Dưới thời Arteta, Mesut Ozil lại chơi ở một vị trí chiến thuật với nhiệm vụ và vai trò rất khác so với những gì mà người ta từng biết về tiền vệ người Đức. Hầu như mọi đường bóng của Arsenal đều qua chân của Ozil.
Emirates cuối tháng trước, trong một quãng ngắn thời gian bóng chết ở trận Arsenal – Sheffield United, Mesut Ozil sải những bước chân chậm rãi ra sát đường biên ngang. Cậu bé nhặt bóng ném quả bóng về phía Ozil. “Số 10” Arsenal đón bóng bằng một cú chạm tinh tế, với một phong thái không thể lẫn vào đâu được. Ozil thực hiện một vài động tác “đùa vui” với quả bóng trước khi trả nó cho đồng đội để thực hiện một pha ném biên.
Trong khoảnh khắc ngắn ngủi ấy, Ozil có lẽ chẳng quan tâm bất kì điều gì đang diễn ra xung quanh mình. Anh đơn giản chỉ chơi với “người bạn – quả bóng” trong thế giới của riêng anh. Thời gian của riêng anh. Không gian của riêng anh. Không phải là trước đám đông ồn ã tại Emirates, trong một trận đấu ở Premier League, trước đối thủ ở đẳng cấp Premier League.
Ngay lúc đó, chính tại khoảnh khắc ấy là một Ozil sáng tạo – siêu hạng – và độc nhất mà chúng ta từng biết. Cũng là hình ảnh không thường thấy của “số 10” mùa này.
Những quan điểm trái chiều hay tranh cãi kịnh liệt xoay quanh Ozil vốn dĩ là thứ không hề mới. Nhưng trong một mùa giải đầy biến động của Arsenal, phải thừa nhận hiệu quả thi đấu cũng như tầm ảnh hưởng Ozil với Arsenal đã giảm đi trông thấy. Và chính vì thế, phong cách bóng đá dị biệt của Ozil trở thành cái cớ quá tốt cho những cuộc công kích.
Dù vậy, Mikel Arteta – HLV thứ ba của Arsenal mùa này đang làm tất cả để xây dựng một tập thể Arsenal có thể khai thác tốt nhất Ozil. Hiệu suất kiến tạo giảm sút, bàn thắng còn hiếm muộn hơn nhiều nhưng Ozil, trong quan điểm của Arteta, vẫn sẽ là một biểu tượng không-thể-thay-thế trong cuộc cách mạng của ông tại Emirates.
Đây là mùa giải đầy thăng trầm của Arsenal và cũng là quãng thời gian mà Ozil phải trải qua nhiều biến cố. Unai Emery “ghì chặt” Ozil trên băng ghế dự bị trong hơn 2 tháng đầu mùa giải nhưng khi mọi thứ ở Emirates không đi đúng hướng, HLV này vẫn buộc phải nhìn về phía tiền vệ người Đức.
Khi Freddie Ljungberg lên thay Emery, HLV tạm quyền người Thụy Điển coi Ozil là “cánh tay nối dài” của mình để xử lý những xáo trộn trong nội phòng thay đồ đội bóng. Nhưng trên sân cỏ Ozil-của-Ljungberg lại chơi ở một vị trí lạ thường, như 1 tiền đạo lùi.
Ngay trước thềm Giáng Sinh, Arteta tái hồi Arsenal. Niềm tin Arteta dành cho Ozil là rất rõ ràng, khi ông xếp “số 10” đã chính tất cả các trận đấu ở Premier League kể từ khi nắm quyền tại Emirates. Không phải trận nào Ozil cũng tỏa sáng, cũng có một vài trận anh bị thay ra ở cuối hiệp hai. Nhưng cái tên Ozil luôn xuất hiện trong đội hình xuất phát của Arsenal ở vòng đấu Premier League kế tiếp. Cho đến thời điểm hiện tại, niềm tin của Arteta với Ozil vẫn chưa hề lay chuyển.
Tuy nhiên, dưới thời Arteta, Ozil lại chơi ở một vị trí chiến thuật với nhiệm vụ và vai trò rất khác so với những gì mà người ta từng biết về tiền vệ người Đức. Hầu như mọi đường bóng của Arsenal đều qua chân của Ozil. Nhưng không gian sáng tạo dành cho “số 10” cũng bị thu hẹp bởi Ozil-của-Arteta phải tham gia nhiều hơn vào việc kiến tạo lối chơi, phải luân chuyển trái bóng với nhịp độ nhanh hơn.
Đấy là một Ozil cơ động, tích cực tranh chấp bóng hơn và có vẻ mang dáng dấp một “ông chủ” nhưng tuyệt nhiên không phải là một Ozil sát thủ với những đường kiến tạo cơ hội siêu hạng ở 1/3 phần sân đối phương. Ozil về cơ bản vẫn đang thể hiện khá tốt trong vai trò mới nhưng liệu cách dùng Ozil như-hiện-tại của Arteta có phải là phương thuốc hữu hiệu để giúp Arsenal hồi sinh?
Chúng ta có lẽ vẫn còn nhớ một Ozil xuất sắc đến nhường nào ở mùa giải 2015/16 – mùa thứ ba của anh ở Arsenal. Ozil trong phần lớn mùa giải 2015/16, đơn giản là sự khác biệt so với tất cả. Anh là cầu thủ xuất sắc nhất của “Pháo thủ”, được tạp chí Kicker tôn vinh ở giải thường Cầu thủ hay nhất nước Đức. Đấy là mùa giải đỉnh cao của Ozil, khi mà tầm ảnh hưởng của tiền vệ người Đức đối với Arsenal thể hiện một cách rõ nét qua việc đặt dấu giày vào 27 bàn thắng (ghi bàn và kiến tạo) sau 45 trận.
Tính riêng Premier League 2015/16, Ozil có 19 pha kiến tạo thành bàn. Thực tế Ozil hoàn toàn có thể vượt qua kỉ lục của cựu danh thủ Arsenal – Thierry Henry nếu các đồng đội tận dụng tốt hơn những pha dọn cỗ của anh. Olivier Giroud bỏ lỡ 7 cơ hội ghi bàn rõ ràng mà Ozil đem đến cho anh. Tiếp đến là Alexis Sanchez và Danny Welbeck (3 cơ hội hỏng ăn) rồi Theo Walcott (2), Joel Campbell, Kieran Gibbs, Gabriel (1).
Biểu đồ nhiệt của Ozil tại Premier League 2015/16 cho thấy khu vực hoạt động thường xuyên nhất của anh là khoảng 1/3 phần sân đối phương, với hàng chục đường kiến tạo cơ hội được thực hiện theo rất nhiều cách khác nhau. Nhưng trong mùa giải hay nhất của Ozil, Arsenal chỉ về nhì Premier League còn đội vô địch là… Leicester. Và kể từ đỉnh cao ấy, hiệu suất kiến tạo của Ozil giảm đần đều: 9 đường chuyền thành bàn ở Premier League 2016/17, 8 mùa 2017/18, 2 mùa trước và chỉ 1 cho đến thời điểm này của mùa giải hiện tại.
Sự khác biệt trong cách chơi của Ozil mùa này thể hiện rõ ràng nhất ở chính đối tác nhận bóng thường xuyên từ “số 10”. Đoán xem, đồng đội nào được Ozil chuyền bóng nhiều nhất tại Premier League 2019/20? Matteo Guendouzi, cũng là người chơi gần Ozil nhất trong sơ đồ chiến thuật của Arsenal, đặc biệt là dưới thời HLV Arteta.
Ngược dòng quá khứ, mùa 2015/16, người nhận nhiều đường chuyền nhất từ Ozil là tiền đạo Sanchez. Xếp thứ hai “hạng mục” này là Aaron Ramsey, một mẫu tiền vệ thường xuyên xâm nhập vòng cấm để dứt điểm. Mùa này, sau Guendouzi thì Lucas Torreira và Granit Xhaka là hai cầu thủ “được” Ozil chuyền bóng cho nhiều nhất.
Chuyền nhiều nhất cho (những) đồng đội ở gần nhất, Ozil giờ đã và đang chơi như một “trạm trung chuyển” trái bóng hơn là người tung ra những đường chuyền thay đổi cục diện trận đấu. Pierre-Emerick Aubameyang, chân sút tốt nhất của Arsenal mùa này chỉ đứng thứ 8 trong danh sách những đồng đội nhận bóng nhiều nhất từ Ozil!
Sự “biến đổi” của Ozil cũng xuất phát từ lực lượng thực tế của Arsenal. Arteta đơn giản là không có trong tay những kiểu cầu thủ có thể tận dụng hiệu quả những đường kiến tạo sát thủ Ozil như trước. Trong quá khứ, Ozil có nhiều sự lựa chọn hơn nhiều, từ cái đầu của Giroud – một chuyên gia không chiến thiện nghệ, tốc độ tuyệt vời của Walcott, sự năng động và nhạy bén của Sanchez hay những pha xâm nhập khu 16m50 đầy thông minh của Ramsey.
Hàng thủ vừa thiếu chất lại thiếu lượng (vì quá nhiều chấn thương) buộc Arteta phải đề cao sự an toàn trong lối chơi, dựa vào kĩ năng kiểm soát bóng của hàng tiền vệ. Và đấy là lý do khác khiến ông cần Ozil cho vai trò của một người “cầm trịch” và tạo ra sự cân bằng giữa các tuyến hơn là khai thác nguồn sáng tạo của “số 10” cho việc mở khóa cầu môn đối phương.
Trong triều đại của Arsene Wenger, bình quân Ozil có một đường chuyền thành bàn sau mỗi 241 phút. Dưới thời Unai Emery, hiệu suất kiến tạo của Ozil sụt giảm khủng khiếp, 1041 phút/ đường chuyền thành bàn. Kể từ khi Arteta dẫn dắt Arsenal, Ozil chưa có tình huống “dọn cỗ” nào cho đồng đội lập công. Nhưng Ozil-của-Arteta lại vượt trội so với chính anh trong tất cả các mùa giải trước ở các chỉ số chuyên môn khác: những pha tắc bóng và thu hồi bóng thành công.
Ozil kém hiệu quả khiến Arsenal không thể chơi thứ bóng đá tốt nhất. Hay nguồn lực hiện tại của “Pháo thủ” khiến những gì tinh túy nhất của Ozil không có nhiều đất để phát huy? Thật khó có thể chỉ ra đâu là khởi nguyên của vấn đề, bởi nó chẳng khác mệnh đề kinh điển: “Con gà hay quả trứng có trước”.
Cuộc tấn công của nhóm cướp có vũ trang hồi tháng 8, cuộc sống thường nhật rơi vào khủng hoảng khi an toàn của cá nhân và gia đình bị đe dọa, những ngày dài vật lộn với chấn thương, sự thờ ơ khó hiểu của Unai Emery, rồi những biến động liên tiếp ở băng ghế HLV Arsenal… Mùa giải 2019/20 rõ ràng là quãng thời gian vô cùng khó khăn với Ozil.
“Đời mà, bạn sớm muộn cũng sẽ phải trải qua những điều không như ý, nhiều thời điểm khó khăn. Nhưng đó không phải lý do để bạn trốn chạy hay gục ngã” – Ozil cho biết. “Tôi đã trải qua một giai đoạn khó khăn thời Unai. Nhưng giờ thì tôi hoàn toàn hạnh phúc. Mục tiêu của CLB là giành vé dự Champions League mùa sau. Còn mục tiêu của cá nhân tôi là cống hiến tất cả những gì mình có để giúp đội tiến lên”.
Tương lai sau này, khi Ozil chia tay Arsenal, người ta sẽ nhớ về anh như thế nào? Ngôn ngữ cơ thể khiến Ozil luôn bị lầm tưởng là một dạng cầu thủ lưới biếng? Mức lương khủng 350.000 bảng/tuần thời hậu Wenger tỉ lệ nghịch với sự suy giảm về hiệ quả đóng góp bàn thắng trên sân cỏ? Hay một Ozil sát thủ - kiến tạo với phong cách bóng đá dị biệt – duy nhất của thời đại này?
Dù thế nào thì hành trình của Arsenal và Ozil vẫn đang tiếp diễn. Và cho tới trước khi nó kết thúc, chúng ta có nhiều lý do để chờ đợi những điều tuyệt vời nhất từ chàng trai này.
Lược dịch từ Mesut Ozil was king of the assist. Now he’s passing sideways. What will his Arsenal legacy be? (The Athletic)