Jaap Stam: Kí ức về tiếc nuối lớn nhất sự nghiệp Sir Alex

 “Ông ấy chấm dứt sự nghiệp ở Old Trafford của tôi trong một cây xăng!”

Jaap Stam nói như thế trong buổi phỏng vấn trước trận đấu Manchester Utd – Reading ở vòng 3 cúp FA. Một chi tiết như thế đã đủ cánh báo giới viết nên một bài hẫp dẫn. Đã hơn 16 năm từ ngày Stam bước chân ra khỏi nước Anh, biết bao đổi thay nhưng người ta vẫn dành cho anh chỗ đứng ở trung tâm sân khấu, đặc biệt là mỗi khi nói về màu áo đỏ. Sir Alex Ferguson đã không còn đó nhưng cuộc tái ngộ vẫn đong đầy cảm xúc với các Mancunian.
 

Huyền thoại chỉ cần ba mùa giải
 

Jaap Stam là bông hoa nở muộn của bóng đá Hà Lan, chủ yếu vì anh không có ý định trở thành cầu thủ chuyên nghiệp cho đến tận năm 20 tuổi. Zwolle ở giải hạng hai Hà Lan là đội bóng đầu tiên của Stam, tiếp sau đó là Cambuur rồi Willem II, phải đến 24 tuổi Stam mới khoác lên mình chiếc áo của PSV Eindhoven. Thêm hai năm để Stam cập bến Old Trafford với mức giá 10,7 triệu bảng Anh, trở thành cầu thủ Hà Lan đắt giá nhất đương thời. Có thể thấy dù xuất phát chậm hơn đồng nghiệp, Stam đã nỗ lực tối đa để đi đến đỉnh cao nhanh nhất có thể.
 

Manchester Utd chính là đỉnh cao nhất bóng đá Anh khi đó, dù họ mới bị Arsenal vượt qua ở Premier League mùa giải 1997-1998. Mức giá kỉ lục cho Stam là liều thuốc kích thích cần thiết, sự bổ sung đẳng cấp lí tưởng cho hàng thủ với những cái tên khiêm tốn như Dennis Irwin, Henning Berg, Ronny Johnsen, anh em nhà Neville, Wes Brown.
 

Stam ban đầu ở nhờ nhà của người đồng hương Jordi Cruyff, khi đó cũng là cầu thủ của Manchester Utd. Điều thú vị là anh thiết lập vị thế của mình trong hàng thủ bốn người còn trước khi tìm được nhà. Đá cặp cùng Stam hoặc là Johnsen hoặc Berg, nhưng phía trước Peter Schmeichel, không ai đáng tin cậy bằng anh.

Tháng một năm 1999, Stam có bàn thắng đầu tiên và duy nhất trong quãng ba năm phục vụ Manchester Utd trong chiến thắng 6-2 trước Leicester City. Bàn thắng diễn ra theo kịch bản ít thấy, David Beckham nhận bóng từ cánh trái và tạt vào trong, Stam hơi lừng khừng nhưng rồi dứt điểm bằng chân tinh tế ngay ở chạm đầu tiên.
 

Đó là mùa giải mà Arsenal bám đuổi quyết liệt với Manchester Utd và đứng đầu cho đến vòng 35. Tuy nhiên trận thua bất ngờ trước Leeds Utd đã trao lại cơ hội cho Quỉ Đỏ và thầy trò Sir Alex giành thêm 4 điểm, giành lại ngôi vương nước Anh từ trong tay kình địch.
 

Ở bán kết FA Cup, Arsenal có cơ hội chiến thắng Manchester Utd khi tỉ số là 1-1 nhưng Roy Keane đã bị đuổi khỏi sân. Stam và đặc biệt là Schmeichel đã thể hiện tinh thần và bản lĩnh đúng lúc, đưa trận đấu đến hiệp phụ trước khi Ryan Giggs có bàn thắng để đời đánh bại Pháo Thủ 2-1. Họ đi tiếp vào trận chung kết và không gặp nhiều khó khăn đánh bại Newcastle 2-0, hoàn tất cú đúp quốc nội.
 

Tại đấu trường danh giá nhất châu lục, Manchester Utd thở phào đi qua bảng tử thần có Bayern Munich và Barcelona. Họ không thắng nổi trận nào trước hai ông lớn nhưng nhờ hai chiến thắng trước Brondy, đi qua vòng bảng với chỉ 10 điểm trong tay.

Ở tứ kết và bán kết, Manchester Utd vẽ nên câu chuyện thần tiên khi loại liên tiếp Inter Milan và Juventus từ Serie A, giải đấu số một hành tinh khi đó. 
 

Hò hẹn ở Camp Nou với Quỉ Đỏ là đối thủ quen thuộc: Bayern Munich. Bàn thắng sớm của Mario Basler đưa đại diện Đức vượt lên nhưng đó chưa phải là hết. Bayern liên tục áp đảo và tạo ra hàng loạt cơ hội ăn bàn nhưng bị cột dọc và xà ngang từ chối. Đó là mùa giải mà định mệnh đã thử thách tinh thần của Manchester Utd hết lần đến lần khác, chiếc lò xo nén hết cỡ rồi bung ra mạnh mẽ với điểm tựa là hai thủ lĩnh từ hàng phòng ngự là Stam và Schmeichel. Manchester Utd lội ngược dòng thành công, hoàn tất cú ăn ba lịch sử.
 

Không có gì ngạc nhiên khi Stam được UEFA vinh danh là trung vệ xuất sắc nhất châu Âu năm đó. Anh giữ nó trong hai mùa giải trước khi để lọt vào tay Roberto Ayala năm 2001. Tại nước Anh, sự thống trị của Stam còn thuyết phục hơn khi anh lọt vào đội hình tiêu biểu trong ba mùa giải liên tiếp, đó cũng là ba mùa Manchester Utd cán đích ở ngôi cao nhất của nước Anh.
 

Tại sao Sir Alex Ferguson quyết loại bỏ Stam?
 

Đó có thể nói những tháng ngày đẹp nhất trong sự nghiệp của Stam. Anh không chỉ hiệu quả mà còn tinh tế thanh nhã. Với chiều cao 1m91, Stam mạnh mẽ trong không chiến nhưng anh rất ít khi dùng sức. Stam có thăng bằng, tốc độ tốt và dùng chân khéo léo như Leonardo Bonucci hay Mats Hummels thời hiện tại.

Nhưng Sir Alex vẫn quyết loại bỏ anh theo một cách không ai có thể ngờ tới. Hè 2001, Stam tung ra quyển tự truyện mang tên “Head to head” (tạm dịch: Đối đầu) kể về rất nhiều chuyện thâm cung bí sử trong phòng thay đồ của Manchester Utd. Tất nhiên Stam chỉ kể những chi tiết mà anh cho là hợp lí để công khai trước báo chí.
 

Những lời bông đùa thân mật, những cách gọi tên nghe suồng sã nhưng phù hợp với tập thể những người đàn ông chiến đấu cùng nhau, những cách kì quái họ giữ cho bản thân không trở nên mất bình tĩnh với nhau…và không mất bình tĩnh với Sir Alex Ferguson. Tất cả đều được Stam kể ra với giọng điệu hài hước và châm biếm. Mục đích của anh và quyển tự truyện có lẽ không gì khác hơn là ca ngợi tình anh em, tình đồng đội ở Manchester Utd qua nhiều mùa giải phi thường liên tiếp.
 

Nhưng tạp chí lá cải của Anh đã nhìn ra những đề tài hấp dẫn từ quyển tự truyện. Chuyện Sir Alex Ferguson tiếp cận Stam trái phép, tên gọi trong phòng thay đồ của anh em nhà Neville là những ‘cái ấy’ bận rộn, Patrick Vieira là kẻ thù dơ bẩn nhất hay anh em là Inzaghi gian lận ra sao… Dĩ nhiên tất cả cùng hiểu rằng đó những điều thường nhật trong thế giới bóng đá, chưa kể bằng giọng văn tinh tế của quyển tự truyện, mọi thứ lẽ ra nên được đón nhận nhẹ nhàng hơn. 
 

Stam bắt đầu hối tiếc về quyển tự truyện và định nhận lỗi với Ferguson, nhưng ông thầy Scotland còn nhanh hơn. Ông hẹn Stam ở ngoài bãi đổ xe của một cây xăng thành phố Manchester. Quyết định được đưa ra, Stam sẽ sang Lazio hè năm đó.
 

Sir Alex Ferguson từng thú nhận việc loại bỏ Stam là một trong những sai lầm lớn nhất sự nghiệp. Ông tiết lộ đã coi chấn thương ở gót Archilles dai dẳng của Stam là không thể điều trị dứt điểm, và ở tuổi 29, Lazio đưa ra mức giá quá hấp dẫn 15,3 triệu bảng cho Stam.
 

Cho đến tận bây giờ người ta vẫn chưa có kết luận chính xác về nguyên nhân thực sự khiến Sir Alex đẩy Stam đi, nhưng điều chắc chắn là anh không hề và không ý thức được việc đó. Trước sự kiện đó 3 tuần lễ, Stam còn trả lời phỏng vấn với phóng viên Simon Kuper rằng dự định ở lại Old Trafford ba năm nữa rồi “chuyển đến một đội bóng tầm tầm, chắc chắn không phải một đội quá lớn”.
 

Đất Ý và Serie A cũng là giải đấu sau cùng trong ý nghĩa mà Stam định đặt chân đến. Anh chán ghét những mưu mẹo thủ đoạn của các hậu vệ, cũng như vô số tiền đạo thường hay ăn vạ, đặc biệt là anh em nhà Inzaghi như đã đề cập trong quyển tự truyện. Trớ trêu thay Stam sang Lazio làm đồng đội với người em Simone trước, sau đó chuyển đến AC Milan, khoác chung màu áo với người anh Filippo.
 

Sự kết hợp tuyệt vời giữa Johan Cruyff và Sir Alex Ferguson
 

HLV Theo De Jong của anh ở Zwolle là một quái kiệt khiêm tốn của bóng đá Hà Lan, bên cạnh đó Stam cũng đã có cơ hội làm việc với những Guus Hiddink, Dick Advocaat, Sir Alex Ferguson và Carlo Ancelotti.
 

Anh nói đôi chút về những ông thầy của mình:
 

“Guus Hiddink là nhà quản trị con người tuyệt vời nhất. Ông khiến mọi người có cảm giác dễ chịu và chỉ cho cầu thủ thấy cần điều gì để thi đấu cùng nhau.”
 

“Sir Alex Ferguson tuyệt vời trong việc tạo nên một đội bóng. Là một HLV bạn phải có tầm nhìn và thể hiện rõ ràng bạn muốn gì ở đội bóng của mình. Bạn cần tạo một đội ngũ cầu thủ nhất định mang phẩm chất nhất định để tạo ra phong cách cho mình và tôi nghĩ Fergie tuyệt vời ở khoản này.”

“Ferguson là HLV không nhìn vào tên tuổi mỗi khi muốn mua ai đó. Ông nhìn thấy chất lượng cầu thủ ở vị trí ông thực sự cần và Fergie ở đẳng cấp thế giới về khoản đó. Tôi đánh giá đó lí giải vì sao ông ấy lại đoạt nhiều danh hiệu đến vậy.”

Tới đây chúng ta có thể phần nào hình dung ra diện mạo Reading trong tay của Stam. Họ có thể thắng hoặc thua trước Manchester Utd đêm nay nhưng đó không phải là lúc hành trình dừng lại. Stam đang xây dựng nền móng vững chắc cho Reading để đủ mạnh tranh tài ở Premier League về, ông vẫn nói về mục tiêu top 10 Championship của đội bóng dù thực tế họ đang đứng tận ở vị trí thứ ba.
 

Johan Cruyff, người có rất ít liên hệ với Stam nhưng từng thừa nhận rất thích xem Stam hồi còn thi đấu. Ông đưa Stam về Ajax Amsterdams một thời gian và chia sẻ những triết lí xây dựng lối chơi cho đội bóng.

“Johan Cruyff nói rằng nếu đội tấn công đủ tốt thì không cần phải phòng ngự nữa!”
 

 “Tôi thích thứ bóng đá hấp dẫn và thắng các trận đấu. Hãy quên việc tôi đã từng là hậu vệ đi. Mọi người thích gọi đó là bóng đá tổng lực nhưng đơn giản là tôi thích kiểm soát thế trận.”
 

Không ngạc nhiên khi phóng viên Martin Allen theo dõi Reading của Stam từ đầu mùa đã đi đến kết luận đây là đội bóng có lối chơi giống Barcelona nhất, bên cạnh Manchester City của Pep Guardiola. Có thể hình dung việc đó qua thủ thành Ali Al-Habsi, người đêm nay nếu đứng trong khung gỗ sẽ chơi như một thủ môn quét, tham gia tích cực vào việc triển khai bóng của Reading.
 

Câu chuyện của thủ thành 35 tuổi Oman đột nhiên thay đổi phong cách chơi bóng cả sự nghiệp của mình mang màu sắc rất “Fergie”. Al-Habsi không tin mình có thể dùng chân tốt cho đến khi Stam đến trao đổi, truyền niềm tin mãnh liệt của mình. Và Al-Habsi thực sự làm được thông qua nỗ lực tập luyện, trở thành nhân tố quan trọng trong lối chơi của Reading.
 

***
 

Jaap Stam và Sir Alex Ferguson vốn đã giảng hoà từ lâu. Anh cũng đã từng trở lại sân Old Trafford làm việc với tư cách tuyển trạch viên khu vực Nam Mỹ của Manchester Utd. Chưa từng nghĩ mình có thể làm HLV cho đến khi Zwolle cầu cạnh, Stam đã đi một quãng đường khá xa so với dự định. Reading giờ đã nằm trong top ba và suất thăng hạng Premier League vẫn còn trong tầm tay. 
 

Có rất nhiều học trò cũ của Sir Alex Ferguson đã thất bại trong việc vươn lên đỉnh cao như ông thầy, nhưng Jaap Stam có lẽ là một trường hợp đặc biệt. Sự tiếc nuối day dứt ngày nào của Ferguson có khi nào sẽ nguôi ngoai nếu Stam thắng Jose Mourinho đêm nay và vài năm sau sẽ kế nhiệm chiến lược gia Bồ Đào Nha…

LUKASZ