“Nếu có một quyển sách bóng đá của riêng mình, tôi sẽ đặt Mousa Dembele bên cạnh những thiên tài mà tôi từng sát cánh, bao gồm Diego Maradona, Ronaldinho, Jay-Jay Okocha và (Ivan) De la Pena”.
Đó là lời khen tặng của HLV Mauricio Pochettino dành cho tiền vệ người Bỉ hồi tháng tư năm 2017. Ông thậm chí còn đi xa hơn khi khẳng định “nếu Tottenham có sự phục vụ của Dembele khi 18 hay 19 tuổi, cậu ấy sẽ là một trong những cầu thủ xuất sắc nhất thế giới”.
Có một chút tiếc nuối khi Dembele đã rời đi ngay giữa mùa giải mà Tottenham vào đến chung kết Champions League. Với nhiều người, đó là sự khác biệt khiến Tottenham trắng tay.
Nhưng cũng phải nói rằng, việc chuyển đến Trung Quốc ở độ tuổi 31 không phải là tiếc nuối duy nhất của người hâm mộ Dembele. Anh là một đóa hoa nở muộn, một cầu thủ dường như thuộc về thế hệ vàng của người Bỉ nhưng có quá trình phát triển dị biệt rồi đột ngột dừng lại.
Sinh ra trong gia đình có cha gốc Mali, còn mẹ là người Bỉ nói tiếng Hà Lan, Dembele ban đầu được nhận định là không có sự quyết tâm dành cho bóng đá như những Vincent Kompany, Eden Hazard hay Romelu Lukaku. Bob Browaeys, người có trách nhiệm giám sát dự án Thế hệ vàng của bóng đá Bỉ nhớ về cậu học trò nhỏ ở đội U17 Bỉ, có kỹ thuật nhưng “chưa trưởng thành về tâm lý, có thể nói là vì bóng đá với cậu ta chỉ là một trò chơi”.
Nhưng như nhiều cô cậu thiếu niên bước qua tuổi 17, tâm lý và tính cách của Dembele trở nên nghiêm túc chững chạc hơn. Anh trở nên nghiêm túc và chăm chỉ hơn trong các buổi tập.
Có một nguyên nhân đặc biệt hình thành phong cách hoặc kỹ năng chơi bóng đặc biệt sau này của Dembele là những buổi tập của anh không sử dụng khung thành. Những bàn thắng sẽ được tính khi có một đội đưa bóng tới vạch kẻ sẵn rồi xoay người. Có thể chưa đủ kết luận, nhưng điều này phần nào lý giải khả năng xoay bóng đáng kinh ngạc của Dembele khi thi đấu đỉnh cao.
Dembele rời Bỉ đến Hà Lan thi đấu cho Willem II trong vai trò một tiền đạo, rồi chuyển sang AZ Alkmaar thi đấu như một chân chạy cánh. Phải đến khi HLV Martin Jol mang anh đến Premier League khoác áo Fulham năm 2010, Dembele mới được đưa về trung tuyến.
“Tôi biết họ mang cậu ấy về để đá cánh hoặc tiền đạo, nhưng quan sát qua các buổi tập, tôi thấy cậu ta có thể dễ dàng thu hồi bóng bằng sức mạnh vượt trội. Tôi thầm nghĩ cậu ấy đá tiền vệ chắc cũng ổn thôi. Không ai biết được kết quả, nhưng cứ thử xem”, HLV Martin Jol tiết lộ, “Từ thời điểm đó, cậu ấy trở thành người xuất sắc nhất đội. Tôi chưa từng thấy sự biến chuyển nào lớn đến vậy”.
Dembele bắt đầu luyện tập như điên để phù hợp vị trí mới. Và như một viên ngọc thô được mài dũa đúng cách, ở thời kỳ đỉnh cao, lấy bóng từ anh là điều không tưởng. Theo The Athletic, Manchester United của Sir Alex Ferguson đã quan tâm nhưng sau cùng đội bóng tiếp theo của Dembele là Tottenham Hotspur.
Dù vậy sự thăng tiến của tiền vệ sinh năm 1987 có phần chững lại. Andre Villas-Boas đến rồi đi nhanh chóng, đến lượt Tim Sherwood thay thế tình hình cũng không khá hơn. Người ở White Hart Lane khi đó chưa có phương án rõ ràng để tận dụng hết tài năng của Dembele nhưng những linh cảm đặc biệt dần hình thành. Các đồng đội nhận ra không cách nào đoạt bóng lại từ chân Dembele trong các buổi tập, còn Sherwood nói: “khi bóng đến vị trí của Dembele, tôi cảm thấy hết sức an toàn”.
Nhưng sự nghiệp nhàn nhạt của Dembele thậm chí tiếp diễn ở mùa giải đầu tiên của HLV Pochettino. HLV Argentina chủ yếu để anh dự bị, có phần ưu ái Ryan Mason và Nabil Bentaleb hơn. Từ quan điểm của Pochettino, cường độ làm việc của Dembele ở giữa sân là không đủ. Còn với Dembele, anh đơn giản là chưa thể thích nghi với chiến thuật mới từ HLV.
Mọi thứ chỉ thay đổi từ 2015, khi Dembele đã 28 tuổi. Anh trở thành một chốt chặn cực kỳ an toàn ở trung tuyến của Spurs. Có rất nhiều cầu thủ áo trắng khi đó thể chuyền bóng tốt, nhưng Dembele là người có thể giữ bóng, thu hồi bóng, tạo ra khoảng trống cho mình, từ đó tạo điều kiện cho các đồng đội di chuyển tới vị trí thuận lợi nhất. Sự an toàn mà Dembele tạo ra có ý nghĩa rất lớn trong lối chơi dữ dội của Pochettino khi đó. Hậu vệ Eric Dier khái quát phong cách chơi bóng của Dembele trong giai đoạn này: “Anh ta là một con quái vật sở hữu đôi chân của một vũ công ba lê”.
Hậu vệ Ben Davies đồng ý: “Tôi nhớ có những trận đấu mình chỉ có hai tình huống phòng ngự thực sự. Bóng chủ yếu loanh quanh ở nửa phần sân đối phương. Chúng tôi chỉ cần đưa bóng đến vị trí của anh ấy, rồi anh ấy sẽ đưa bóng lên phía trước. Đó là lý do chúng tôi luôn chiếm được ưu thế trước các đối thủ”.
“Anh ta là một tài năng đặc biệt. Tôi chưa từng thấy điều gì giống như khi quả trong chân anh ấy. Anh ấy có thể làm mọi thứ theo ý mình. Khi đối phương lao lên gây sức ép, anh ấy chỉ cần gọi bóng từ Hugo (Lloris) rồi bằng cách nào đó vượt qua đối phương. Ai cũng biết điều đó khó khăn nhưng Dembele luôn hoàn thành dễ dàng. Một cầu thủ kiệt xuất”. Và do đó “Khi đường lên bóng bị chặn đứng, chỉ cần tìm Dembele rồi chuyền bóng. Anh ấy sẽ làm việc như một vị hộ thần, giúp bạn thoát khỏi rắc rối ngay lập tức”.
Kevin Wimmer nhận xét: “Tôi luôn khẳng định ở thời kỳ đỉnh cao, Dembele đủ khả năng khoác áo Real Madrid. Anh ấy chơi bóng quá đẳng cấp, không bao giờ mất bóng dù vây quanh có là 2, 3 cầu thủ đối phương”.
“Dembele quá mạnh mẽ, lại còn kỹ thuật cực tốt. Và anh ấy lại còn nhanh nữa. Khi anh ấy chơi ở vị trí số 6, tôi luôn biết mình sẽ an toàn. Nếu có rắc rối, cứ việc chuyền bóng cho Mousa là được”.
Dembele không thiếu những màn trình diễn áp đảo toàn bộ hàng tiền vệ đối phương, tuy nhiên, bằng cách nào đó, truyền thống ít chú ý đến anh so với Harry Kane, Christian Eriksen hay Son Heung-min. Nhưng trong mắt đồng đội ở Tottenham, anh mới là người giỏi nhất.
Trong một show Soccer AM nổi tiếng của đài UK TV, tất cả cầu thủ Tottenham khi được hỏi đều khẳng định Dembele chính là cầu thủ xuất sắc nhất đội. Kieran Trippier thậm chí còn chắc nịch hơn: “Ai là GOAT? Chính là Dembele. Người ta có thể nói là Lionel Messi hay Cristiano Ronaldo, nhưng cái anh chàng mà tôi thi đấu cùng mới là GOAT. Anh ta là Dembele”.
Sau mùa giải 2015/16 đột phá - khi mà Tottenham đua tranh danh hiệu với Leicester City cho đến những vòng cuối cùng - Dembele trở thành nhân tố quan trọng bậc nhất trong hệ thống của Pochettino. Mùa sau đó, Tottenham vẫn theo đuổi Chelsea trong cuộc đua vô địch, giành được 86 điểm, bất bại trên sân nhà với 17 chiến thắng.
Cũng phải nhắc lại là mùa giải 2016/17, Tottenham đã phải khởi đầu mà không có Dembele do án treo giò sáu trận. Trong thời gian đó, họ để rơi tổng cộng 4 điểm. Chính HLV Pochettino đã phải than thở: “Không có Dembele, chúng tôi không tồn tại, Tottenham không tồn tại”. Cuối mùa giải 2017 cũng là thời điểm sự tôn thờ của Pochettino dành cho Dembele lên đến đỉnh điểm khi đặt anh cạnh những thiên tài như Maradona, Okocha, Ronaldinho hay De la Pena qua phát biểu ở trên.
Nhưng vì thế, nếu ngăn chặn Dembele chơi bóng là bạn có thể ngăn chặn Tottenham. Một bản báo cáo trinh sát bị rò rỉ của đội Newport County khi chạm trán Spur ở FA Cup kết luận: Dembele là cầu thủ xuất sắc nhất của đối thủ. Ross Barkley, Jack Wilshere hay James McArthur đều khẳng định Dembele là đối thủ khó nhằn nhất họ gặp trong sự nghiệp.
Trên đấu trường quốc tế, đã vài lần anh khiến giới chuyên môn phải há hốc mồm bởi những màn trình diễn siêu hạng. Một trong số đó là khi Spurs làm khách trên sân của Juventus ở vòng 16 đội Champions League 2017/18. Anh gần như đánh bại cả hàng tiền vệ đội chủ nhà bao gồm Miralen Pjanic, Sami Khedira (sau đó là Rodrigo Bentancur) và Douglas Costa. Thống kê cho thấy Dembele cầm bóng tới 10.2% cả trận, không để mất bóng một lần nào, có 116 pha chạm bóng, tắc bóng thành công 4/4 và tạo ra 2 cơ hội ăn bàn.
Dù vậy vì Dembele có những điểm yếu nhất định về thể chất khiến anh hiếm khi đá chính xuyên suốt cả mùa giải. Sau World Cup 2018 cùng chiếc huy chương đồng với tuyển Bỉ, Dembele đã có ý định rời đi. Nhịp độ thi đấu điên cuồng ở Premier League đã gần vượt qua thể trạng của anh.
HLV Pochettino thuyết phục anh thêm một mùa giải nhưng rồi chấn thương dây chằng trong trận đấu với Wolves tháng mười một 2018 đã rút ngắn kế hoạch. Và vì không muốn mất trắng anh vào hè 2019, Tottenham để anh chuyển đến giải vô địch Trung Quốc trong kỳ chuyển nhượng mùa đông.
Trippier tin rằng việc Spurs để Dembele là sai lầm khiến họ không thể giành danh hiệu nào: “Khác biệt lớn nhất là bán Mousa Dembele. Tôi nghĩ tôi có thể thay mặt những cầu thủ trong đội khi đó nói ra điều này. Anh ấy không chỉ là người tuyệt vời trong phòng thay đồ, mà trên sân, Dembele là người có thể tạo ra khác biệt. Điều đó có thể giúp bạn giành chiến thắng”.
“Tôi thấy bức bối khi họ để anh ấy ra đi. Tôi biết anh ấy sắp trở thành cầu thủ tự do nhưng với những gì chúng tôi đang theo đuổi khi đó, tôi sẽ giữ anh ấy lại trước. Dembele chính là sự khác biệt của danh hiệu hay trắng tay”.
Không dễ đồng tình với Trippier vì dù sao bóng đá và cuộc đời này không thể dùng từ ‘giá như’. Đến nay thì vụ chuyển nhượng tranh cãi đã gần 5 năm. Đội hình năm ấy vào chung kết Champions League giờ cũng chỉ còn lại mỗi Son Heung-min.
Sự nghiệp bóng đá của Dembele đã dừng lại năm 2022, có thể xem là nhiều tiếc nuối hơn vinh quang. Anh cũng không nhận sự tôn trọng đúng mức từ truyền thông và giới chuyên môn, nhưng chính điều này lại tạo nên một nhân vật cuốn hút trong giai đoạn thành công bậc nhất lịch sử Tottenham Hotspur.