“Khi mới tới đội, tôi khá béo – đơn giản vậy thôi,” Batistuta nói. “Tôi thích alfajores [một loại bánh quy truyền thống]. Điều đầu tiên mà Bielsa làm là gạt bỏ chúng và dạy chúng tôi tập luyện trong mưa. Tôi ghét ông ấy vì điều đó.
Trong suốt sự nghiệp của mình, Marcelo Bielsa đã truyền cảm hứng cho một thế hệ các chiến lược gia hàng đầu trở thành những nhà vô địch. Nhưng đồng thời, ông cũng khiến không ít các ông chủ, chủ tịch câu lạc bộ phải “nổ đom đóm mắt” vì phẫn nộ.
Và nó thực sự rất hiệu quả. Ông đã truyền cảm hứng và “mở rộng tầm mắt” cho các thanh thiếu niên khắp thế giới cầm guitar lên để chơi nhạc. “Cho đến khi nghe Chuck Berry, tôi mới nhận ra những gì bạn có thể làm được,” Pete Townshend của The Who nhớ lại.
Mùa hè này, có một người cũng có thể coi là Berry của thế giới bóng đá, người mà sự nghiệp huấn luyện có tầm ảnh hưởng không kém phần sâu sắc, đã hoàn thành mục tiêu đến huấn luyện ở Anh. Ông là Marcelo Bielsa, huấn luyện viên trưởng của Leeds United.
Hầu như mọi giải đấu vô địch quốc gia hàng đầu đều có thấp thoáng dấu ấn của Bielsa, nhiều huấn luyện viên tại đó cũng đều là học trò của ông như Mauricio Pochettino hay Diego Simeone, những người đã “hít thở” và làm việc theo phương pháp khác biệt của El Loco – Gã điên. Pep Guardiola thì chưa từng thi đấu cho chiến lược gia người Argentina tuy nhiên huấn luyện viên trưởng hiện tại của Manchester City từ lâu luôn kính trọng Bielsa giống như cách mà những The Who, The Rolling Stones, The Beatles và nhiều ca sĩ, nhóm nhạc khác tôn sùng Chuck Berry.
Marcelo Bielsa là huấn luyện viên được trả lương cao nhất trong số những người hiện đang dẫn dắt các đội bóng nằm ngoài các giải vô địch quốc gia hàng đầu. Tính cách đặc biệt, có thể nói là gần như độc đoán của ông đã mang tới những nét khác lạ cho giải Championship. Sẽ có những màn pháo hoa, bài tập về nhà và những buổi nói chuyện tập thể từ một huấn luyện viên có sở thích thư giãn bằng cách chạy bộ lúc 2 giờ sáng trong khi nghe các đoạn băng về chiến thuật.
Cuộc sống sẽ không bao giờ buồn tẻ khi có Marcelo Bielsa bên cạnh.
“ÔNG ẤY MUỐN GIÚP NHÓM TRẺ EM ĐƯỜNG PHỐ NÀY TRỞ THÀNH NGƯỜI HÙNG”
Johnny B Goode là câu chuyện bán hồi ký của một cậu bé nông thôn chơi guitar bình thường và mẹ cậu thì luôn tin rằng con bà “một ngày nào đó tên tuổi con sẽ tỏa sáng”.
Bạn có thể không bao giờ miêu tả được Bielsa đã được nuôi dưỡng như thế nào trong ngôi nhà ở Rosario. Ông nội, bố, anh trai và chị gái của ông đều là luật sư hay những chính trị gia; mẹ ông – bà Lidia – thực sự đã truyền vào cậu con trai út một niềm tin mãnh liệt rằng cậu sẽ là bậc thầy, thống trị lĩnh vực của mình. Từ khi còn nhỏ, Marcelo Bielsa đã cho thấy bóng đá sẽ là lĩnh vực mà ông khẳng định bản thân.
“Mẹ đóng vai trò nền tảng trong cuộc đời tôi,” Bielsa bộc bạch. “Với bà ấy, dù có nỗ lực thế nào cũng là chưa đủ.” Hàng ngày, bà Lidia thường mang các tờ nhật báo và tuần báo thể thao của Argentina có tên El Grafico về cho cậu con trai đọc.
Bielsa cũng học được rất nhiều thứ từ ông nội Rafael – một luật sư chuyên trách về lập pháp – rằng tri thức chính là sức mạnh; nguồn tri thức ấy được thu lượm từ bộ sưu tập hơn 30.000 đầu sách trong nhà. Giờ đây, Bielsa vẫn đăng ký mua hơn 40 tạp chí thể thao khác nhau trên khắp thế giới.
Có một điều tréo ngoe rằng Bielsa là cổ động viên của Newell’s Old Boys chỉ vì cha ông là người hâm mộ đội bóng kình địch cùng thành phố Rosario Central. Được Newell’s lựa chọn từ khi còn thiếu niên, Bielsa cho thấy ông là cầu thủ có kỹ thuật tốt nhưng lại chậm và khả năng không chiến kém.
Sau 3 lần ra sân cho đội một, ông đã nhận ra rằng mình giỏi công việc bố trí và lý giải những vấn đề trên sân hơn là trực tiếp thi đấu với trái bóng. Chính vì thế ở tuổi 25, ông từ giã sự nghiệp cầu thủ, trở thành giáo viên thể dục và hai năm sau, năm 1982, ông đảm trách nhiệm vụ dẫn dắt đội bóng trường Đại học Buenos Aires.
Lúc đó Bielsa chỉ lớn hơn đa số các cầu thủ khoảng 3 tuổi nhưng đạo đức nghề nghiệp và sự chuyên nghiệp khiến ông làm chủ hoàn toàn đội bóng. Ông đã theo dõi hơn 3.000 cầu thủ trước khi lựa chọn ra đội hình 20 người rồi rèn giũa họ liên tục. Khi đội bóng trường Đại học Buenos Aires hòa đội dự bị Boca Juniors trong một trận giao hữu, Newell’s Old Boys đã quyết định mời ông về huấn luyện đội trẻ.
Với niềm tin rằng mảnh đất Argentina còn nhiều tài năng chưa được khai phá, Bielsa và trợ lý Jorge Griffa quyết định phân chia đất nước thành 70 khu vực khác nhau và lái chiếc Fiat 147 tới từng nơi một.
Bielsa cùng Griffa đã đến tận nhà Mauricio Pochettino lúc 2 giờ sáng và nói rằng huấn luyện viên hiện tại của Tottenham Hotspur có “đôi chân của một cầu thủ”. Nhưng Pochettino cũng chỉ là một trong số hàng tá cầu thủ mà bộ đôi này đã cất công đi tìm kiếm. Gabriel Batistuta – con trai của một đồ tể ở thị trấn nhỏ Avellanada – là một trường hợp khác mà họ tìm ra năm 1987.
“Khi mới tới đội, tôi khá béo – đơn giản vậy thôi,” Batistuta nói. “Tôi thích alfajores [một loại bánh quy truyền thống]. Điều đầu tiên mà Bielsa làm là gạt bỏ chúng và dạy chúng tôi tập luyện trong mưa. Tôi ghét ông ấy vì điều đó.
Chúng tôi là tập hợp những kẻ mơ mộng và kẻ mơ mộng đầu tiên chính là Bielsa. Ông ấy mơ ước trở thành Arrigo Sacchi, người mà ông thường xuyên theo dõi sau khi chiến lược gia ấy giành các chức vô địch European Cup. Ông muốn chúng tôi làm được điều tương tự. Một đám trẻ đường phố trở thành những người anh hùng.”
Pochettino và tiền vệ Eduardo Berizzo nối bước Batistuta vào đội một, lứa cầu thủ trẻ, đầy khát khao do chính Bielsa tuyển chọn biến Newell’s Old Boys trở thành một trong những đội bóng có dàn cầu thủ hứa hẹn nhất Argentina. Biệt danh El Loco của ông cũng được đặt sau khi ông nói với hậu vệ Fernando Gamboa rằng ông sẽ cắt đứt ngón tay mình nếu đảm bảo giành chiến thắng.
Năm 1989, Bielsa được chuyển lên dẫn dắt đội dự bị, và phương pháp của ông đã gây sự chú ý. “Chúng tôi chia sẻ phòng thay đồ với các cầu thủ đội dự bị,” tiền vệ tấn công Gerardo Martino tiết lộ. “Khi bạn tới tập luyện sẽ thấy có rất nhiều mũi tên dài ngoằng trên bảng trắng. Lúc đó bạn sẽ nghĩ rằng người da đỏ đang tới rồi! Và chỉ trong vòng 1 năm, người đàn ông đó đã trở thành huấn luyện viên của chúng tôi.”
“NẾU CẦU THỦ CỦA TÔI KHÔNG PHẢI CON NGƯỜI, TÔI SẼ KHÔNG BAO GIỜ THẤT BẠI”
Vào năm 1990 khi Bielsa lên dẫn dắt đội một Newell’s Old Boys, Martino là cầu thủ sáng tạo và tài năng nhất trong đội hình. Tuy nhiên điểm yếu của tiền vệ kiến thiết này là ông khá lười chạy – điều mà Bielsa cực kỳ ghét.
“Chúng tôi đã trò chuyện trước khi ông ấy bắt đầu,” Martino tiết lộ, “Và ông ấy bảo tôi là chỉ có một cơ hội duy nhất thi đấu trong đội bóng của ông: bạn bắt buộc phải chạy. Ông ấy thuyết phục mọi người rằng lời ông ấy là chân lý. Mỗi buổi tập của ông ấy lại có sự khác biệt, không bao giờ trùng lặp. Tôi vừa trở về từ đội tuyển và ngay lập tức tham gia các buổi tập của Marcelo vì chúng quá hay.”
Phòng ngự, tấn công và chuyển đổi giữa hai trạng thái với tốc độ đáng sợ: đó là chìa khóa. Đội bóng của Bielsa bóp nghẹt không gian của đối thủ, giành lại bóng ở tầm cao và rất cơ động khi tạo ra các cơ hội.
Lặp đi lặp lại những nhiệm vụ đó trở thành đặc tính thứ hai, dù chúng yêu cầu cầu thủ phải có tư duy độc lập – một mâu thuẫn kỳ lạ mà Bielsa gọi là repentizacion; chủ yếu nằm ở cách đọc tình huống và quan sát trong bóng đá. Mặc dù mỗi vị trí tấn công có những điểm khác nhau nhưng việc đội hình vận động liên tục ở những lần chuyển đổi trạng thái khiến tư tưởng đó đã ăn sâu, giống như chơi một bản nhạc mà không cần tập trước vậy.
Để làm được điều đó, Bielsa yêu cầu thủ môn Norberto Scoponi phải phát bóng ra ngoài, chấp nhận chịu một quả ném biên, lý do là để hàng tiền vệ có thể nhanh chóng lấy bóng và tạo ra lợi thế về quân số. Newell’s Old Boy thực sự trở thành một cỗ máy pressing.
Trong vòng 1 năm, đội bóng của Bielsa đã giành chức vô địch Apertura 1990. Lúc đó giải vô địch quốc Argentina được chia thành hai phần là Apertura và Clausura, nối tiếp sau đấy là một trận play-off giữa hai nhà vô địch. La Lepra (biệt danh của Newell’s Old Boy) sau đó giành chiến thắng chung cuộc và lên ngôi vô địch sau khi đánh bại Boca Juniors trên chấm luân lưu.
Tuy nhiên chỉ 6 tháng sau, phong độ của câu lạc bộ sa sút thê thảm: các cầu thủ không thể làm theo yêu cầu về tâm lý và thể lực của Bielsa.
“Họ có những buổi nói chuyện toàn đội rất sôi nổi,” tiền vệ Alfredo Berti nhớ lại. “Nếu bạn yêu bóng đá, bạn sẽ giống như họ. Mọi bình luận, thắc mắc đều được bàn bạc và Marcelo rất kiên nhẫn giải thích.”
Lần đầu tiên, một Bielsa tham công tiếc việc được thể hiện. Ông bắt đầu giao nhiệm vụ cho các cầu thủ trẻ trong đội khi họ về nhà. Họ được mua các tờ tạp chí thể thao El Grafico, Solo Futbol hay Clarin và nghiên cứu đối thủ trong trận đấu sắp tới: những sơ đồ đội hình thường sử dụng, tám trận đấu gần nhất của họ, những cầu thủ dự bị nào được tung vào sân, những người chuyên đá phạt và các mối đe dọa. Những sự tìm kiếm hay phát hiện của họ sẽ được trình bày trước toàn đội và buổi tập sẽ được thiết kế xung quanh điều đó.
“Điều ấy giúp bạn tìm kiếm những câu trả lời trên sân,” Pochettino sau này nhớ lại. “Tôi ước tất cả bạn bè tôi có thể trải nghiệm tất cả số bài tập về nhà đó đó ít nhất khoảng 1% so với những gì họ từng làm.”
Newell’s Old Boy đã tiếp tục giành được Clausura 1992 và vào tới chung kết Copa Libertadores 1992, trận đấu mà họ thất bại trước Sao Paulo trong đó Cafu là người ghi bàn penalty quyết định cho đội bóng Brazil.
Tuy nhiên, Bielsa không thể tiếp tục công việc nữa. Giống như “đệ tử” tương lai Pep Guardiola hai thập kỷ sau đó, áp lực khi dẫn dắt đội bóng thưở ấu thơ là quá lớn. Ông đã từ chức huấn luyện viên trưởng Newell’s và từ đó tới nay vẫn chưa quay trở lại. “Nếu các cầu thủ của tôi không phải con người,” ông nói. “Tôi sẽ không bao giờ thất bại.” (còn nữa)
Lược dịch từ bài viết “Explaining Marcelo Bielsa: How the Argentine came to influence football's greatest managers” của tác giả Andrew Murray trên FourFourTwo.
CG (TTVN)