Trên đường Pitch
Ngày còn đi học vẽ, cứ nhớ mãi lời ông thầy dạy, khi thực hiện những bài vẽ biểu trưng: “Hãy vẽ là nó mà không phải là nó, nhưng vẫn là nó”. Mãi sau này mới nhận ra, ý ông thầy năm xưa, “nó” là thế nào!
1. Ông Picasso – cái ông họa sĩ vĩ đại nhất thể kỷ XX người Tây Ban Nha sau thời kỳ đầu đi theo trường phái tả thực đã chuyển sang thể loại siêu thực, lập thể phân tích, lập thể tổng hợp… đã vẽ ra những bức tranh giá cả chục triệu đô với bố cục, hình tượng đúng như lời thầy tôi từng dạy: “Là nó mà không phải là nó, nhưng vẫn là nó”. Ví như ông vẽ con bò tót trong tuyệt tác Guernica mà chẳng giống con bò tót là bao nhiêu, nhưng không ai có thể bảo nó là con gì khác con bò tót được.
Những người đàn bà khỏa thân trong tranh của ông cũng vậy, mặt ú ù, mặt mũi phũng phịu, lại còn góc cạnh như cái ê-ke. Thế mà vẫn là những người đàn bà đẹp, những người đàn bàn chỉ để treo tường mà giá cũng lại hàng chục triệu đô.
Những người phụ nữ khỏa thân trong tranh của Picasso.
2. Nói tranh Picasso rồi nói sang Tiki-taka, một thứ cũng được coi là nghệ thuật, thậm chí nó là một dòng lập thể của bóng đá, cũng do người Tây Ban Nha sáng tạo ra và đang làm cả thể giới tròn mắt.
Có điều, Tiki-taka giờ khác trước khi trực quan cái đẹp mà nó mang lại đã không còn rõ mồn một, tức nó đã bị xem là pha màu thực dụng. Lại là cái nhìn nó mà không phải là nó rồi!
David Villa ngồi nhà xem Euro, Torres không giữ được phong độ cùng vài nguyên nhân khác khiến Tiki-taka mất đi một phần quan trọng: Mũi nhọn.
Để đối phó với tình cảnh này, Del Bosque trình làng một sơ đồ bóng đá được coi là phản tấn công: 4-6-0 – sơ đồ không có tiền đạo. Và ở trận tứ kết gặp Pháp, 4-6-0 đã cho thấy sự lợi hại vô cùng. Chính xác hơn, thì đó là sơ đồ 4-3-3-0 với hai tầng tiền vệ. Nhưng trong một thời điểm nào đó, còn thấy nó là 2-4-4-0 với chỉ Ramos, Pique trấn giữ phần sân nhà.
Nói thế để thấy rằng Tiki-taka giờ đây rất ma quái với sự biến ảo khôn lường. Hàng tiền đạo trong sơ đồ chỉ là số 0 nhưng bất cứ cầu thủ nào của Tây Ban Nha cũng có thể trở thành tiền đạo khi cần. Pha đột nhập và ghi bàn của Xabi Alonso vào lưới Pháp là một ví dụ điển hình, hay những lần Fabregas, Silva xé toang hoàng thủ đối phương cũng vậy. Sự dâng lên hai cánh như những con ma tốc độ của Alba, Pedro hay sự dạt ra biên luồn lách của Fabregas, đến sự co vào trong một cách khác thường của Inesta đã làm đối phương khiếp vía và không thể định hình.
Đến trận bán kết với Bồ Đào Nha, vẫn là 4-6-0 dù nó bị lũng đoạn bởi lối chơi áp sát của người Bồ, song nó lại cho thấy, Tiki-taka không phải chỉ để tấn công, mà còn để phòng thủ cực hiệu quả nhờ khả năng giữ thế trận.
Kể từ vòng 1/8 World Cup 2006 để thua Pháp 1-3 đến hiện tại, Tây Ban Nha đã thắng 36/38 trận trong đó có kỷ lục 8 trận ở các vòng knock-out không thủng lưới và trong số 8 trận này có 5 trận họ thắng chỉ 1-0. Điều ấy chứng tỏ, lối đá của Tây Ban Nha trông thì có vẻ đẹp mắt song bàn thắng phần lớn rất tối thiểu. Cái hay của Tiki-taka là khiến đối phương bị cuốn vào lối chơi tấn công mà không biết phải phòng ngự thế nào và nó là cách để Tiki-taka tự phòng ngự cho chính mình.
Mourinho có thể bị lên án kịch liệt với triết lý: “Một bàn thắng và chiến thắng”. Nhưng với Tây Ban Nha thì không. Mãnh lực linh hoạt, uyển chuyển trong Tiki-taka đã làm người ta quên hết cái tối thiểu nó đạt đến ở khâu ghi bàn.
3. Quay trở lại cái đẹp trong tranh lập thể của Picasso với gốc rễ của vấn đề. Có những thứ, cứ suy theo trực quan hiện thực, sẽ không thấy được giá trị của nghệ thuật. Ngôn ngữ lập thể hoàn toàn chối bỏ những nguyên tắc cơ bản của nghệ thuật cổ điển hàn lâm kinh viện, chối bỏ cả cái nhìn thấu thị.
Picasso đã nhào nặn các hình thể, mảng màu thành những khối và mặt phẳng hình học méo mó, góc cạnh, đầy biểu cảm. Các chuyển động được đan cài vào nhau, ở đó ta thấy sự tổng hòa giữa không gian và hình thể. Phá bỏ cái nhìn tập trung vào một điểm thay vào đó xuất hiện nhiều điểm nhìn đồng thời trong một bức họa.
Bởi thế, con bò tót vẫn mang trong nó vẻ đau đớn, kinh hoàng, hoảng loạn khi đội trên đầu những trận bom của phát xít Đức đang trút xuống vùng đất Guernica; Bởi thế những cô nàng khỏa thân béo ú, vẫn đẹp bởi cái đẹp Picasso tạo ra không nằm ở khuôn mẫu số đo 3 vòng.
Tiki-taka giờ đây cũng vậy, nó như những phụ nữ khỏa thân trong tranh Picasso, đã mang trong mình vẻ đẹp của lập thể đầy màu sắc trừu tượng. Tức là nó mà không phải là nó, nhưng vẫn là nó.
(Theo VTC)
ĐT Tây Ban Nha
