Với tài năng siêu phàm “thiên phú” được phát triển tại những khu ổ chuột ở Buenos Aires, Diego Maradona đã vươn mình trở thành một tượng đài bất tử, một vị “thánh” muôn người ngưỡng mộ của bóng đá Argentina nói riêng và bóng đá thế giới nói chung.
Vào những năm 1920, khi Argentina, một quốc gia bùng nổ nhập cư, tìm cách định hình một ý thức về bản sắc chung, rõ ràng bóng đá là một trong số ít những thứ có thể kết nối các thành phần dân cư đa dạng của nó với nhau. Bất kể xuất thân của bạn là gì, bạn đều muốn nhìn thấy đội bóng áo sọc xanh trắng giành chiến thắng – và điều đó dẫn đến việc phong cách mà đội tuyển quốc gia Argentina trình diễn trên sân cỏ sẽ mang một ý nghĩa rất lớn về chính trị và văn hóa.
Những cuộc tranh luận đã nổ ra trên các trang của tạp chí El Gráfico, và cuối cùng, tất cả đã đi đến một sự đồng thuận rằng phong cách bóng đá của Argentina nên đứng ở phía đối lập với những trận đấu của người Anh. Trên những sân cỏ chất lượng cao của các trường học ở Anh, bóng đá là sàn diễn của sức mạnh, tốc độ và năng lượng. Ngược lại, người Argentina đã bước vào những trận đấu đầu đời tại các potreros - những khoảng đất trống trong các khu ổ chuột, trên những sân đấu nhỏ bé, thô cứng và chật ních, nơi sẽ không hề có một giáo viên nào bước vào can thiệp dù cho trận đấu có trở nên thô bạo đến mấy đi nữa; phong cách bóng đá của họ đề cao tính ngẫu hứng, tự do, khả năng kỹ thuật – và đặc biệt là sự tinh ranh.
Nếu có một bức tượng được dựng lên để khắc họa linh hồn bóng đá của Argentina, theo như Borocotó – biên tập viên của El Gráfico – viết vào năm 1928, thì đó sẽ là “một thằng nhóc với khuôn mặt bẩn thỉu, mái tóc bù xù; đôi mắt toát lên sự thông minh, tính cách nổi loạn, sự tinh quái và sức cuốn hút, cùng một nụ cười rất ‘giang hồ’, và hàm răng vẫn còn vương lại vụn của chiếc bánh mì ăn ngày hôm qua.
“Quần của cậu ta đầy những miếng vá được khâu một cách thô sơ, chiếc áo cậu ta mặc có những chiếc sọc của đội tuyển Argentina, cổ áo rất thấp và đầy lỗ do bị đám chuột gặm … Đầu gối của cậu ta phủ đầy những vết thương đóng vảy vì những trò đùa nghịch – và cũng vì chơi bóng, đi chân trần hoặc một đôi giày bị rách ở phần ngón chân vì chúng đã được dùng để sút bóng quá nhiều. Cậu ta phải có một tư thế thật đặc trưng; nó phải trông như thể cậu ta đang rê một quả bóng được tạo nên từ những miếng giẻ cuộn lại với nhau.”
Chưa đầy nửa thế kỷ sau, Diego Maradona đã có màn debut trong màu áo đội tuyển quốc gia. Ở tuổi 16, ông không chỉ là một cầu thủ bóng đá kiệt xuất, mà còn là sự ứng nghiệm của “lời tiên tri” kia.
Maradona, huyền thoại vừa qua đời ở tuổi 60, có xuất thân là một cậu bé của các potreros. Ông từng tự mô tả bản thân mình là một “cabecita negra” – chim sẻ đầu đen, thuật ngữ từng được Eva Perón sử dụng để nói về những người Argentina gốc Ý. Bố mẹ của Maradona là những Peronist rất nhiệt thành, và có những bức ảnh của cả Evita và Juan Perón treo trên tường nhà.
Bố của ông từng là một người lái thuyền trên đồng bằng Paraná, thuộc tỉnh Corrientes, nằm ở mạn Đông Bắc của đất nước, và đã chuyển đến định cư tại Buenos Aires để đoàn tụ với vợ mình, người đang sống cùng họ hàng và làm nghề giúp việc cho các gia đình. Khi những người họ hàng chuyển đi, bố Maradona phải tự xây một ngôi nhà riêng bằng những viên gạch rời và các tấm kim loại ở Villa Fiorito, một khu ổ chuột bạo lực và nguy hiểm đến mức cảnh sát phải ghé đến mỗi ngày.
Một đêm nọ, khi mới chập chững biết đi, Maradona đã rơi vào một hố phân. ”Diegito!” người bác Cirilo gào lên khi tìm cách cứu đứa cháu của mình, “Cố ngóc đầu khỏi đống cứt.” Đó là một “bài học” mà Maradona đã luôn ghi nhớ, như thể một câu thần chú thúc đẩy bản thân vào những thời điểm khó khăn của cuộc đời.
Lớn lên trong hoàn cảnh thiếu thốn cả điện và nước sinh hoạt, Maradona đã kiếm tiền bằng mọi cách có thể - mở cửa xe taxi, bán phế liệu hay thu gom giấy bạc từ vỏ bao thuốc lá. Trên đường đến trường, ông thường tranh thủ thời gian để luyện kỹ năng tâng bóng bằng một quả cam, một tờ báo nhàu nát hoặc một bó vải vụn, cố gắng không để "quả bóng" đó chạm đất dù cho đang băng qua một cây cầu đường sắt. Có một bức ảnh ghi lại cảnh Maradona - có lẽ là vào khoảng 4 hoặc 5 tuổi - đang đứng trước một hàng rào dây thép bị biến dạng rõ rệt vì vô số lần ông sút bóng vào nó. Đây chính là thứ "nền tảng bóng đá" mà Borocotó từng nhắc đến.
Năng khiếu của Maradona ấn tượng đến mức khi ông lần đầu tiên thử sức với đội trẻ của Argentinos Juniors – los Cebollitas – họ đã khăng khằng rằng ông lớn hơn 8 tuổi so với thông tin cung cấp, nhưng bị suy dinh dưỡng. Chỉ sau khi kiểm tra thẻ căn cước của Maradona, họ mới chịu tin và gửi gắm ông cho một vị bác sĩ, người đã tiến hành kê đơn và tiêm thuốc để kích thích sự phát triển thể chất của ông. Gần như ngay lập tức, Maradona đã trở thành một hiện tượng, ông thường giải trí cho đám đông khán giả vào khoảng thời gian nghỉ giữa hiệp của các trận đấu bằng cách biểu diễn kỹ thuật cá nhân. Đến năm 11 tuổi, Maradona đã bắt đầu được giới truyền thông cả nước nhắc đến. Gánh nặng kỳ vọng và "mối duyên" với sự kích thích từ các liều thuốc đã đến với ông ngay từ những ngày đầu bước chân vào thế giới bóng đá.
Sự “nuông chiều” dành cho Maradona cũng được nảy sinh. Dần dần, mọi người đều nhận thức rất rõ ràng rằng các luật lệ đã không còn được áp dụng với ông. Hiệu trưởng của Maradona đã chủ động cho ông điểm tốt trong tất cả mọi bài kiểm tra mà mình vốn đã trượt. Khi thua cuộc, Maradona sẽ là một kẻ thất bại vô cùng tệ hại, luôn đổ lỗi cho người khác. Ông chưa chín chắn, vô trách nhiệm, nhưng không ngừng mang vác gánh nặng kỳ vọng khổng lồ từ các fan hâm mộ, giới truyền thông và câu lạc bộ. Sau khi chuyển đến Boca Junior vào năm 1981, các vấn đề tài chính của họ đã buộc Maradona phải chơi vô số trận giao hữu mang mục đích kiếm tiền. Ông đã phải sử dụng đến nhiều mũi tiêm hơn để đối phó với sự căng thẳng cả về tinh thần và thể chất. Sự áp lực đã trở nên quá sức chịu đựng.
Maradona đã bắt đầu nghiện cocain trong khoảng thời gian thi đấu cho Barcelona – nơi mà ông chưa bao giờ có thể hoàn toàn hòa nhập. Ông cảm thấy hạnh phúc hơn tại Napoli, nơi mà người ta thực sự xem ông là một vị “thánh sống”, và đóng vai trò đầu tàu đưa câu lạc bộ này đến với 2 chức vô địch quốc gia và 1 UEFA Cup, nhưng ngay cả khoảng thời gian đẹp như mơ ấy cũng đầy các tai tiếng, bên cạnh những màn trình diễn thượng hạng trên sân cỏ, còn có cả các tin đồn về việc ông là một gã nghiện ma túy, những bữa tiệc trác táng và mối quan hệ với tổ chức mafia Camorra.
Các luật lệ tiếp tục là thứ mà Maradona chẳng thèm đoái hoài, ở cả trong và ngoài sân cỏ. Bàn thắng được ghi bằng tay của siêu sao người Argentina trước đội tuyển Anh vào năm 1986 là lần đầu tiên – và cũng là lần nổi tiếng nhất trong ba lần dùng tay chơi bóng nổi tiếng của Maradona: Ông đã kiếm về cho Napoli một tình huống penalty sau một pha dùng tay để kiểm soát bóng trong trận chung kết UEFA Cup 1989, và tiếp tục dùng tay phá bóng cứu thua trong cuộc đối đầu với đội tuyển Liên Xô tại World Cup 1990. Ông từng sử dụng một dương vật và bàng quang giả chứa đầy nước tiểu của người khác để vượt qua các bài kiểm tra chất kích thích. Các vấn đề về thuế của Maradona vẫn gây tranh cãi trong nhiều thập kỷ sau khi ông rời Ý.
Cuối cùng, vào tháng 3 năm 1991, Maradona bị phát hiện dương tính với cocain. Ông phải nhận án phạt cấm thi đấu 15 tháng, tăng cân không kiểm soát và sa sút phong độ. Sau khi rời Napoli, ông đã trải qua những khoảng thời gian gây thất vọng tại Sevilla và Newell’s Old Boys. Từng có lần, khi các nhà báo tụ tập trước nhà Maradona, nhóm bạn của ông đã dùng súng hơi để bắn vào họ. Tuy nhiên, khi Maradona tuyên bố rằng ông sẽ thi đấu ở World Cup 1994, thông tin này vẫn tạo nên một sự phấn khích mạnh mẽ và ông được chào đón rất nồng nhiệt.
Diego Maradona không phải là một cầu thủ bóng đá được đối xử theo những tiêu chuẩn thông thường. Ông không chỉ đơn thuần là một thiên tài, mà còn là một nhân vật mang tính biểu tượng. Trong toàn bộ sự nghiệp của mình, ông chỉ thi đấu với phong độ đỉnh cao trong 4 mùa giải. Maradona không có sự bền bỉ của Lionel Messi, nhưng ông có những khoảnh khắc bùng nổ mà người Argentina khao khát.
Những màn trình diễn của Maradona vào năm 1986 vẫn đang là những màn trình diễn xuất sắc nhất của một cá nhân tại một kỳ World Cup. Ông không chỉ ghi bàn, ông không chỉ ghi những màn thắng phi thường, mà còn ghi những bàn thắng tuyệt đẹp với “gambetas”, phong cách rê bóng đặc trưng của người Argentina. Ông xuất thân từ potreros, ông vẫn trình diễn một thứ bóng đá đậm chất potreros, và ông đã giành chức vô địch World Cup nhờ phong cách này; hơn thế nữa, ông đã làm điều đó trước những người Anh.
Maradona được tôn sùng như một Đấng Thiên Sai. Vào đầu những năm 1990, những tuyên bố của ông về bất kỳ chủ đề nào cũng luôn được đón nhận với một sự kính trọng đặc biệt. Với sức ảnh hưởng khổng lồ trên khắp mọi ngõ ngách của Argentina, và thậm chí là trên toàn thế giới, ông đã được so sánh với Perón. Maradona được cho là sở hữu một quyền năng vượt xa bất kỳ người phàm trần nào. Đó là lý do vì sao, dù không hề có kinh nghiệm cầm quân, nhưng ông vẫn được giao cho nhiệm vụ dẫn dắt đội tuyển Argentina tại World Cup 2010. Đó là lý do tại sao người ta dựng hẳn một nhà thờ dành cho Maradona tại Buenos Aires. Đó là lý do tại sao dương vật giả mà ông từng sử dụng đã được trưng bày một cách trang trọng tại một bảo tàng ở Buenos Aires như thể một di tích tôn giáo – và sau đó đã bị đánh cắp trong một chuyến “lưu diễn” toàn quốc.
Ông đã giảm cân, đã lấy lại một nền tảng thể lực đạt tiêu chuẩn để thi đấu. Ông đã tái xuất với chiếc áo đội tuyển quốc gia. Ông đã ghi bàn trong trận đấu đầu tiên của Argentina tại World Cup 1994, vào lưới Hy Lạp. Sau trận đấu thứ hai, cuộc đối đầu với Nigeria, ông đã bị chọn tên cho một cuộc kiểm tra chất cấm được tiến hành bất ngờ. Ông đã dương tính. Tại quê nhà, bầu không khí đau buồn phủ lên khắp nơi. Buenos Aires chưa bao giờ chứng kiến một điều tương tự kể từ khi để tang Perón. Như thể để xác nhận một mối liên hệ, thông báo Maradona dương tính với chất cấm cũng được đưa ra vào ngày 1 tháng 7, nhân dịp kỷ niệm 20 năm ngày mất của Perón.
Ông sẽ tiếp tục trải qua thêm một vài mùa giải ảm đạm khác, không ngừng mắng chửi những âm mưu bủa vây mình, và có thêm một lần xét nghiệm dương tính với chất cấm khác, nhưng năm 1994 vốn đã là dấu chấm hết thực sự, kết thúc dành cho một vĩ nhân - không chỉ là một cầu thủ vĩ đại, mà còn là một biểu tượng vĩ đại của Argentina.
Nguồn: Lược dịch từ bài viết “Child genius Diego Maradona became the fulfilment of a prophecy” của ký giả Jonathan Wilson, đăng tải trên The Guardian.