Những thủ môn quét đang tái định nghĩa tính rủi ro trong bóng đá

Andre Onana đang có khởi đầu khó khăn ở Manchester United. Tuy nhiên, những vấn đề mà anh đang phải giải quyết là biểu trưng cho sự thay đổi lớn lao hơn trong bóng đá.

Johan Cruyff luôn tin rằng thế giới bóng đá bị ám ảnh bởi những sai lầm hiển nhiên và những sai lầm nhìn có phần ngớ ngẩn. Ông đặt ra câu hỏi rằng có vấn đề gì không, nếu thủ môn của ông đứng sai vị trí vài lần trong một mùa giải nhưng rủi ro khi chơi xa khỏi khung thành như thế sẽ đóng góp tốt hơn vào cấu trúc triển khai chung của tập thể? Đó là lập luận mà Cruyff đã sử dụng nhiều lần để bảo vệ Stanley Menzo, thủ môn của Ajax khi ông là HLV trưởng đội bóng này vào cuối thập niên 80, thời điểm các thủ môn quét vẫn còn rất hiếm.

Sự thay đổi trong luật chuyền bóng ngược lại vào năm 1992 đồng nghĩa thủ môn phải cải thiện khả năng xử lý bóng bằng chân, khi ngày càng nhiều đội bắt đầu gây áp lực tầm cao. Việc chơi chân gần như trở thành yếu tố cần thiết với các thủ môn hàng đầu để có thể thoải mái hoạt động bên ngoài vòng cấm, không chỉ nhằm bảo vệ vùng không gian phía sau hàng tuyến dâng cao mà còn có thể giúp họ phát động tấn công. Chúng trở thành một kỹ năng chính thống, và chắc chắn những thủ môn như Ederson, Alisson, Manuel Neuer và Marc-Andre ter Stegen đều đóng vai trò quan trọng trong thành công của những CLB họ phục vụ.

Thậm chí, những sai lầm trong việc triển khai bóng từ hàng phòng ngự dần được coi là hệ quả tất yếu của một cách chơi đã trở thành mặc định. Trận hòa 2-2 giữa Brighton và Liverpool ở vòng 8 Premier League là một trận đấu ở đẳng cấp cao. Các mô hình pressing mà hai đội tạo nên đẩy yếu tố chuyên môn lên rất cao, dù khi ngồi trong sân bạn khó hình dung những gì đang diễn ra. Rõ ràng, phản ứng của Jurgen Klopp và Roberto De Zerbi cho thấy họ thích thử thách ấy như thế nào.

Tuy nhiên, các bàn thua của 2 đội đều có lỗi từ thủ môn. Ở bàn thua đầu của Liverpool, Alisson đã đứng sai vị trí khi Simon Adingra cắt đường chuyền của Virgil van Dijk cho Alexis Mac Allister. Ở bàn nâng tỷ số lên 2-1 của Liverpool, thủ thành Bart Verbruggen lại có tình huống chuyền bóng cho Pascal Gross khi tiền vệ người Đức đang chịu áp lực, từ đó dẫn đến một quả phạt đền. Một HLV từ 15 năm trước sẽ nhìn vào tần suất các hậu vệ chuyền bóng ngang khu vực đầu vòng cấm hoặc giữa sân - điều mà Rafael Benitez hay Jose Mourinho đều cấm - và cảm thấy hoang mang.

Và chúng ta cần nhắc đến Andre Onana, thủ môn đang trở thành biểu tượng cho cuộc tranh luận này. Onana đang có khởi đầu tệ ở Manchester United kể từ khi gia nhập đội bóng, dù mẫu thủ môn như anh được kỳ vọng sẽ giúp Erik ten Hag thi triển thương hiệu bóng đá không pha trộn của mình. Anh đã nhiều lần chuyền sai địa chỉ - có lẽ tai hại nhất là trong cuộc chạm trán Galatasaray - trong khi cũng liên tục tỏ ra thiếu chắc chắn ở các pha một đối một.

Trong cuộc đối đầu Brentford và Bayern Munich, Onana đều để thủng lưới từ những tình huống khiến khán giả phải đặt câu hỏi về kỹ thuật bắt gôn của anh. Tại Ajax, các HLV đều cho rằng tư thế đứng của anh rộng hơn so với những thủ môn truyền thống và Onana phản đối khi họ cố gắng thay đổi điều đó. Sau quá trình kiểm nghiệm, các HLV đi đến kết luận rằng thủ thành người Cameroon đã đúng: Thế đứng rộng hơn cho phép anh đổ người nhanh hơn.

Vấn đề là khi anh đứng sai vị trí, như trước Bayern hay Brentford, sự không chính thống đó làm cho khả năng di chuyển của anh bị đặt dấu hỏi, từ đó dẫn đến những sự chỉ trích. Nói điều đó không có nghĩa Andre Onana đang không có khởi đầu tệ. Tuy nhiên, anh luôn là người gác đền có xu hướng đảo ngược phong độ và lấy lại sự tự tin cho mình.

Bất chấp phong độ của Onana, những ý kiến cho rằng Man United đã sai khi chia tay David de Gea thực sự sai lầm. Vấn đề không chỉ bởi thủ thành người Tây Ban Nha có mùa giải 2022/2023 không tốt. Mấu chốt nằm ở việc De Gea không giỏi sử dụng chân, đó là lý do đội tuyển Tây Ban Nha loại anh sau World Cup 2018 và Ten Hag buộc phải điều chỉnh phong cách của mình sau những thất bại trước Brighton và Brentford đầu mùa giải 2022/2023.

Giữ De Gea ở lại sẽ tạo nên cơn đau đầu với Ten Hag, và nếu thứ gì đó tương tự phong cách chơi của Ajax được truyền vào Man United, việc thay thế người gác đền Tây Ban Nha là điều cần thiết. Thay De Gea bằng thủ môn mà Ten Hag từng làm việc cùng ở Ajax càng trở nên hợp logic. Chỉ có điều sự tự tin của Onana đang bị ảnh hưởng, một phần có lẽ bởi khả năng chuyền bóng của anh đã không được phát huy nhiều khi hàng phòng ngự phía trước thiếu sự di chuyển cơ động.

Dù sao, một thủ môn đang trải qua quãng thời gian khó khăn cũng không làm chiến lược mất đi giá trị. Những vấn đề của Onana ngẫu nhiên lại trùng hợp với một cuộc tranh luận lớn hơn là nguy cơ tiềm ẩn trong lối chơi triển khai bóng từ thủ môn của bóng đá hiện đại. Như huyền thoại Jorge Valdano nhấn mạnh trên tờ El Pais: “Khi mọi người đều biết đến mô hình bàn thắng kỳ vọng và những kiểu dứt điểm ít khi gây nguy hiểm, đôi khi tôi có cảm giác như thể các cầu thủ ngày nay sẵn sàng chấp nhận rủi ro trong vòng cấm địa của họ khi đối mặt đối thủ”.

Ngay cả trong một cuộc thư hùng giàu tính thận trọng hơn giữa Arsenal và Manchester City trên sân Emirates ở vòng 8 Premier League vừa qua, sự do dự của thủ thành David Raya suýt nữa giúp Julian Alvarez có bàn thắng. Những sự cố này ngày càng xuất hiện thường xuyên có ý nghĩa rằng các thông số về mức độ rủi ro có thể chấp nhận được đang trải qua giai đoạn xem xét và tái định nghĩa.

Theo Jonathan Wilson | The Guardian