Tây Ban Nha vô địch Euro: Từ Luis đến...Luis

Sau 12 năm, vinh quang đã chính thức quay trở lại với đất nước nằm ở bán đảo Iberia dưới sự dẫn dắt của một người đàn ông có cái tên Luis De la Fuente. Thật trùng hợp khi vào mùa hè năm 2008, một nhà cầm quân lão luyện khác cũng từng mở ra thời kỳ hoàng kim cho La Roja bằng một danh hiệu châu Âu, đó chính là Luis Aragones.

 

Di sản của “nhà hiền triết xứ Hortaleza” luôn tồn tại vĩnh cửu trong lịch sử bóng đá xứ sở Bò tót. Thời điểm trước VCK EURO 2008, Tây Ban Nha là một đội tuyển gần như “vô hại” ở các giải đấu lớn, khi những cuộc chơi chủ yếu do người Đức, người Ý hoặc phần nào đó là Pháp quyết định. Biệt danh “ông vua vòng loại” khi ấy nghe vừa mỉa mai và cũng vừa cay đắng đối với các CĐV La Roja, chẳng khác nào sự phân biệt mà người ta dành tặng ĐT Anh vào lúc này. Phải tới khi HLV Luis Aragones đưa Tây Ban Nha đăng quang tại EURO 2008, mọi thứ mới thực sự đổi thay.

Thứ bóng đá mà người Tây Ban Nha theo đuổi xuyên suốt chiều dài lịch sử tất nhiên vẫn phải được gây dựng dựa trên triết lý kiểm soát bóng, vấn đề chỉ nằm ở sự hiệu quả. Tại kỳ EURO cách đây 16 năm, cố HLV Luis Aragones mặc dù cũng sở hữu trong tay nhiều ngôi sao hàng đầu như Villa, Torres, Xavi, Iniesta, Puyol, Ramos, Casillas… nhưng thay vì lựa chọn một phong cách kiểm soát bóng cực đoan, vị chiến lược gia kỳ cựu sinh năm 1938 đã chấp nhận để Tây Ban Nha vận hành dưới một hệ thống chiến thuật khá trực diện và cơ bản.

Đó là một hàng tiền vệ 4 người sử dụng một “mỏ neo” thuần túy Marcos Senna trong vai trò “Makelele” truyền thống, phía trên là Xavi làm nhiệm vụ tổ chức tấn công. Ở hai biên, cả Iniesta lẫn Silva khi ấy vẫn còn là những cầu thủ chạy cánh cổ điển. Và dấu ấn rõ nét nhất cho thứ bóng đá cũ kỹ, không gì khác chính là cặp trung phong Villa - Torres, một người sở hữu thể hình cao lớn, giàu sức mạnh, một người nhanh nhẹn, khéo léo và di chuyển linh hoạt. So với những lần đăng quang tại World Cup 2010 và EURO 2012 sau đó, đội hình tại EURO 2008 của La Roja vẫn thường được giới chuyên môn đánh giá là một phiên bản ít tính… tiki-taka nhất. Nhưng xét cho cùng, bất luận Tây Ban Nha chơi theo cách nào đi chăng nữa thì sự hiệu quả mới chính là điều mà người hâm mộ quan tâm.

Tập thể của Luis De la Fuente trước thềm giải đấu mùa hè năm nay tại Đức cũng phần nào đó bị đặt ra khá nhiều nghi vấn về khả năng chinh phục đỉnh cao. So với giai đoạn hoàng kim, Tây Ban Nha của hiện tại đã không còn sở hữu những ngôi sao hàng đầu châu lục. Sự thoái trào cùng những ngờ vực về tính thực dụng của thứ bóng đá kiểm soát bóng từng làm nên thương hiệu của La Roja trong quá khứ cũng phần nào khiến cho đội bóng vùng bán đảo Iberia gần như rơi vào trạng thái hoang mang giữa những giá trị truyền thống và hiện đại, giữa lối chơi định hướng vị trí vốn dĩ nằm trong DNA của các cầu thủ với những khái niệm đầy mới mẻ như gegen-pressing hay chuyển đổi trạng thái…

Tây Ban Nha chưa bao giờ là một đội bóng mạnh về thể chất, sở hữu những nguồn năng lượng vật lý cần thiết hay đủ khả năng xây dựng một phong cách chơi bóng có phần “cơ học”, như những đại diện đến từ nền bóng đá phương Bắc (Anh, Đức, Hà Lan, các nước Scandinavi…). La Roja cũng không giống như Pháp, một đội bóng với nguồn nhân lực “gốc Phi” đặc biệt dồi dào về tốc độ và thể lực. Thời điểm hiện tại, đội quân của De la Fuente cũng chẳng có nhiều “sao số” giống như Bồ Đào Nha. Rõ ràng, xét trên mọi khía cạnh, Tây Ban Nha đều phần nào đó thiệt thòi hơn so với các đối thủ ngang tầm.

Ba giải đấu lớn gần nhất (World Cup 2018, EURO 2020, World Cup 2022), Bò tót đều phải về nhà sau loạt luân lưu cùng tỷ lệ kiểm soát bóng quanh mức… 70%. Đó là một vấn đề dường như đã khơi gợi lại những ám ảnh quá khứ, giống như giai đoạn trước 2008. Giống như người tiền nhiệm cũng mang cái tên Luis (Aragones), HLV De la Fuente hiểu rằng Tây Ban Nha sẽ không thể nào chơi theo bất cứ cách nào khác nếu như không có trái bóng trong chân. Tuy nhiên, một La Roja chỉ biết cầm bóng đã thất bại ra sao thì ai cũng thấy. Do đó, với lợi thế là một đội tuyển “bình dân” không được đánh giá cao trước EURO 2024, vị chiến lược gia 63 tuổi đã quyết định hướng tới một phong cách mạo hiểm hơn dựa trên nền tảng những giá trị bản lề.  

Chứng kiến Tây Ban Nha thăng hoa tại EURO năm nay, người ta sẽ thấy một điều mà các học trò của De la Fuente làm tốt nhất chính là khả năng duy trì nhịp độ. Ngay cả khi bị gỡ hòa, bị dẫn trước, vào bất cứ thời điểm nào của trận đấu, với bất kỳ đội hình nào trên sân, những người Tây Ban Nha vẫn có thể giữ được trạng thái chơi bóng của mình. La Roja vẫn luân chuyển trái bóng mềm mại từ dưới đáy hàng thủ, sử dụng khả năng kết nối và thoát pressing tuyệt vời của những tiền vệ xuất chúng trước khi khai thác tốc độ của hai mũi khoan phá Nico Williams và Lamine Yamal ở phía trên. Đó là một công thức đâu đó khá quen thuộc, nhưng đã được De la Fuente tinh chỉnh một cách tài tình để giảm lược bớt những sự rối rắm không cần thiết.

Morata có thể là một ngôi sao lớn trong tập thể nhưng so với Villa hay Torres, rõ ràng tiền đạo của Atletico Madrid vẫn còn ở một khoảng cách rất xa. Những Olmo, Fabian Ruiz, Oyarzabal hay Merino, Zubimendi đều chỉ thuộc nhóm cầu thủ tầm trung. Ngay cả Carvajal và Nacho mặc dù vô địch Champions League tới 6 lần nhưng cũng chưa bao giờ được xếp vào nhóm “siêu sao” bởi tính cách có phần thầm lặng. Rodri cũng gần như vậy…. Nhưng đây lại là chìa khóa quan trọng để đội bóng xây dựng nên một tập thể gắn kết hơn bao giờ hết.

Thay vì một Tây Ban Nha được cấu thành từ các ngôi sao của hai “gã khổng lồ” Real và Barca, tập thể của HLV De la Fuente tại nước Đức mùa Hè này đã trở nên đa dạng hơn khi nguồn nhân sự được tập hợp từ nhiều CLB lớn nhỏ khác nhau ở La Liga. Với một nền chính trị tương đối bất ổn bởi sự chia rẽ giữa các khu vực tự trị, thành công của La Roja tại kỳ EURO 2024 lại càng mang đến sự gắn kết về mặt tinh thần cho đất nước đang trên bờ vực của những cuộc ly khai.

Trong thế kỷ 21, Tây Ban Nha thậm chí đã giành tới một nửa số danh hiệu vô địch châu Âu (EURO 2008, 2012, 2024). Với một tập thể trẻ trung, giàu năng lượng, nhiều người tin rằng đây sẽ chỉ là bước khởi đầu cho những thành công của đội tuyển xứ sở Bò tót. Sau VCK EURO 2008, mặc dù Luis Aragones rời đi nhưng La Roja vẫn tiếp tục giành được vô số vinh quang chói lọi cùng Vicente del Bosque. Thời điểm hiện tại, HLV De la Fuente đang có trong tay những nguyên liệu tốt nhất, một nền tảng thuận lợi nhất để viết tiếp một giai đoạn vàng son mới cho người Tây Ban Nha.   

Từ Luis Aragones đến Luis De la Fuente, đâu đó người ta vẫn thấy được tính kế thừa từ những di sản của quá khứ, những giá trị thuần chất mà La Roja thuộc về.