Nils Liedholm: Huyền thoại Scandinavia ở Calcio

Những Milanista luôn tự hào về một lịch sử hào hùng, đầy ắp những danh hiệu lớn nhỏ, những ngôi sao không chỉ gắn liền với lịch sử CLB mà còn là những tượng đài của bóng đá thế giới. Lùi thời gian về những năm cuối thập niên 80 của thế kỷ XX, dưới sự chèo lái của chiến thuật gia huyền thoại Arrigo Sacchi, bóng đá châu Âu và thế giới phải cúi mình trước một AC Milan đầy quyến rũ và hiệu quả với bộ ba “Hà Lan bay”: Frank Rijkaard, Rudd Gullit và Marco Van Basten.
Nhưng trước đó, mọi Milanista chắc chắn đều không thể quên được hình ảnh một bộ ba đến từ vùng đất Scandinavia phủ đầy tuyết trắng và làm điên đảo mọi ngõ ngách của Calcio, đó là bộ ba “Gre-No-Li”: Gunnar Gren, Gunnar Nordhal và Nils Liedholm. Và trong bộ ba “Gre-No-Li” đó, có một người được ví như kẻ chinh phục vĩ đại các sân cỏ của Calcio và châu Âu mà dấu ấn của ông để lại không giống bất cứ một người Scandinavia nào đã từng đi qua Calcio, đó là “Il Barone” (dịch ra tiếng Việt có nghĩa là “Bá tước”) huyền thoại của Rossoneri, tên của ông là Nils Erik Liedholm.

Vùng đất Valdemarsvik nằm bên cạnh vịnh Valdemarsviken nối liền với biển Baltic thuộc tỉnh Östergötland phía Đông Nam của đất nước Thụy Điển lạnh giá. Tại nơi đây, ngày 8/10/1922 gia đình Liedholm đã đón chào sự ra đời của một cậu bé mang tên Nils Erik Liedholm. 

Nils Liedholm bắt đầu chơi bóng từ năm 16 tuổi cho CLB của quê hương là Valdemarsvik IF từ năm 1938 đến 1943. Thực hiện lời hứa với một người bạn trong thời gian nghĩa vụ quân sự, Liedholm đã gia nhập CLB AL Sleipner vào năm 1943 và thi đấu cho CLB này trong vòng ba năm tại giải hạng Nhì Thụy Điển. Trong vòng ba năm đó, Liedholm đã giúp AL Sleipner ba lần cán đích ở vị trí thứ hai của giải đấu. Với sự tỏa sáng tại AL Sleipner, huấn luyện viên huyền thoại người Hungary Lajos Czeizler đã thuyết phục Liedholm gia nhập đội bóng do ông dẫn dắt khi đó là IFK Norkopping vào năm 1946, CLB lớn nhất lúc bấy giờ của Thụy Điển. Tại đây, dưới bàn tay chèo lái của Czeizler, bóng đá Thụy Điển được chứng kiến sự kết hợp hoàn hảo của Liedholm cùng với Gunnar Nordahl. Họ cùng nhau đoạt được hai chức vô địch Thụy Điển vào các năm 1947 và 1948.

Bước ngoặt lớn nhất trong sự nghiệp cầu thủ của “Bá tước” đến tại kỳ Olympic 1948 diễn ra tại Vương quốc Anh. Tại mùa Olympic này, với Henry Carlsson chơi tiền đạo lệch trái, bộ đôi tiền đạo chơi ở trung tâm là Gunnar Nordahl và Gunnar Gren, còn Liedholm bị ép thi đấu như một tiền vệ chạy cánh trái đã làm nên chiến tích lẫy lừng trong lịch sử bóng đá Thụy Điển. Phong độ tuyệt vời của bộ ba “Gre-No-Li” đã giúp Thụy Điển vượt qua Nam Tư trong trận chung kết để xuất sắc giành chiếc huy chương vàng Olympic danh giá. Và từ đây, cái tên Liedholm được biết đến và nhận được sự quan tâm rất lớn của các đội bóng lớn của châu Âu.

Nhận thấy tài năng tuyệt vời của các cầu thủ Thụy Điển tại kỳ Olympic 1948, Chủ tịch huyền thoại của AC Milan lúc bấy giờ là Umberto Trabattoni (tại vị từ 1940-1954) đã quyết định chiêu mộ bằng được những người Thụy Điển đó về với Rossoneri. Cùng với người thầy Lajos Czeizler, Liedholm và người đồng đội Nordahl đã cập bến AC Milan vào năm 1949 và một năm sau đó là là Gren. Dưới bàn tay của Czeizler, bộ ba “Gre-No-Li” đã tạo ra một “đế chế” Milan làm mưa làm gió tại Serie A giai đoạn 1949-1955.

Bản thân Liedholm có trận đấu ra mắt Serie A vào ngày 11/9/1949 trong trận thắng 3-1 trước Sampdoria. Ngay trong mùa giải đầu tiên đó, Bá tước đã thi đấu 37 trận cho Rossoneri và ghi được 18 bàn thắng. Trong quãng thời gian thi đấu cho AC Milan từ 1949 đến 1955, Liedholm cùng hai tiền đạo người đồng hương đã làm khiếp sợ mọi đối thủ ở Serie A và giành được 2 Scudetto vào các năm 1951, 1955, 1 Latin Cup vào năm 1951. 

Khi bộ đôi Nordahl và Gren không còn tiếp tục gắn bó với Rossoneri, Liedholm vẫn tiếp tục gắn bó với đội bóng thành Milan và trở thành người đội trưởng vĩ đại bên cạnh các ngôi sao mới ở San Siro như Juan Alberto Schiaffino, Cesare Maldini, Gastone Bean, Jose Altafini... “Bá tước” đã tiếp tục cùng Milan giành thêm 2 Scudetto vào năm 1957 và 1959, 1 Latin Cup vào năm 1956 và cùng Milan giành 4 Scudetto (1951, 1955, 1957, 1959), 2 Latin Cup (1951, 1956). Mùa giải 1957-1958, với Liedholm chơi như một tiền vệ tấn công lệch phải cùng với “Pepe” Schiaffino là tiền đạo mũi nhọn, Rossoneri đã tiến vào trận chung kết European Cup (nay là Champions League) sau khi đánh bại Manchester United với tổng tỉ số 5-2, để rồi sau đó chỉ chịu thua Real Madrid của huyền thoại Afredo Di Stefano đầy nuối tiếc ở hiệp phụ với tỉ số 2-3. 

Sự nghiệp thi đấu quốc tế của Liedholm không thực sự gặp nhiều may mắn khi phải tới tận năm 36 tuổi tiền vệ người Thụy Điển mới lần đầu tiên được tham dự một kỳ World Cup được tổ chức trên quê hương mình. Huấn luyện viên của đội tuyển Thụy Điển lúc đó là George Raynor đã nói trước giải: “Chúng tôi là đội chậm nhất tại giải đấu này. Nếu có một cuộc đua chạy tiếp sức giữa các đội, Thụy Điển sẽ là cán đích cuối cùng”. Nhưng với sự tỏa sáng của Liedholm, Thụy Điển đã tiến vào trận chung kết dưới sự ngỡ ngàng của cả thế giới. Mặc dù là người đã ghi bàn thắng mà sau này được chính Vua bóng đá Pele ca ngợi là “Bàn thắng đẹp nhất từng được ghi vào lưới Brazil”, Liedholm và các đồng đội vẫn không thể tạo bất ngờ trước một Brazil với Pele mới 17 tuổi thi đấu bùng nổ. Đó là kỳ World Cup đầu tiên và cũng là duy nhất của Bá tước.

Trong suốt sự nghiệp thi đấu của mình, Liedholm được biết đến như là một cầu thủ với nhãn quan chiến thuật sắc bén cùng những đường chuyền chính xác gần như là tuyệt đối. Trong hai năm đầu tiên khoác áo AC Milan, Liedholm chỉ chuyền hỏng đúng một lần. Đó là đường chuyền hỏng cho đồng đội trong trận đấu trên San Siro trước Juventus. Các cổ động viên trên sân hết sức bất ngờ vì sai lầm này của Liedholm, và đã dành cho Bá tước những tràng pháo tay, những tiếng hoan hô kéo dài tới tận 5 phút ngay sau tình huống đó để cổ động cho ông. Với khả năng kiến tạo tuyệt vời, Liedholm đã góp phần giúp “Il Pompierone” Gunnar Nordahl trở thành chân sút vĩ đại nhất trong lịch sử Rossoneri với 221 bàn thắng.

Liedholm còn là một trong những cầu thủ đầu tiên nhận thấy tầm quan trọng của việc tập luyện thể dục nhằm có được những màn trình diễn tốt nhất. Do vậy, Bá tước dùng nhiều thời gian hơn để tập luyện so với những đồng đội cùng thời với các bài tập chạy 100m, 500m, 3000m, phóng lao, nhảy cao với tần suất hai lần/ tuần. Do đó, Liedholm có được khả năng ném biên rất xa, từ nửa sân cho tới tận vòng cấm địa. Điều đó giúp cho Liedholm có thể duy trì sự nghiệp cầu thủ của mình tới tận gần 40 tuổi. 

Liedholm trở thành huyền thoại của AC Milan sau 12 năm cống hiến cho CLB. Bá tước là một phần lịch sử hào hùng và chói lọi của Rossoneri trong giai đoạn những năm 50 của thế kỷ XX với vai trò của một cầu thủ.

Kết thúc sự nghiệp đầy vinh quang và trở thành huyền thoại của một trong những đội bóng lớn nhất của bóng đá Italia, Liedholm tiếp tục hành trình trở thành huyền thoại của cả Calcio dưới vai trò cầm quân.

Năm 1961, Liedholm quyết định treo giày ở tuổi 39 và ngay lập tức dấn thân vào nghiệp huấn luyện viên với vai trò trợ lý cho HLV Nereo Rocco, sau đó là HLV đội trẻ của Milan và tới năm 1964 Bá tước thế chỗ HLV Luis Carniglia để dẫn dắt Milan tới năm 1966. Sự nghiệp cầm quân của Liedholm chỉ thực sự bắt đầu khi ông dẫn dắt CLB Hellas Verona ở Serie B và giúp đội bóng này có những sự thăng tiến mạnh mẽ trong hai mùa giải từ 1966-1968. Sau một năm tại vị tại CLB Monza, Liedholm tiếp tục hành trình cầm quân của mình với CLB Verese trong vòng 3 mùa giải (1969-1971) và giúp đội bóng này thăng hạng Serie A vào năm 1970. Những thành công với Verona và Verese đã trở thành “giấy thông hành” tuyệt vời cho vị chiến lược gia người Thụy Điển đến với Fiorentina và tiếp tục gặt hái những thành công với “The Viola”. 

Nhưng đó chỉ là bàn đạp cho những thành công vang dội tiếp theo trên cương vị HLV của huyền thoại đến từ Scandinavia. Từ 1973-1977, Liedholm là HLV trưởng của CLB thủ đô AS Roma. Sau đó, Liedholm trở lại dẫn dắt AC Milan trong 2 mùa giải từ 1977-1979 và cùng Milan giành Scudetto mùa giải 1978-1979. 

Từ thành công với Milan, Liedholm quay trở về dẫn dắt AS Roma 5 mùa giải (1979-1984) với những chiến tích còn vang dội hơn. Với những ngôi sao như Paulo Roberto Falcao, Bruno Conti, Carlo Ancelotti, Liedholm đã đưa Giallorossi giành 1 Scudetto (1983), 3 Coppa Italia (1980, 1981, 1984) và tiến tới trận chung kết European Cup (tiền thân của Champion League) ở mùa giải 1983-1984 để rồi chỉ chịu thất bại trên chấm luân lưu trước Liverpool.

Kết thúc mùa giải đầy thành công với AS Roma, Liedholm quay trở lại AC Milan nhưng không gặt hái được những thành công như mong đợi và bị thay thế bởi Arrigo Sacchi. Ông trở lại dẫn dắt AS Roma 2 mùa giải (1987-1989) rồi sau đó nghỉ một thời gian chuyển tới làm HLV của Verona một mùa giải (1992) và kết thúc sự nghiệp cầm quân tại AS Roma vào năm 1997.

Trong suốt sự nghiệp cầm quân của mình, Liedholm không chỉ được biết đến là một trong những HLV thành công nhất trong lịch sử Calcio mà còn  là một nhà chiến thuật gia đại tài và là người phát hiện rất nhiều tài năng trẻ cho bóng đá Ý. Bá tước trở thành huyền thoại trên băng ghế huấn luyện của hai trong số các CLB lớn nhất của Italia là AC Milan và AS Roma với một loạt những danh hiệu. Người đàn ông sinh ra tại Valdemarsvik là một trong những người đi tiên phong trong việc chuyển từ chiến thuật kèm người 1-1 truyền thống của bóng đá Ý với một libero chơi thấp nhất sang hệ thống kèm người khu vực. Liedholm đã đưa hệ thống phòng ngự khu vực vào áp dụng cho AS Roma và đỉnh cao là Scudetto mùa giải 1983-1984. Với di sản tuyệt vời mà Liedholm để lại, Arrigo Sacchi đã phát triển hệ thống phòng ngự này lên đỉnh cao cùng với AC Milan và trở thành cách xây dựng hệ thống phòng ngự cơ bản của bóng đá hiện đại.

Một trong những đóng góp to lớn khác của Liedholm là ông đã giới thiệu cho bóng đá Italia rất nhiều tài năng sáng giá từ khi còn là trợ lý HLV và có nhiều năm làm HLV đội trẻ tại Milan. Trong suốt sự nghiệp huấn luyện của mình, Liedholm đã giúp cho bóng đá Italia đón chào những tài năng trẻ mà sau này đều trở thành những huyền thoại của xứ sở Mỳ ống như Giancarlo Antognoni, Franco Baresi, Carlo Ancelotti, Paolo Maldini...

VĨ THANH

Liedholm đã đi vào ngôi đền của các huyền thoại không chỉ của Calcio mà của cả bóng đá thế giới. Bá tước không chỉ vĩ đại với người Italia từ những danh hiệu giành được trên cương vị cầu thủ lẫn HLV mà còn là một trong những người có công lao lớn nhất giúp cho bóng đá Italia hồi sinh sau Thế chiến thứ 2 và trở thành đối trọng đáng gờm với thế lực Real Madrid trong một giai đoạn dài. Cùng với đó, những khai phá đầu tiên của Liedholm về việc tập luyện thể dục nhằm tăng cường độ dẻo dai để thi đấu tốt hơn và chiến thuật kèm người khu vực có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của bóng đá thế giới về sau này.

Ngày 5/11/2007, bóng đá thế giới mất đi một người khổng lồ, một huyền thoại với những đóng góp to lớn cho sự phát triển của môn thể thao vua. Các Milanista, Romanista hay toàn thể các tifosi trên mọi miền Italia sẽ nhớ mãi về một người đàn ông tới từ vùng đất lạnh giá Sacndinavia đã chinh phục biết bao trái tim và là một trong những người làm thay đổi cả nền bóng đá Italia. Liedholm sẽ mãi là một huyền thoại Sacndinavia ở Calcio!