóng đá và những điều cần thiết ở môi trường đỉnh cao của môn thể thao này, bạn phải chia sẻ chúng.
Là một huấn luyện viên, bạn sẽ muốn cố hết sức để giúp các cầu thủ đạt được mục tiêu của họ. Và điều đó sẽ khiến bạn cảm thấy vô cùng tự hào khi thấy các cầu thủ trẻ phát triển. Gakpo đã chuyển đến Liverpool, còn Noni thì đang khoác áo Chelsea, ngoài ra còn một vài chàng trai từ thuở ấy hiện đang được chơi cho đội một của PSV nữa. Chứng kiến sự nghiệp của họ hiện nay, tôi cảm thấy vui sướng chẳng kém gì khi giành chức vô địch một giải đấu vậy.
Vào mùa hè năm 2021, tôi đã tiếp quản chiếc ghế HLV trưởng của đội Jong PSV – và đó cũng là một trải nghiệm tuyệt vời. Chinh chiến ở giải hạng hai Hà Lan với một đội bóng toàn những cầu thủ 18 và 19 tuổi là một thử thách lớn, và cũng là một cuộc chiến sống còn. Tại các đội U17, U18 và U19, đám nhóc này đã quen với vị thế mình là thành viên của một trong những đội bóng hàng đầu; chúng luôn kiểm soát bóng, luôn ở thế công, luôn được thoải mái rê dắt bóng.
Sau đó, đột nhiên chúng phải đương đầu với những người đàn ông thực thụ; những đối thủ khó nhằn trên các sân vận động chật kín người, trước một đám đông cổ động viên sặc mùi thù địch của đội chủ nhà và phải phòng thủ trong một khối phòng ngự tầm thấp. Chúng sẽ phải cố hết sức, tìm mọi cách có thể để giành chiến thắng, ngay cả khi chúng không phải là đội mạnh hơn. Đây là những trải nghiệm tuyệt vời dành cho các cầu thủ trẻ và cả tôi trong tư cách một HLV. Trận đấu nào cũng khiến chúng tôi phải dành nhiều thời gian để mày mò, nghiên cứu đấu pháp hợp lý nhất để thu được kết quả tốt: Phải chăng nên chơi phòng ngự lùi sâu và chờ đợi cơ hội phản công? Phải chăng chúng tôi nên pressing tầm cao? Phải chăng chúng tôi nên cố kiểm soát bóng thật tốt và phối hợp tấn công trong những khoảng trống nhỏ hẹp ở khu vực 1/3 cuối sân đối thủ?
Với một đội hình toàn những cầu thủ 18 và 19 tuổi, chẳng có cựu binh dày dạn kinh nghiệm nào đảm đương vai trò thủ lĩnh, thì nhiệm vụ đảm bảo cho đội bóng này trụ vững được tại giải đấu sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào ban huấn luyện. Chúng tôi đã thành công trong nhiệm vụ này và đó là một mùa giải rất đặc biệt.
***
Thuở còn chơi bóng, sự nghiệp của tôi là một công cuộc xây dựng lâu dài. Tôi đã trải qua 3 năm thi đấu ở giải hạng hai Hà Lan với Den Bosch, rồi chuyển tới một đội tầm trung ở Eredivisie là Heerenveen. Sau đó tôi được khoác áo một CLB hàng đầu quốc gia là PSV, rồi mới xuất ngoại thi đấu – khi ký hợp đồng với Manchester United, tôi đã 25 tuổi, và tới năm 30 tuổi tôi mới gia nhập Real Madrid. Lộ trình chậm mà chắc đó tốt cho sự nghiệp cầu thủ của tôi và tôi cũng cảm thấy như thế về đời huấn luyện của mình.
Vì vậy, theo cách nhìn đó, tôi cảm thấy hoàn toàn ổn về lộ trình thăng tiến của bản thân khi ban lãnh đạo CLB trò chuyện với tôi về việc tiếp quản chiếc ghế HLV trưởng của đội một lần đầu tiên vào mùa hè năm 2022. Họ đã đề cập với tôi về tình hình tài chính khó khăn mà CLB đang gặp phải, và nói rằng chúng tôi sẽ cần phải “bán máu”, nhưng đồng thời họ cũng đang cố giữ chân Roger Schmidt ở lại thêm 1 năm nữa. Tôi đã nghĩ rằng, OK, ở lại Jong PSV thêm một năm cũng chẳng hề gì.
Cuối cùng, Roger chuyển đến Benfica. Tôi đã nói chuyện lại với ban lãnh đạo CLB, và họ đã lập ra một kế hoạch dành cho tình hình tài chính khốn đốn mà chúng tôi sẽ cùng nhau giải quyết. Mùa giải 2022-23 sẽ là mùa giải mà chúng tôi vừa phải xử lý ổn thỏa những vấn đề kinh tế, vừa phải tạo ra những màn trình diễn tốt trên sân cỏ - và dĩ nhiên đây là một thử thách vô cùng lớn. Tuy nhiên, chúng tôi đã đồng tâm nhất trí về chuyện đó và tôi đã hoàn toàn sẵn sàng bắt tay vào thực hiện nhiệm vụ của mình.
Trong tình cảnh đó, câu hỏi then chốt không phải là tôi muốn thi triển thứ bóng đá như thế nào. Mà thay vào đó sẽ là: Với những cầu thủ mà chúng tôi sẵn có, chiến lược tốt nhất để tạo nên một mùa giải tích cực nhất có thể là gì? Chúng tôi biết rằng mình sẽ phải “bán máu” để thu về càng nhiều tiền càng tốt, và điều đó có nghĩa là chúng tôi sẽ phải bán đi những cầu thủ giỏi nhất của mình trong kỳ nghỉ đông. Vì thế, chuyện sống còn trong nhiệm vụ này là tôi sẽ phải cố thích nghi với tình hình thay vì được thoải mái áp dụng triết lý bóng đá hoặc lối chơi mà bản thân thực sự yêu thích như khi còn dẫn dắt Jong PSV hoặc các đội trẻ.
Tuy nhiên, đó là một cuộc hành trình tuyệt vời, vì tôi đã học hỏi được rất nhiều điều thông qua việc phân tích đội hình, phân tích từng cầu thủ, và bàn luận rất nhiều với ban huấn luyện của mình về cách để phát huy tối đa khả năng của các cầu thủ. Liệu chúng tôi nên chơi pressing tầm cao, thi triển khối phòng ngự tầm trung, đá phòng ngự phản công hay duy trì liên tục sức ép ở khu vực 1/3 cuối sân đối thủ? Và dĩ nhiên, chuyện này sẽ được linh hoạt thay đổi tùy theo đối thủ mà chúng tôi chạm trán. Tại giải VĐQG, có rất nhiều trận đấu chúng tôi được đánh giá là đội mạnh hơn, nhưng đôi khi, tại đấu trường châu Âu, chúng tôi là đội “cửa dưới”. Chúng tôi sẽ phải linh hoạt điều chỉnh và cố gắng phát huy tối đa không chỉ khả năng của các cầu thủ, mà còn cả ban huấn luyện nữa.
Chúng tôi đã ký được hợp đồng với hai, ba tân binh, và tất nhiên là những cầu thủ tự do, có thể mang về mà không tốn phí chuyển nhượng luôn là những đối tượng được ưu tiên nhất, chào đón nhất trong bối cảnh kinh tế khó khăn của chúng tôi. Một trong số đó là Xavi Simons, và các trinh sát viên của CLB đã thực hiện nhiệm vụ của mình một cách tuyệt vời khi họ thuyết phục tôi xem xét cậu ấy. Tôi đã nghiên cứu các clip mà họ gửi cho tôi và nhanh chóng bị năng lực của cậu ấy gây ấn tượng. Vì thế, tôi đã nói chuyện với cậu ấy và đến giờ vẫn nhớ rất rõ cuộc gọi video call của chúng tôi.
Tôi đã phân tích ra những phẩm chất của cậu ấy và chỉ ra những điều mà theo tôi là cậu ấy cần cải thiện nếu có tham vọng tiến xa hơn. Tôi đã thẳng thắn nói ra suy nghĩ của mình về cậu ấy trong tư cách một cầu thủ, sau đó giải thích về triển vọng sự nghiệp của cậu ấy, và những gì chúng tôi sẽ làm để hiện thực hóa được nó – thông qua các buổi tập và huấn luyện cá nhân, và cả hệ thống chiến thuật của đội nữa.
Xavi đã tỏ ra rất chín chắn trong cuộc trò chuyện với tôi, và nó đã có tác dụng tích cực vì cậu ấy chỉ bận tâm đến một chuyện duy nhất: “Em cần cải thiện những gì? Em có thể tiến bộ ở những khía cạnh nào?” Cậu ấy đã được thúc đẩy bởi tham vọng tiến bộ và tinh thần ham học hỏi, và chính điều đó đã tạo ra sự kết nối giữa hai chúng tôi. Cậu ấy đã tin tưởng vào kế hoạch và quy trình mà PSV đã vạch ra cho mình, và cuối cùng, cậu ấy đã có được một mùa giải khó tin – trở thành tay săn bàn hàng đầu ở Eredivisie, có màn ra mắt tại ĐTQG Hà Lan và được tham dự World Cup. Những gì cậu ấy đã làm được trong mùa giải đó thực sự là vô cùng đáng nể.
Chúng tôi đã giành được một số chiến thắng hoành tráng vào đầu mùa giải. Chúng tôi đã đánh bại Feyenoord của Arne Slot trên sân nhà và Ajax trên sân khách. Đó là những khoảnh khắc đáng tự hào, và tôi tự tin rằng chúng tôi đang đi đúng hướng. Nhưng chúng tôi biết rằng kỳ nghỉ đông sắp đến và chúng tôi sẽ phải bán đi 2 cầu thủ giỏi nhất và quan trọng nhất của mình là Gakpo và Madueke.
Ngoài họ ra thì còn có những cuộc chia tay khác nữa: Philipp Max chuyển tới Eintracht Frankfurt, Yorbe Vertessen chuyển tới Union Saint-Gilloise ở Bỉ, bản hợp đồng mượn từ Wolves là Ki-Jana Hoever hết hạn và sau đó cậu ấy chuyển sang khoác áo Stoke City, Marco van Ginkel thì chuyển đến Vitesse. Sau World Cup, chúng tôi biết rằng mình sẽ phải bắt đầu lại từ đầu trong nhiều khía cạnh.
Chúng tôi đã hòa 2 trận đầu sau kỳ nghỉ đông và sau đó để thua Emmen trong trận thứ tư – 7 điểm đã bị đánh rơi, và đó là một con số quá lớn nếu bạn là một đội bóng nung nấu tham vọng giành chức vô địch quốc gia. Cuối cùng, chúng tôi kết thúc mùa giải ở vị trí thứ 2, kém Feyenoord 7 điểm, nhưng bù lại thì chúng tôi đã đánh bại được Ajax để giành chức vô địch Johan Cruyff Shield trong trận đấu đầu tiên mà tôi nắm đội và làm được điều đó một lần nữa để chinh phục KNVB Cup.
Tôi đã từ chức khi Eredivisie mùa đó còn 1 trận nữa. Một HLV trưởng cần phải đạt được sự đồng tâm nhất trí với ban lãnh đạo và các giám đốc, đồng thời được biết rõ về các kế hoạch cho tương lai. Khi không có được những điều đó, bạn không thể tiếp tục ở lại CLB. Nhưng tôi thực sự rất yêu thích trải nghiệm thử thách bản thân trước những huấn luyện viên giỏi nhất mà PSV đã tạo cơ hội cho tôi có được, cả ở trong nước và đấu trường châu Âu.
***
Tại Eredivisie, tôi rất thích những cuộc đối đầu với Slot. Các đội bóng do Slot dẫn dắt có một phong cách rất đặc trưng và trong đầu ông ấy chứa những ý tưởng rất rõ ràng. Ông ấy đã xây dựng đội hình Feyenoord dựa trên những ý tưởng đó, và đưa về những cầu thủ có thể thực hiện chúng thật trơn tru. Đó là triển khai bóng từ thủ môn, chú trọng phối hợp bóng ngắn và tìm kiếm nhân tố tự do ở mọi nơi trên sân đấu, vì thế bạn cần phải đảm bảo rằng các cầu thủ của mình sẽ làm tốt khâu pressing khi đấu với đội bóng của ông ấy. Nhưng bạn cũng sẽ cần dàn xếp khâu triển khai bóng của mình sao cho thật ngon nghẻ, bởi vì đội của ông ấy sẽ pressing tầm cao rất dữ dội bên phần sân của bạn. Slot sẽ khiến bạn phải tốn rất nhiều công sức để chuẩn bị trước những cuộc đối đầu với ông ấy, nhưng tôi thực sự thích thú với thử thách mà ông ấy mang đến. Tại Hà Lan, ông ấy đã chứng minh được năng lực của bản thân và giá trị của những ý tưởng mà bản thân theo đuổi, và tôi tin chắc rằng ông ấy cũng sẽ rất thành công khi xuất ngoại.
Arne Slot |
Hành nghề huấn luyện ở châu Âu là một trong những trải nghiệm tuyệt vời nhất mà tôi từng có được, tính cả khi còn làm cầu thủ lẫn khi trở thành huấn luyện viên. Tất nhiên, tôi không thể đánh trống lảng với chuyện chúng tôi đã không giành được vé dự Champions League mùa 2022-23, nhưng Europa League cũng là một sân chơi tuyệt vời. Hai trận đấu vòng bảng với Arsenal – một CLB hàng đầu Premier League, được dẫn dắt bởi một nhà cầm quân kiệt xuất – là những trải nghiệm hết sức quý giá. Năng lực của Mikel Arteta thuộc một đẳng cấp hoàn toàn khác, cậu ấy mang trong đầu những ý tưởng rất rõ ràng. Bạn có thể thấy điều đó qua hồ sơ của những cầu thủ mà cậu ấy đã tuyển mộ, thời gian mà cậu ấy dành cho việc phát triển đội bóng của mình, và mức độ phát triển mà Arsenal đang đạt được.
Đối với cả tôi và các cầu thủ của tôi, những trận đấu với đội bóng này và các cầu thủ của họ, để qua đó nhận thức được vị trí thực sự của chúng tôi khi ấy trong thế giới bóng đá, là một trải nghiệm vô cùng tuyệt vời. Sau khi đã học hỏi được rất nhiều điều, bạn sẽ càng muốn có thêm nhiều bài học hơn nữa.
Sau khi rời PSV, tôi đã dành thời gian để “học việc” bên những vị HLV khác. Tôi đã xin một vé đến học hỏi ở Real Madrid, và Carlo Ancelotti đã mời tôi đến đó 1 tuần. Tôi đã tham dự mọi buổi họp, mọi buổi tập, và học được rất nhiều thứ từ ông ấy. CLB này đã đón tiếp tôi một cách rất cởi mở; Raúl cũng ở đó để huấn luyện cho đội Castilla, đội hai của Real Madrid, còn có cả Álvaro Arbeloa dẫn dắt đội U19 nữa. Tôi cũng liên lạc cho người thầy cũ của mình ở Málaga là Pellegrini nữa, và ông ấy đã mời tôi tới Sevilla, nơi dừng chân hiện tại của ông ấy với tư cách HLV trưởng của Real Betis. Đây đều là những trải nghiệm cực quý giá để tôi học hỏi.
Tôi yêu môn thể thao này và tôi cũng có một phong cách bóng đá cụ thể để theo đuổi. Tại Manchester United, Sir Alex đã luôn thúc đẩy chúng tôi tiến lên phía trước. Nhìn về phía trước, đưa bóng lên phía trước, tạt vào vòng cấm, dứt điểm trúng đích. Trong tư cách một cầu thủ, tôi yêu cái cảm giác mà thứ tôn chỉ đó mang lại. Tôi muốn chơi như vậy, và muốn truyển tải cảm xúc đó cho đội bóng của mình, các cầu thủ của mình.
***
Đất nước Hà Lan có một lịch sử lâu dài về những nhà cầm quân kiệt xuất – những người mà tôi vô cùng ngưỡng mộ: Rinus Michels, Johan Cruyff, Louis van Gaal, Guus Hiddink, Dick Advocaat, và giờ là Erik Ten Hag và Arne Slot. Đây chính là một trong những động lực thúc đẩy tôi không ngừng học hỏi, không ngừng cố gắng cải thiện bản thân và có thể một ngày nào đó tôi sẽ có những bước tiến chứng minh rằng mình cũng có thể đứng vào hàng ngũ kia. Đó là một thử thách vô cùng thú vị, và tôi rất khao khát chinh phục được nó.