Marcelo Bielsa: Gã mộng mơ vĩ đại (P1)

Vào những năm 1980, có một chàng trai trẻ với mái tóc dài và đôi mắt dữ dội thường lướt qua những con phố của Rosario trên một chiếc Zalella 50. Đó là Marcelo Bielsa, và khi ấy là lúc ông vừa rời khỏi chiếc Ki-ốt của mình. Chiếc ki-ốt đó chứa đầy những cuốn tạp chí và báo giấy, và cho dù là bất cứ ai đã bán nó cho ông, thì việc làm này của người ấy cũng không khác gì đã trao vào tay một cậu bé chiếc chìa khóa để đến Disneyland.

Ông đã đăng ký mua mỗi tháng 40 cuốn tạp chí về thể thao. Ông đã đọc về Ajax của Rinus Michels, và chẳng mấy chốc cũng đã học hỏi được rất nhiều điều từ AC Milan, đội bóng đã trở thành một thế lực đáng sợ của bóng đá châu Âu dưới sự dẫn dắt của Arrigo Sacchi. Bielsa cực kì ngưỡng mộ những nhà cách mạng như Sacchi. Ông cũng rất khao khát giành được một chiếc cúp vô địch châu Âu. Khi đó, Bielsa vẫn chưa rõ mình sẽ làm thế nào để đạt được giấc mơ đó, nhưng ông đã có những bước đi đầu tiên của mình, bằng cách đảm nhận một công việc tại học viện đào tạo trẻ của Newell’s Old Boys. 

Bạn bè của Bielsa đều biết rằng, một khi đã có được cho mình một sự thúc đẩy, sẽ không gì có thể ngăn cản ông quyết tâm đạt được mục tiêu của mình. Có một lần, khi Bielsa đang dùng bữa với một người bạn tên là Marcelo Toquero, ông đã nghe được tin Ferro và Obras – hai đội bóng rổ - sẽ có một trận đấu ở Buenos Aires vào cuối ngày hôm đó, Bielsa ngay lập tức rời khỏi bàn, lái chiếc xe hơi của mình và chở theo Toquero đến thẳng Thủ Đô – trên một chuyến đi dài 4 tiếng đồng hồ.  

Mười hai năm trước khi Bielsa gia nhập học viện Newell với tư cách là một thành viên trong đội ngũ huấn luyện, ông đã từng là một cầu thủ. Cái ước mơ trở thành một cầu thủ bóng đá đã khiến Bielsa bị xem như “con cừu đen” trong gia đình, theo những gì Toquero đã kể lại với La Tercera. Cha của ông, Rafael Pedro (một luật sư) và bà mẹ, Lidia (một giáo viên) sẽ được chứng kiến người anh trai của Marcelo, Rafael trở thành Bộ trưởng bộ ngoại giao dưới thời tổng thống Néstor Kirchner, và cô chị gái María Eugenia trở thành phó thống đốc của Santa Fe. 

Còn Bielsa, ông cương quyết đi theo con đường riêng của mình. Có một lần, Bielsa đã trốn buổi học piano bằng cách trèo qua cửa sổ tầng trệt để chơi bóng cùng bạn bè. Tuy nhiên, khi đầu quân cho Newell, ông đã không thể thành công trong hành trình nỗ lực tiến lên thi đấu cho đội một. Bielsa bị đưa xuống chơi ở các giải đấu thấp hơn và phải giải nghệ ở những năm tuổi 20. 

Sau khi từ giã sự nghiệp bóng đá, chàng trai người Argentina đã quyết định theo học ngành giáo dục thể chất. Chẳng mấy chốc, ông đã nhận được công việc huấn luyện viên tại đội bóng đá thuộc một trường đại học ở Buenos Aires. Tại đây, ông đã đối xử với những cậu học trò của mình như những cầu thủ chuyên nghiệp thật sự, xưng hô với họ bằng từ “usted” – phiên bản dùng trong trường hợp trang trọng, nghiêm túc của từ “you” – và đi xung quanh với một bộ từ điển lớn. Trước khi chọn ra một danh sách đội hình 20 người, Bielsa đã theo dõi đến hơn ba ngàn cầu thủ khác nhau. 

Điểm nổi bật nhất trong hai năm dẫn dắt đội bóng này của Bielsa là một trận hòa với đội dự bị của Boca Junior; ngay sau đó, ông đã gia nhập Newell lần thứ hai. Giám đốc học viện đào tạo trẻ, Jorge Griffa, đã trở thành người thầy, người cố vấn của Bielsa vào thời điểm đó. Chính vì cái hiện thực Newell không có đủ sức mạnh để có thể vượt qua các đội bóng lớn, cả hai người họ đã lên kế hoạch lùng sục khắp đất nước để tìm kiếm những “viên đá quý”. 

Vì chứng sợ bay, Bielsa đã leo lên một chiếc Fiat 147 và đi qua những cánh đồng hoang trong suốt 3 tháng, đến viếng thăm rất nhiều câu lạc bộ, thị trấn và trường học. Một ngày nọ, ông và Griffa đã đến Avellaneda, một thành phố cảng nằm ở phía Nam của thủ đô Buenos Aires và phát hiện ra một cậu bé có vẻ ngoài “thừa cân” tại một giải đấu của khu vực. Cậu bé đó tên là Gabriel Batistuta. 

Một lần khác, vào một đêm mùa đông lạnh lẽo ở thị trấn Murphy, họ đã tìm đến một ngôi nhà và gõ vào cửa sổ. Người phụ nữ bên trong ngôi nhà đã nghĩ rằng hai người họ là những tên trộm. Nhưng Bielsa và Griffa đã giải thích rằng, họ đến đây theo lời khuyên của một người bạn, người đã đề cập đến một cầu thủ trẻ tên là Maurico Pochettino. 

Cả hai được cho vào nhà. Bielsa đã mở lời hỏi rằng liệu ông có thể gặp Pochettino hay không. Tất nhiên là ông được đồng ý. Sau đó, họ đã bước vào một phòng ngủ, nơi cậu bé Pochettino đang ngủ say – bởi vì lúc đó đã là 1 giờ sáng. Bielsa tiếp tục xin phép gia đình họ để được nhìn thấy đôi chân của cậu bé. Chắc chắn rồi. Sau khi nhìn lướt qua một lúc, ông đã quay sang Griffa và nói: “Cậu ta trông giống một cầu thủ thực thụ lắm.”

Bielsa và Griffa ngay lập tức muốn ký hợp đồng với Pochettino, nhưng cậu bé đã từ chối họ. Cậu bé là fan hâm mộ của Rosario Central, và chỉ sau khi được thuyết phục bởi ông nội, cậu mới chịu đi cùng họ 3 tiếng đồng hồ bằng xe buýt và tham gia vào một buổi thử việc. Pochettino đã vô cùng lo lắng. Khi đến nơi, Bielsa và Griffa đã bảo cậu ấy thay đồ. Trận đấu bắt đầu. Nhưng chỉ sau 5 phút, Bielsa đã rút Pochettino ra khỏi sân. Cậu bé không hiểu chuyện gì đang xảy ra. Liệu cậu đã làm gì sai chăng ? Câu trả lời là: Không có gì cả; Hóa ra, động thái này là vì Bielsa đã quyết định rằng ông sẽ mời Pochettino tham gia vào một giải đấu trẻ. 

Phải một lúc sau đó, Pochettino mới nhận ra mọi chuyện, và chính vào ngày hôm ấy, tài năng của cậu đã được xác định rõ một cách rất nhanh chóng. Sau này, Pochettino đã viết trong cuốn Brave New World như sau. “Quan trọng nhất là thái độ và năng lượng. Liệu đám trẻ kia có thể hiện được những phẩm chất đó hay không ? Một người đi trước thời đại như Bielsa, cũng như Griffa, có thể nhìn ra điều đó chỉ trong 5 phút.”

Sau khi đã chiêu mộ được những tài năng sáng giá - Pochettino, Batistuta, Eduardo Berizzo, Ricardo Lunari – Bielsa và Griffa liền bắt đầu công tác rèn giũa họ. Trong khi các đội trẻ khác thường được huấn luyện trong 45 phút, thì Bielsa lại tổ chức những “buổi học” kéo dài đến ba tiếng. Khối lượng công việc mà Batistuta phải đảm nhận là vô cùng nặng nề, Bielsa đã bắt anh phải tập luyện thêm giờ và thay đổi chế độ ăn uống. “Khi mới đến đó, tôi là một ‘thằng béo’ đúng nghĩa,” Batistuta kể lại với tờ Fourfourtwo. “Tôi cực kì thích món alfajores. Điều đầu tiên mà Bielsa đã làm với tôi là cấm tiệt tôi đụng đến món đó và bắt tôi phải tập luyện dưới trời mưa tầm tã. Tôi rất ghét ông ta vì điều đó.”

Học viện này đã trở thành một loại “trường đại học bóng đá”. Bielsa đã yêu cầu các cầu thủ của mình nghiên cứu những bài báo và tạp chí - El Gráfico, Solo Fútbol, Clarín. Họ phải lập ra hồ sơ về các đội bóng đối phương, dựa trên chiến thuật, những tình huống cố định và báo cáo về những trận đấu gần nhất của các đội bóng đó. 

Sau đó, các cầu thủ phải trình bày những phát hiện của mình trước cả đội. “Việc này sẽ giúp bạn tìm ra những câu trả lời cho các câu hỏi khi đứng trên sân,” Pochettino kể lại với tờ FFT. “Đống ‘bài tập về nhà’ đó – tôi ước gì đám bạn bè của mình có thể trải nghiệm ít nhất là một phần những gì mà tôi đã phải làm.” Theo một cách nhìn nhận, thì các cầu thủ đã phải làm nhiệm vụ của những trinh sát viên, đây chắc chắn là một việc đã giúp ích rất nhiều, bởi vì khi đó Newell đang không có đủ số lượng trinh sát viên cần thiết để thực hiện các nhiệm vụ. Có chuyện kể rằng, Bielsa đã nhờ các cầu thủ trộm những cây chổi ở nhà, sau đó các nhân viên của đội sẽ sơn màu trắng và buộc chúng lại với nhau để làm thành những hình nộm phục vụ cho các cuộc chạy đua vượt chướng ngại vật.

Khi làm việc với các cầu thủ, Bielsa thường tỏ ra rất thẳng thắn và nghiêm khắc. Ông dùng những lời lẽ vô cùng nặng nề để mắng nhiếc những cầu thủ đang thể hiện không tốt. Thế nhưng, tận sâu bên trong, ông rất yêu quý bọn họ. “Một trong những chìa khóa đặc trưng nhất cho một nhà lãnh đạo là anh ta phải được yêu quý để giành chiến thắng, chứ không phải giành chiến thắng để được yêu quý.” Ông từng nói. 

Thế nhưng, cách làm việc đầy nghiêm khắc của Bielsa không phải lúc nào cũng phù hợp với tất cả mọi người. “Không thể nói rằng đó là sự độc tài được, nhưng có đôi lúc, cách làm việc của ông ấy sẽ khiến bạn cảm thấy rất tệ,” Lunari kể lại. “Ông ấy sẽ làm bạn tổn thương bằng những từ ngữ và cách trừng phạt của mình … Đã có rất nhiều lần các cầu thủ phải lên tiếng ‘bật’ lại ông ấy. Bielsa muốn thử thách sức chịu đựng của họ.” Nhiều năm sau, Lunari đã hỏi Bielsa rằng, liệu khi trước ông có bao giờ nhận thức được là mình đã quá khắc nghiệt với các cầu thủ hay không. Bielsa trả lời: “Vậy cậu có nhận ra là khi đó tôi đang định hình những cầu thủ có khả năng vùng vẫy ở giải vô địch quốc gia Argentina không?”

Vào năm 1990, Bielsa đã được bổ nhiệm vào chiếc ghế huấn luyện viên trưởng của đội một. Ở tuổi 35, ông đã trở thành vị huấn luyện viên trẻ nhất tại giải đấu hàng đầu Argentina. Chính điều này đã giúp ông có thể một lần nữa được làm việc với “đám trẻ” mà mình đã dạy dỗ. Bielsa đã sử dụng hệ thống đội hình 3-3-1-3 trực diện, dựa trên high-pressing và những pha di chuyển đã được tập luyện nhuần nhuyễn, ngoài ra, ông cũng đã tổ chức các buổi họp chiến thuật vào mỗi tối thứ 6 và luôn vạch ra 120 tình huống tấn công, cũng như 120 tình huống phòng ngự, sau đó buộc các học trò phải nắm vững từng tình huống đó. 

Nếu một cầu thủ bị mất bóng, họ phải giành lại nó ngay lập tức. “Đối với tôi, công việc phòng ngự có thể tóm tắt trong một câu: ‘Tất cả chúng tôi đều phải chạy, di chuyển liên tục’,” Bielsa nói. “Quá trình thu hồi bóng có 5 hoặc 6 quy tắc chính, và thế là xong. Còn khâu tấn công thì vô giới hạn, vô thời hạn. Đó là lý do vì sao phòng ngự luôn dễ hơn tấn công. ‘Chạy’ là một quyết định tự nguyện; đó là yếu tố không thể thiếu để định nghĩa một tài năng.”

Tất cả các cầu thủ đều làm việc chăm chỉ và nghiêm túc hết mức có thể, mặc dù vậy, Bielsa luôn đứng trên họ về tinh thần này. Ông đã được đặt cho biệt danh là El Loco – Gã điên – khi nói với hậu vệ Fernando Gamboa rằng ông sẵn sàng tự cắt đứt ngón tay mình nếu điều đó giúp cho đội bóng giành chiến thắng. “Chúng tôi là một tập hợp của những kẻ mơ mộng và kẻ mơ mộng nhất chính là Bielsa,” Batistuta kể lại với FFT. “Ông ấy mơ ước trở thành một Arrigo Sacchi mới, người mà ông thường xuyên theo dõi sau khi vị chiến lược gia này liên tiếp giành được các chức vô địch châu Âu. Ông ấy muốn chúng tôi làm được điều tương tự. Một đám trẻ đường phố trở thành những người anh hùng.”

Vào mùa giải 1990/1991 năm đó, giải vô địch quốc gia Argentina được chia thành hai giải đấu riêng biệt: Apertura và Clausura. Hai đội vô địch của hai giải đấu sẽ đụng độ nhau trong một trận play-off có hai lượt trận để quyết định chủ nhân của danh hiệu vô địch quốc gia. Newell là đội đã giành chiến thắng ở Apertura. Tuy nhiên, ở Clausura, họ đã không còn mục tiêu để phấn đấu và tụt xuống vị trí thứ 8. Phải đến tận trận play-off, Newell mới tìm lại được phong độ và đánh bại Boca của Óscar Tabárez trong loạt sút luân lưu để giành chức vô địch quốc gia. Khi đó, mọi người đã bắt đầu chú ý đến Bielsa nhiều hơn, bởi những thành công mà ông đã đạt được ngay trong mùa giải đầu tiên nắm quyền.

Mùa giải 1991/1992, Newell đã có một sự khởi đầu không tốt ở Apertura. Sáu trận đấu đầu tiên của họ đã kết thúc với những tỷ số lần lượt là  1-0, 0-0, 0-1, 0-0, 0-1, 0-1. Bielsa đã quyết định triệu tập các cầu thủ đến một trại huấn luyện với mục tiêu trọng tâm duy nhất là giúp đội bóng tránh khỏi việc bị rơi xuống vị trí cuối bảng.

Các cầu thủ chấp nhận với quyết định này và nhận thức rõ điều gì đang chờ đợi họ ở phía trước. Họ sẽ sống trong sự cô lập, không làm bất cứ thứ gì khác ngoài ăn và tập. “Bạn hầu như không có cuộc sống riêng tư,” Pochettino kể lại. Thứ duy nhất có thể giúp họ liên hệ với thế giới bên ngoài là một chiếc điện thoại sẽ bị ngắt kết nối vào lúc 10 giờ tối. Nếu bạn mong đợi một cuộc gọi, bạn sẽ phải đứng chờ đến khi chiếc điện thoại reo lên, còn nếu không, bất cứ ai khác nhấc máy cũng đều sẽ nói với người ở đầu dây bên kia là bạn không có mặt ở đó – bởi vì họ cũng đang chờ cuộc gọi của mình. Và trại huấn luyện này đã phát huy hiệu quả của nó. Newell bất bại đến 7 trận liên tiếp và cán đích ở vị trí thứ ba từ dưới lên.  

Khi Newell đánh bại Quilmes với tỷ số 2-0 trong trận đấu đầu tiên của họ ở Clausura, họ dường như đã hồi sinh. Nhưng ngay sau đó, họ lại bị nghiền nát với tỷ số lên đến 6-0 ngay trên sân nhà trước San Lorenzo ở vòng bảng Libertadores. Có chuyện kể lại rằng, sau trận đấu đó, Bielsa đã trốn vào khách sạn, kéo kín rèm cửa và khóc nức nở. Mọi thứ mà ông làm đã “đổ sông đổ bể”. “Tôi không thể hiểu được chuyện gì đang diễn ra xung quanh mình,” Ông nói. Ông đã tự đặt ra những câu hỏi cho bản thân và tính cách ngày càng trở nên thất thường hơn. Cũng trong khoảng thời gian đó, một nhóm cổ động viên quá khích được cho là đã tìm đến nhà của Bielsa để gây sự, khi ấy, ông đã xông ra ngoài với một quả lựu đạn trên tay và đe dọa sẽ rút chốt.

Bielsa đã hỏi các cầu thủ rằng liệu họ có còn tin vào ông không; tất cả đều trả lời “Có”. Newell đã có một trận hòa với tỷ số 0-0 tại Santa Fe và sau đó là 4 chiến thắng liên tiếp. Họ đã bất bại tại giải đấu cho đến tận tháng 6. Vào giữa tháng 5, họ đã giành chiến thắng 5-0 trước River Plate. Họ cũng đã quay lại với Libertadores với chiến thắng 1-0 ngay trên sân nhà San Lorenzo và tiến vào trận bán kết để đối đầu với América de Cali. Trận lượt đi kết thúc với tỷ số hòa 1-1. 

Trong trận lượt về diễn ra ở Colombia, các cổ động viên của đối thủ đã bắn phá xe buýt của họ, đập vỡ cửa sổ trong khi các cầu thủ phải nằm xuống sàn xe. Trong trận đấu, Berizzo đã bị ai đó ném một cục pin vào đầu. Tuy nhiên, Newell đã giành chiến thắng trong loạt đá luân lưu để lọt vào trận chung kết. Tại đó, họ đã để thua trước São Paulo, một sự thất vọng tột cùng và những trái tim vụn vỡ đã bao trùm lấy đội bóng. Bielsa đã đến rất gần với chức vô địch châu lục đầu tiên trong sự nghiệp huấn luyện, giống như thần tượng Arrigo Sacchi của ông, thế nhưng cái ước mơ đó đã không thể trở thành sự thật. Khi Newell rời Brazil, Bielsa đã xem lại trận đấu này đến hai lần. 

Mùa giải vẫn chưa kết thúc. Trở lại Argentina, chuỗi trận bất bại của Newell đã đưa họ đến gần đích hơn trong cuộc đua tranh chức vô địch Clausura. Trong ba trận cuối cùng, họ đã thắng 1 và hòa 2 để về đích ở ngôi đầu bảng. Trận play-off đã bị bãi bỏ trong quy chế giải vô địch quốc gia Argentina, chính vì vậy, Newell là cái tên được ngồi lên ngôi vương. 

Trong một cuộc phỏng vấn, Bielsa cho rằng, trại huấn luyện mà ông đã tạo ra chính là bước ngoặt của Newell ở mùa giải đó, khẳng định nó như một minh chứng về những ngôi sao mà họ đã bồi dưỡng, dạy dỗ. Marcelo Bielsa đã biến một đám trẻ con đường phố trở thành những người hùng. Vị chiến lược gia người Argentina cũng nói thêm rằng, công việc của ông tại Newell đã hoàn tất, và chính vì thế, ông quyết định từ chức. 

Một trong những nguồn cảm hứng của Bielsa tại Newell, chính là César Luis Menotti, một người đàn ông cũng đến từ Rosario và khi đó đang là huấn luyện viên trưởng của đội tuyển quốc gia Mexico. Khi Bielsa từ chức ở Newell, Menotti đã khuyên ông nên đến Atlas. Họ đã đề xuất cho Bielsa một vai trò tại học viện đào tạo trẻ, và ông đã chấp nhận. Ông đã dành cả một tháng ở Mexico để theo dõi những trận đấu của đội trẻ. 

Ngoài ra, ông cũng bắt đầu học về lịch sử và văn hóa của Mexico, cũng như làm quen với những món ăn tại đất nước này. “Tôi chưa bao giờ thấy ai ăn nhiều như Marcelo Bielsa,” Ernesto Urrea, một người hàng xóm của vị huấn luyện viên người Argentina, kể lại với tờ These Football Times (TFT). “Ông ấy rất thích món antojitos của Mexico, cũng như món bánh tacos mà họ bày bán khắp các góc phố. Mỗi khi đến nhà hàng, ông ấy đều gọi ra tất cả các món ăn trong thực đơn và ăn hết chúng.”

Bielsa có những quan điểm rất vững chắc và mạnh mẽ về công tác phát triển tài năng bóng đá. Ông tuyên bố rằng mình đã giành 20 năm trời để nghiên cứu về cái cách mà các cầu thủ bóng đá được hình thành, và nói rằng mình đã vạch ra một kế hoạch 5 năm mà mọi cầu thủ đều nên tuân theo trong độ tuổi từ 14 đến 18 tuổi. Kế hoạch này bao gồm hơn 1000 buổi tập, và vạch ra một cách chi tiết về những gì mà các cầu thủ nên làm mỗi ngày, được hỗ trợ bởi các video, biểu đồ và bài tập. Liệu đây có phải là kế hoạch mà ông đã áp dụng ở Mexico? Đó vẫn là một chuyện chưa thể khẳng định chắc chắn. Điều gần như chắc chắn chính là việc Bielsa đã sử dụng những gì mà ông đã học được ở Rosario để làm nền tảng cơ sở cho công việc của mình tại Mexico. 

Cũng giống như người bạn thân của ông, Jorge Valdano, một người Rosario khác, Bielsa rất xem trọng bóng đá cấp nghiệp dư, cái tinh thần đã đưa bọn trẻ tụ tập với nhau sau giờ học để chơi bóng trên một cánh đồng, mãi cho đến khi mặt trời lặn và buộc phải về nhà...

Lược dịch từ bài viết “The Idealist” của Thore Haugstad, đăng tải trên Time on the ball.

NAM KHÁNH (TTVN)