Gareth Southgate: Từ kẻ bỏ đi ở Middlesbrough đến người hùng dân tộc của nước Anh (P1)

Khi Gareth Southgate được lựa chọn làm HLV trưởng đội tuyển Anh 2 năm trước, ông đã nhận phải những ánh mắt nghi ngờ của nhiều người. Tất cả cũng bởi khoảng thời gian không thành công ở Middlesbrough trước đó. Thế nhưng sau tất cả, lúc này ông là người duy nhất ở Anh làm được cái điều mà suốt 2 thập niên trước đó không ai làm nổi.

Gareth Southgate ngồi đối diện Keith Lamb và sự phẫn nộ của người đàn ông này tăng lên sau từng lời ông phải lắng nghe. Đêm hôm trước, Middlesbrough đã đánh bại Derby County ở sân Riverside. 1 giờ sau khi tiếng còi chung cuộc vang lên, Southgate bị sa thải khỏi vị trí HLV trưởng CLB.
 

Khi ông gặp chủ tịch Steve Gibson trong phòng họp sau 1 cuộc uống rượu với nhân viên, ông đã rất đắn đo không biết liệu đó có phải thời điểm thích hợp để đề nghị đội bóng mượn 1 tiền đạo hay không. Sau đó, Gibson thông báo 1 tin quan trọng. Dù Boro thắng Derby 2-0 (khi đó là tháng 10/2009) nhưng Southgate vẫn phải ra đi. “Tôi còn chẳng mảy may nghi ngờ là mình sẽ bị sa thải. Tôi quá bàng hoàng để có thể làm gì đó,” sau này chiến lược gia người Anh thừa nhận.
 

Sau đó, ông trở về nhà và ngồi một mình đến 3 giờ sáng, cố gắng trấn tĩnh và lên danh sách những thứ mà ông cần khi trở lại câu lạc bộ như một nỗ lực cuối cùng. “Anh chưa bị sa thải đâu phải không?” Vợ của Southgate đùa với ông như vậy khi cô đi xuống tầng dưới để xem tại sao chồng mình không lên giường nằm. “Đúng, anh chưa,” nhà cầm quân người Anh đáp.
 

  

Nếu như Southgate bị sốc nặng sau khi nghe những thông tin ông đã phải nhận thì khi ông tới thăm sân tập của CLB bộ vào ngày hôm sau và nói chuyện với giám đốc điều hành của Middlesbrough là Keith Lamb, mọi thứ lại rất khác.
 

Giải thích về thời điểm đưa ra quyết định, Lamb tiết lộ rằng ông đã nói chuyện với HLV Gordon Strachan trước đó vài tuần. Sau khi dẫn dắt Boro và đội bóng phải xuống hạng, Southgate dự kiến sẽ bị sa thải sau trận đấu với Reading ở Championship. Thế nhưng, họ lại thắng 2-0 và Gibson không thể hành động.
 

“Keith rất may vì so với các HLV khác, tôi là người điềm tĩnh hơn bởi vào thời điểm đó, rất có thể họ sẽ đấm ông ta một cái,” Southgate nói. “Đó là một cuộc gặp rất khó xử,” Lamb thừa nhận. “Tôi không ngạc nhiên khi đọc được thông tin rằng ông ấy muốn đánh tôi. Ông ấy thấy đó là quyết định sai lầm và thể hiện sự quả quyết với tôi. Ông ấy không muốn bị xem là kẻ thất bại ở lần đầu tiên huấn luyện trong đời.”
 

Suốt 7 năm sau, đó vẫn là công việc huấn luyện duy nhất của Southgate ở cấp độ bóng đá cao nhất. Và trải nghiệm ở Boro đã có thể là dấu chấm hết cho sự nghiệp cầm quân của người đàn ông ấy ở cấp độ bóng đá này. Thế nhưng, ngày 7/7/2018, ông đã đứng giữa sân vận động Cosmos Arena ở thành phố Samara (Nga), dẫn dắt các cổ động viên Anh ăn mừng và hát ca sau khi đã đưa đội tuyển Quốc gia lọt vào bán kết World Cup.
 

Không còn là kẻ thất bại, giờ đây ông đã là người hùng đất nước. Sau những gì đã trải qua ở Middlesbrough, Southgate biết mình còn một thứ cần phải chứng minh.
 

Dấn thân vào nghiệp huấn luyện
 

35 tuổi, Southgate bất ngờ trở thành HLV trưởng của Middlesbrough vào mùa hè năm 2006. Martin O’Neill và Terry Venables đều đã từ chối cơ hội tiếp quản chiếc ghế mà Steve McClaren để lại sau khi HLV này lên nắm quyền tại đội tuyển Anh. Dù Southgate là thủ quân duy nhất được nâng 1 danh hiệu lớn cùng Boro nhưng nhiều cổ động viên muốn thấy ông Tony Mowbray, người hùng của CLB khi còn là cầu thủ và khi đó đang gây ấn tượng ở Hibernian, ngồi vào chiếc ghế nóng.
 

“Rất bất ngờ khi ông ấy trở thành HLV trưởng nhưng ông ấy đã là đội trưởng khi tôi mới là cầu thủ trẻ và mọi người ai cũng tôn trọng ông,” David Wheater, một thành viên của Middlesbrough thời điểm đó, chia sẻ với FourFourTwo. “Tôi nhớ khi mình 16 tuổi và làm điều gì đó không đúng trong phòng gym nhưng ông ấy không hề quát tháo gì cả mà chỉ nói rất nhẹ nhàng trong phòng thay đồ. Tôi nghĩ đó là cách xử lý mọi chuyện rất tốt. Ông ấy rất điềm tĩnh nhưng bạn sẽ không muốn làm điều gì sai cả - ông ấy có thần thái. Mọi người đều biết ông ấy là ‘Gate’ nhưng có gì đó lạ lạ khi bắt đầu gọi ông là ‘thầy’.”
 

Khi người đồng đội lâu năm Ray Parlour hỏi đùa rằng có thể gọi Southgate là “mũi to” hay không, vị tân HLV trưởng tỏ ra không thích. Sau đó, Parlour không được thi đấu thường xuyên cho Boro nữa.
 

  

Quay trở lại với Southgate, dù đã được lựa chọn vào vai trò mới nhưng Southgate vẫn thiếu những bằng cấp cho nghề huấn luyện viên và điều đó buộc ông phải nhờ Premier League để có sự nhân nhượng đặc biệt. Ông phải bắt đầu học các khóa huấn luyện nhưng theo cách khó khăn nhất: ngay trên chính công việc của mình.
 

Middlesbrough cải thiện thứ hạng ở Premier League trong mùa giải đầu tiên Southgate nắm quyền, họ tăng 2 bậc so với vị trí thứ 14 trong mùa giải cuối cùng McClaren tại vị ở sân Riverside. 1 năm sau, họ kết thúc mùa giải ở vị trí 13, đánh bại Manchester City 8-1 ở vòng đấu cuối trong đó có hat-trick của Afonso Alves. Tuy nhiên, bản hợp đồng trị giá 12,5 triệu bảng ấy là một sự thất bại và tiền đạo người Brazil suốt cả quá trình đã không thể chứng minh được năng lực với HLV trưởng. Trong khi đó, Mido lại không thể tìm được phong độ tốt nhất sau khi chuyển đến từ Tottenham Hotspur và ngôi sao Ai Cập thừa nhận rằng anh cùng vài cầu thủ lớn khác trong đội có chút hoang mang về Southgate.
 

“Các cầu thủ thích ông ấy nhưng họ biết ông không thể xử lý công việc trong lần đầu tiên làm HLV,” Mido chia sẻ với FourFourTwo. “Các cầu thủ rất thông minh và họ có thể cảm nhận điều đó. Đôi khi, ông ấy có chút hoảng loạn trong các trận đấu – ông không biết làm thế nào để dẫn dắt đội bóng và đó là thời điểm khá khó khăn với ông ấy.
 

Tuy nhiên, ông ấy là người tốt. Thật không dễ gì khi vừa giải nghệ rồi ngày hôm sau trở thành HLV trưởng dẫn dắt tất cả các đồng đội được. Ngày hôm qua bạn còn là đồng đội của họ và giờ bạn phải tìm cách cân bằng giữa một HLV và một người bạn. Ông ấy khá đen đủi vì chủ tịch đội bóng lại quyết định giảm quỹ lương của đội và để những cầu thủ lớn như Yakubu và Mark Viduka ra đi. Ông ấy vẫn là một HLV trẻ, thiếu kinh nghiệm dẫn dắt và phải làm việc với ngân sách thấp, thật không công bằng. Đó là công việc huấn luyện đầu tiên của ông ấy và tôi nghĩ ông đã phát triển về nghề rất nhiều kể từ đó.”
 

Khi Jonathan Woodgate, Mark Schwarzer và George Boateng rời đội bóng vùng Teesside để lần lượt chuyển tới đầu quân cho Tottenham, Fulham và Hull, đội bóng thiếu trầm trọng những thủ lĩnh. Chính bởi lẽ đó, Southgate đặt niềm tin vào những cầu thủ trẻ đang nổi lên từ học viện của CLB.
 

“Ông ấy trao cho chúng tôi cơ hội,” Wheater nói. “Steve McClaren giúp tôi có trận đấu đầu tiên nhưng Southgate là người tin tưởng tôi. Sau đó, ông trao cho tôi tấm băng thủ quân. Khi đó, tôi mới 20, 21 tuổi và chưa sẵn sàng cho điều ấy nhưng ông ấy tin tôi và muốn tôi đáp lại niềm tin đó.”

Southgate được bầu là HLV xuất sắc nhất tháng 8 sau khi Boro khởi đầu mùa giải 2008/2009 bằng những chiến thắng trước Spurs, Stoke và chỉ thua duy nhất Liverpool. Nhưng rồi, họ sớm trở về thực tại. Chuỗi 14 trận không thắng liên tiếp kéo Boro vào nhóm có nguy cơ xuống hạng. Suốt cả mùa giải, họ chỉ ghi được 28 bàn thắng và hành trình 11 năm trụ lại Premier League đã kết thúc.
 

Xuống chơi ở Championship, họ đã có khởi đầu khá tốt khi thắng 5 trong 7 trận đầu tiên của mùa giải. Nhưng rồi sau đó thầy trò Southgate để West Bromwich Albion đánh bại 5-0 ngay trên sân Riverside vào giữa tháng 9, đó là khởi đầu cho 3 thất bại trên sân nhà. Các khán giả đến sân ít hơn và những tiếng la ó bắt đầu tăng lên. Southgate phải ra đi và Strachan là người thay thế dù thắng lợi trước Derby County giúp Middlesbrough đứng thứ 4 trên bảng xếp hạng, kém 1 điểm so với vị trí dẫn đầu. Kết thúc mùa giải dưới sự dẫn dắt của Strachan, Boro xếp thứ 11.
 

“Mọi người hoàn toàn bất ngờ khi ông ấy bị sa thải,” Wheater nhớ lại. “Một vài người trong chúng tôi đã đến một quán bar sau trận đấu với Derby và ông gọi tôi để nói rằng ông đã mất việc. Là một cầu thủ quan trọng của đội, ông ấy nghĩ tôi nên biết điều đó. Quả thực là cú sốc – tôi thực sự không biết nói sao. Sau đó, ông ấy gửi tôi một lá thứ viết tay để chúc tôi may mắn và nói rằng tôi sẽ tiến xa nếu làm những điều đúng đắn. Đó là lá thư khá dài và quả thực là cử chỉ trìu mến.”
 

Sau đó khi đã lấy bằng UEFA Pro và trang bị 3 năm rưỡi kinh nghiệm, Southgate hy vọng công việc tiếp theo trong sự nghiệp cầm quân sẽ khác. Thế nhưng, vấn đề là chẳng ai mời ông hết. Khi ông ứng cử vào một loạt các CLB ở Championship thì chẳng ai hồi đáp lại một lời.
 

Sau đó, cựu tuyển thủ Anh gia nhập FA với tư cách trưởng bộ phận phát triển, hướng tới mục tiêu dài hạn trong tương lai là một vị trí trong bộ máy hành chính. Ông làm việc xuất sắc tới nỗi trong vòng 1 năm đã trở thành ứng cử viên số 1 cho vị trí giám đốc kỹ thuật của FA để rồi sau đó tự loại mình ra khỏi cuộc cạnh tranh vì cảm thấy chưa đủ kinh nghiệm để đảm nhận công việc này.
 

Southgate rời FA và nhận ra ông chưa hoàn toàn sẵn sàng từ bỏ sự nghiệp huấn luyện vẫn còn dang dở từ khi chia tay Boro. Khi chiếc ghế HLV trưởng Sheffield United bị bỏ trống vào năm 2013, Southgate đã bày tỏ ý định để ngồi vào đó. Ông biết một vài giám đốc của Blades (biệt danh của Sheffield) – những đứa con của họ cùng trường với con ông – và cuộc phỏng vấn dường như đã diễn ra tốt đẹp. Tuy nhiên, một lần nữa Southgate lại trải qua cảm giác thất vọng khi ban lãnh đạo lựa chọn David Weir làm người thay thế. 
 

Ông liền nhờ một người bạn hỏi lý do tại sao mình bị bỏ qua. Lời phản hồi còn khiến ông bàng hoàng hơn. CLB quyết định như vậy đơn giản vì ông quá tốt. Các giám đốc CLB nói khi Southgate đưa đám trẻ đến trường, ông thường gửi lời chào đến các phụ huynh khác. “Vậy tôi phải làm cái gì đây, bảo các con cút ra khỏi xe và phóng đi sao?” Southgate đáp.
 

Sự trở lại của kẻ thua cuộc
 

Bước chuyển mình của Southgate đến theo cách giống như ông đã kết thúc hành trình tại Boro: có 1 người đàn ông ngồi đối diện với những người chủ và ông ta được thông báo sẽ bị thay thế dù vừa giành chiến thắng trong trận đấu gần nhất. Lần này, người mất việc là Sam Allardyce.
 

Bỗng nhiên, Southgate trở thành HLV đội tuyển Anh bất đắc dĩ nhất trong lịch sử: ông không muốn công việc này và nửa đất nước cũng không muốn ông đảm nhiệm nó. 1 tờ báo Anh đã thực hiện 1 cuộc thăm dò ý kiến độc giả xem họ cảm thấy sao khi ông trở thành HLV tạm quyền. Các câu trả lời có thể lựa chọn bao gồm “Không quan tâm – tôi đã từ bỏ xem tuyển Anh” và “Chúa giúp tất cả chúng ta”.
 

Trước đó dù đã trở lại FA với tư cách HLV trưởng đội tuyển U21 Anh vào năm 2013 nhưng những kết quả Southgate gặt hái được tại đây không đủ hấp dẫn để thuyết phục tất cả rằng ông đã sẵn sàng cho nhiệm vụ tại đội tuyển Quốc gia. Tuy nhiên vẫn có những dấu hiệu khá hứa hẹn, ví dụ như các cầu thủ trẻ đáp ứng được phong cách huấn luyện dựa trên kiểm soát bóng của ông. Thêm nữa, có lẽ khi nhớ về sự lúng túng của các cầu thủ khi gọi mình là “thầy” ở Middlesbrough, lần này ông đã không yêu cầu như vậy.
 

“Mọi người gọi ông ấy là Gareth thay vì là thầy,” thủ môn Jonathan Bond của đội U21 khi đó cho biết. “Tất cả chúng tôi thích ông ấy. Ngay từ khi bắt đầu, ông đã muốn nhấn mạnh và làm những điều khác biệt: triển khai bóng từ tuyến dưới mang phong cách châu Âu hơn. Tất cả mọi người ủng hộ ý tưởng này.
 

Điều khiến tôi bất ngờ là sự thân thiết của tất cả mọi người. Tôi cảm thấy đó không phải 1 phòng thay đồ bình thường mà giống như là trường học với những người bạn. Gareth tạo ra điều đó. Những người từng ở đội U21 nhiều năm nói rằng trước đây họ chưa từng cảm thấy như thế mà có sự tách biệt nhiều hơn. Tuy nhiên chúng tôi lúc nào cũng bên nhau – không ai muốn ở trong phòng của mình cả. Tôi luôn rất mong chờ 2 tuần làm nhiệm vụ ở đội tuyển.”
 

Thế nhưng phong cách huấn luyện của Southgate không đem lại hiệu quả ngay lập tức. Đội tuyển U21 Anh bị loại từ vòng bảng của giải U21 châu Âu sau khi thua Bồ Đào Nha và Italia. “Chúng tôi rất lo lắng về những kết quả và cả đội đã đi lệch khỏi những gì đã phát triển từ vòng loại,” Bond nói. “Chúng tôi đánh mất lối chơi của mình vì lo sợ thất bại. Tuy nhiên, có vẻ Gareth đã học được từ điều đó. Ông ấy tách biệt khỏi toàn bộ áp lực ngay thời điểm đó và chỉ tập trung vào những màn trình diễn vì chúng sẽ mang tới những kết quả lâu dài. Ở World Cup, cả đội đã luôn cố gắng làm những điều đúng đắn.
 

Hiện tại khi theo dõi đội tuyển Anh có thể thấy về cơ bản là toàn bộ được thiết lập từ đội U21: các cầu thủ, ban huấn luyện, nhân viên y tế và massage. Đối với các cầu thủ từ đội U21 bước lên đội tuyển Quốc gia, tất cả sẽ cảm thấy thực sự quen thuộc và gần gũi.”
 

Giống như những gì đã làm ở Middlesbrough, Southgate viết những lá thư gửi các cầu thủ sau giải đấu và cảm ơn họ vì những sự nỗ lực. “Chúng rất có ý nghĩa với tôi và gia đình,” Bond bày tỏ.
 

1 năm sau, đội U21 Anh của Southgate vô địch giải Toulon 2016, Ruben Loftus-Cheek ghi bàn thắng quyết định giúp Anh đánh bại chủ nhà Pháp trong trận chung kết. Thời điểm World Cup 2018 diễn ra, 10 cầu thủ trong đội hình lúc đó từng thi đấu cho đội U21. 6 người trong số đó bao gồm Jordan Pickford, John Stones, Dele Alli, Jesse Lingard, Raheem Sterling và Harry Kane đều là những nhân tố trong đội hình xuất phát. Có thể thấy, niềm tin đã được xây đắp từ rất nhiều năm trước.