Arsene Wenger: "Chia tay Arsenal như kết thúc một cuộc tình" (P1)

Arsène Wenger thường tưởng tượng về những gì ông sẽ nói với Chúa khi mình từ giã cõi đời. Trong hầu hết những cuộc trò chuyện đó, Chúa đã yêu cầu ông mô tả về những năm tháng sinh thời của bản thân, về cách mà ông tạo ra ý nghĩa cho chính cuộc đời mình và cho những người khác. “Con đã cố gắng giành chiến thắng các trận đấu bóng đá!” đó là câu trả lời Wenger sẽ đưa ra. Chúa nhìn ông, tỏ vẻ hoài nghi. “Chỉ thế thôi sao?” Wenger tiếp tục. “Giành chiến thắng các trận đấu thực sự là một việc rất khó đấy nhé. Nếu con làm tốt nhiệm vụ của mình, con sẽ mang lại niềm vui, sự hưng phấn và xúc động cho hàng triệu người. Còn nếu không …” Đúng lúc này, Wenger quay trở lại với thực tại. 

“Đôi khi, tôi cảm thấy sợ hãi với việc mình đã sống một cuộc đời chỉ liên quan đến bóng đá,” Wenger, năm nay 70 tuổi, chia sẻ qua một cuộc video call từ Zurich. “Vậy nên, khi nói chuyện với Chúa, tôi sẽ cố tỏ ra hơi khoe khoang, phóng đại cái cuộc đời đó. Nếu Chúa thật sự tồn tại và người ta có một bài test để quyết định bạn nên xuống địa ngục hay lên thiên đường, thì chuyện bạn đã tốn cả cuộc đời mình chỉ để giành chiến thắng các trận bóng đá có thể sẽ trông rất nực cười. Đó là lý do vì sao trong tôi xuất hiện suy nghĩ như vậy. Theo cảm nhận của tôi, có những lúc con người ta sẽ cảm thấy thật vô nghĩa khi hiến dâng cả cuộc đời mình cho môn thể thao này.” 

Wenger sinh năm 1949, lớn lên tại một ngôi làng ở Alsace, miền đông nước Pháp, và đã có được một cái nhìn sâu sắc về tâm lý con người từ rất sớm khi quan sát những khách quen tại quán rượu của bố mẹ ông. “Rượu, những màn cãi vã và bạo lực, tất cả những thứ đó từng khiến tôi sợ hãi hoặc ghê tởm hồi còn nhỏ,” Ông hồi tưởng trong My Life in Red and White, một cuốn tự truyện mới hoàn thành của mình. Ban đầu, Wenger đã trở thành một tiền vệ có lối chơi đầy cần mẫn, cuối cùng kết thúc sự nghiệp trong màu áo Strasbourg ở giải đấu hạng cao nhất bóng đá Pháp, nhưng đã luôn suy nghĩ một cách cực kỳ sâu sắc, thậm chí là ám ảnh, về thế giới bóng đá, và ngay vào những năm đầu của tuổi 30, Wenger đã bước chân vào sự nghiệp huấn luyện, đầu tiên là tại Cannes và Nancy, sau đó là Monaco và Nagoya Grampus Eight ở Nhật Bản. 

Vào năm 1996, danh tiếng của Wenger đã lan truyền rộng rãi tại Anh khi Arsenal công bố quyết định bổ nhiệm nhà cầm quân người Pháp trở thành tân thuyền trưởng của họ. Wenger đã ngồi trên cương vị đó suốt 22 năm cho đến tận năm 2018, và trong xuyên suốt những năm tháng ấy, Arsenal đã giành được 3 chức vô địch Premier League và 7 FA Cup. Trong khi đại kình địch của Wenger tại Manchester United, Sir Alex Ferguson, chủ yếu thúc đẩy các cầu thủ của mình bằng “phương pháp máy sấy tóc” nổi tiếng, thì đường lối của Wenger là những phương pháp đậm chất khoa học hơn: Một cách tiếp cận toàn diện vượt ra ngoài khía cạnh thể lực và kỹ năng chơi bóng, thay đổi hoàn toàn lối sống và vấn đề dinh dưỡng của đội. Các cầu thủ thậm chí còn được hướng dẫn cách nhai thức ăn; khoảng thời gian nghỉ giữa hiệp quen thuộc với một thanh chocolate và nước uống có ga đã được thay thế bằng một cục đường với caffeine ở trên.  

Nền tảng cho mọi thứ chính là khát vọng chiến thắng đầy mãnh liệt của Wenger – và mong muốn giành chiến thắng với một phong cách thuyết phục. Trong cuốn My Life in Red and White, ông đã mô tả bóng đá và Arsenal như “một vấn đề sinh tử” – không phải một, mà là đến ba lần. Liệu Wenger có thực sự nghĩ như vậy không? “Tôi khẳng định rằng bản chất của sự trải nghiệm thế giới bóng đá đỉnh cao chính là như vậy đấy,” Wenger trả lời. “Bởi vì nếu không nhìn nhận nó là một vấn đề sinh tử, nó sẽ không mang một ý nghĩa đủ lớn đối với bạn và bạn sẽ không thể tồn tại được lâu trong ngành này.” 

Đôi khi, bản năng tranh đấu và sự hiếu thắng của Wenger sẽ mạnh đến mức hoàn toàn kiểm soát con người ông, đáng chú ý nhất là trong những cuộc “va chạm” đầy ồn ào và cực kỳ hấp dẫn với Ferguson và Jose Mourinho của Chelsea. Nhưng bất cứ ai kỳ vọng sẽ được đọc những lời lẽ công kích các đối thủ trong cuốn tự truyện của Wenger đều là những kẻ chẳng hiểu gì về ông cả. Vị danh nhân người Pháp tuy có đề cập đến “thứ uy quyền đầy đáng sợ” của Ferguson tại bóng đá Anh, nhưng ông đã khéo léo né tránh những chủ đề mang tính tiêu cực hơn; Mourinho đã không một lần được nhắc đến. “Tôi không muốn đây là một cuốn sách mang tính trả đũa, bày tỏ cảm xúc thất vọng hay lên án sự bất công,” Ông chia sẻ. “Tôi không muốn kể lể: Well, hắn đã làm điều đó với tôi’ – hay tất cả những câu chuyện tương tự. Nhưng bản thân bạn luôn biết rõ những gì đã xảy ra trong cuộc đời mình và bạn phải cố gắng không để những mảng tối của nó ảnh hưởng nặng nề đến bản thân. Tôi chỉ muốn chú trọng vào những trải nghiệm tích cực của cuộc đời. Bạn không thể sống một cuộc đời như tôi đã có cho đến hiện tại và cứ tỏ ra tiêu cực được.” 

Hơn thế nữa, Wenger muốn làm rõ rằng, khi những bão tố trong tâm đã lắng xuống, thì sự tôn trọng luôn hiện hữu ở đó. “Mọi huấn luyện viên đều có lúc thăng, lúc trầm trong sự nghiệp. Họ cũng chỉ là những con người,” Ông nhận định. “Rất khó để đo lường chất lượng làm việc của chúng tôi. Ví dụ nhé, mùa giải trước, Liverpool đã giành chức vô địch Premier League và Jürgen Klopp đã được ca ngợi vì chiến tích đó. Và ông ấy hoàn toàn xứng đáng. Nhưng bạn cũng phải công nhận rằng anh chàng ở Sheffield United [Chris Wilder, người đã dẫn dắt đội bóng của mình cán đích ở vị trí thứ 9 ] cũng đã làm việc một cách rất tuyệt vời. Ai đã ‘làm ăn’ tốt hơn? Thật khó để khẳng định.” 

Wenger đã không trở lại với đường biên sân cỏ kể từ khi rời Arsenal, nhưng vào tháng 11 năm ngoái, ông đã mang sự nghiêm khắc đặc trưng của mình tái xuất với thế giới của môn thể thao vua trong vai trò giám đốc phát triển bóng đá toàn cầu của FIFA. Vị danh nhân người Pháp đã ly thân với vợ, bà Annie Brosterhous, vào năm 2015; cô con gái của họ là Léa đang trong giai đoạn hoàn thành bằng tiến sĩ khoa học thần kinh tại đại học Cambridge. Wenger đã phải phân chia thời gian của mình cho London, Paris, và trụ sở của FIFA tại Zurich, thường sống trong các khách sạn, và ông thừa nhận rằng, phần khắc nghiệt nhất của COVID-19 đối với bản thân chính là khi hầu hết những giải đấu lớn trên thế giới bị hoãn lại. “Chẳng biết vì sao nữa, nhưng các trận bóng đá là cuộc sống của tôi và tôi không nghĩ rằng điều đó sẽ thay đổi,” Wenger chia sẻ. “Vậy nên tôi đã cực kỳ nhớ chúng.”

Tuy nhiên, ở vị danh nhân người Pháp chỉ có một sự thư thái và nhẹ nhàng hiện hữu rất rõ vào buổi chiều diễn ra cuộc trò chuyện này: Khuôn mặt ông thường nhăn lại bởi điệu cười he-he-he đặc trưng; chẳng có câu hỏi nào là vượt ngoài giới hạn cả. Điều đó mang đến những cảm giác hoàn toàn trái ngược với khoảng thời gian cuối cùng của Wenger ở Arsenal, khi ông thường xuyên tỏ ra cau có, phải không ngừng giải thích lý do tại sao mình vẫn chưa chịu “bước sang một bên”, cũng như vô cùng bất mãn vì những nỗ lực của mình nhằm giúp cân bằng phong độ trên sân cỏ và tình trạng tài chính của câu lạc bộ sau khi chuyển đến sân vận động Emirates đã không được công nhận. Những sự thất vọng đó vẫn còn tồn tại, và chắc chắn Wenger chưa hề buông bỏ thứ mà nhiều người nhận định là khuyết điểm lớn nhất của ông: Một niềm tin cực kỳ kiên định và mạnh mẽ vào bóng đá đẹp.

“Arsenal từng có một phong cách bóng đá bị chỉ trích, nhưng ít ra, chúng tôi vẫn có một phong cách chơi bóng,” Ông nói. “Tôi có thể hiểu tại sao người ta chỉ muốn giành chiến thắng, nhưng bạn cũng cần phải có khát khao biến những màn trình diễn của đội bóng trở thành nghệ thuật. Khi một cổ động viên thức dậy vào buổi sáng, anh ta sẽ nghĩ rằng: ‘Ồ, có lẽ hôm nay mình sẽ có được một trải nghiệm tuyệt vời!’ Anh ta muốn chiến thắng trận đấu, nhưng đồng thời cũng muốn được chiêm ngưỡng một thứ gì đó đẹp đẽ.”

Chuyên mục You Ask the Questions của The Guardian đã nhận được một số lượng kỷ lục các câu hỏi dành cho Arsène Wenger – hơn 800 câu hỏi – cũng như rất nhiều chia sẻ bày tỏ sự ngưỡng mộ và tình cảm (chủ yếu từ Bắc London, nhưng còn có cả Slovenia, Peru và Ấn Độ) với tài năng của vị danh nhân người Pháp, cũng như sự ảnh hưởng của ông đến cuộc sống của những người khác. Wenger đã thể hiện rõ sự xúc động khi lắng nghe ký giả Tim Lewis đọc qua chúng – và có lẽ ông sẽ kể lại chúng vào thời điểm thực sự trò chuyện với Chúa. 

Điều quan trọng nhất mà tôi nhận thức được là đường lối vận hành của chúng tôi đã tạo ra một sự nổi tiếng lớn đến mức lan tỏa khắp thế giới. Và nó khiến tôi nhận ra rằng trong thế giới thể thao, đặc biệt là bóng đá, những giá trị mà chúng tôi mang đã nhận được sự tôn trọng trên toàn thế giới. Đó không chỉ là những chiến thắng: Tất nhiên, điều đã tạo nên danh tiếng mạnh mẽ của Arsenal là sự thật rằng chúng tôi đã giành được những chức vô địch, nhưng nó còn hơn thế nữa. Mọi người tôn trọng một câu lạc bộ là vì những giá trị, cũng như bản sắc của câu lạc bộ đó. 

Còn về câu hỏi thứ hai, tôi sẽ đưa ra lời khuyên nào cho bản thân mình thời còn trẻ  ư? Hãy làm việc tốt hơn nữa! (Ông cười) Làm tốt hơn nữa những gì cậu đã làm!  

Tất cả chúng. Nhưng tôi phải nói rằng, mình luôn có một nguồn động lực nội tại, nghĩa là có thứ gì đó bên trong luôn thúc đẩy tôi phải nỗ lực tiến bộ. Và sự thật là tôi tin rằng mình đang phục vụ cho một thứ gì đó lớn hơn bản thân. Sau đó, dĩ nhiên, tất cả chúng ta đều là một ‘hỗn hợp’ của sự căm ghét những thất bại và khát khao chiến thắng. Nhưng tôi có thể nói rằng sự căm ghét thất bại là yếu tố chiếm ưu thế. Tim anh hằn những vết sẹo lớn bởi nó. Một ngày nào đấy, nếu có ai đó thử mổ trái tim tôi ra, tôi nghĩ họ sẽ thấy tất cả những thất bại của tôi ở đó.” 

Đúng vậy đấy, tôi khẳng định rằng nếu như không có một hình thái triết lý thì anh chẳng thể nào làm việc được ở cấp độ đó đâu. Anh là một người dẫn dắt. Và một người dẫn dắt trước hết cần phải biết rõ về định hướng của anh ta, phải chứ? Đó là lý do tại sao điều quan trọng là phải có một ý tưởng thật rõ ràng về những gì anh muốn từ mọi người, và khả năng chia sẻ chúng một cách rõ ràng với các cầu thủ của mình. Tại sao các cầu thủ lắng nghe một số người, nhưng lại không lắng nghe một số người khác? Tôi không biết. Nhưng bạn cần phải có một triết lý rõ ràng, bởi vì nó cũng sẽ mang lại cho bạn sự kiên định. Bạn luôn phải nhận thức rõ: Tại sao mình lại ở đây? Tại sao mình làm việc này? Điều đó sẽ tạo ra cho bạn sức mạnh vào những thời điểm khó khăn. 

Đúng vậy, tôi muốn cho cả thế giới thấy rằng, điều quan trọng là trong cuộc sống, bạn tài giỏi đến thế nào. Đó là điều mà chúng ta cần phải đặt lên trên mọi vấn đề khác. Tôi luôn khẳng định rằng thể thao là một chế độ nhân tài tuyệt vời. Nó chỉ chú trọng vào thành tích, vào năng lực. Vì vậy, nếu chuyện được đề cập thực sự đã diễn ra, tôi rất vui khi mình đã góp phần vào nó. Đối với tôi, trong cuộc sống, điều quan trọng là bạn tài giỏi đến thế nào và ăn ở ra sao; màu da của bạn không quan trọng.

Tôi phải thú nhận rằng mình chưa từng đến bất kỳ nhà hát nào cả. Tôi cũng hoàn toàn chẳng phải là một chuyên gia âm nhạc. Tôi thích âm nhạc, nhưng cuộc đời tôi đã hoàn toàn dành trọn cho thể thao. Tôi cảm thấy khá xấu hổ khi thừa nhận điều đó. Nhưng sau 20 năm sống ở Anh, khi bạn bè đến chơi nhà và hỏi: “Tớ nên đi tham quan những đâu ở London đây?”, tôi luôn nói với họ: “Tớ chỉ biết mỗi đường đến trung tâm tập luyện, đến trụ sở Arsenal và đến Emirates.” Tôi chẳng biết ở London có gì hay ho cả. Đó là một chiếc hộp mà tôi chưa bao giờ mở ra. Vào những buổi tối, tôi chỉ xem bóng đá.

Không, tôi đã cân nhắc đến việc tham gia vào ban lãnh đạo của Arsenal với tư cách là một cố vấn. Thành thật mà nói, tôi tin rằng có một sự thiếu hụt kiến thức chuyên môn đáng kể ở cấp lãnh đạo của các câu lạc bộ bóng đá hàng đầu nói riêng và những câu lạc bộ thể thao lớn nói chung. Và tôi tin rằng trong vài năm gần đây, chúng ta đã thấy rõ là có nhiều cách khác nhau để thành công trong bóng đá. Ví dụ, hãy nhìn vào đường lối của Bayern Munich, nơi mà toàn bộ thành công và sự ổn định về đẳng cấp đều dựa vào những con người hiểu rõ giá trị của câu lạc bộ và họ chuyển giao điều đó từ thế hệ này sang thế hệ khác: Beckenbauer, Hoeness, Rummenigge. Hay ở Anh, chúng ta đang được chứng kiến những mô hình kiểu chi tiền mạnh tay và thu về thành công nhanh chóng. Cả hai đều có thể mang đến sự hiệu quả. Cá nhân tôi thì thích cái sự thật rằng một câu lạc bộ trước tiên phải sở hữu một bản sắc và luôn có những kiến thức được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Vì vậy, đó là lý do tại sao mọi thứ đều được tôi nhìn nhận theo cách này.