Phiên bản pressing của nhà cầm quân người Đức – cơ động và quyết liệt – hiện đang là một thứ chiến thuật cực kì ưu việt, đã thúc đẩy sự thay đổi, tiến hóa thậm chí ở cả Pep Guardiola, cha đẻ của thứ bóng đá pressing và kiểm soát bóng tại Barcelona đã đặt nền móng cho chính sự phát triển này.
Có một sân tập nằm gần Ostfildern, bên trong khu rừng ở phía đông nam của thành phố Stuttgart. Khi đó là tháng 2 năm 1983, và đội bóng tier 6 của địa phương, Viktoria Backnang, đang đá một trận giao hữu với Dynamo Kyiv của Valeriy Lobanovskyi, những người đang trú đông tại Sportschule Ruit. Đối với vị thuyền trưởng trẻ tuổi của Viktoria, Ralf Rangnick, đó là một trải nghiệm đầy thú vị.
Tranh thủ thời điểm diễn ra một tình huống ném biên trong trận đấu, Rangnick đã đếm lại quân số trên sân của các cầu thủ Dynamo, vì ông bán tín bán nghi rằng họ đã lén đưa thêm một người nữa vào sân. Họ không hề làm như vậy, nhưng sự quyết liệt, máu lửa mà họ đã thể hiện trong những tình huống pressing đã mang đến cảm giác cứ như thể họ đã thật sự làm điều đó. Và từ đó, một “hạt giống” đã được gieo xuống, để rồi về sau tạo nên một sự tác động vô cùng sâu sắc đến sự phát triển chiến thuật của thế giới bóng đá.
Dynamo sau đó đã hành quân đến Ruit, và Rangnick, người hiện đang đảm nhận vai trò trưởng bộ phận thể thao và phát triển tại Red Bull, đã tiếp tục nghiên cứu thứ bóng đá của họ. Khi sự nghiệp của Rangnick phát triển, ông đã trở thành một phần của cộng đồng những nhà cầm quân bị ám ảnh bởi bóng đá phòng ngự khu vực và pressing, những ý tưởng được xem là rất cấp tiến ở một nước Đức bị chi phối bởi cái niềm tin rằng, bóng đá là một môn thể thao của những trận quyết chiến cá nhân, lòng can đảm và khả năng lãnh đạo.
AC Milan của Arrigio Sacchi đã trở thành một tên tuổi có sức ảnh hưởng vô cùng lớn trong thế giới bóng đá. Helmut Gross, một kỹ sư kết cấu, người về cơ bản đã tự học về các lý thuyết của chiến thuật bóng đá, đã trở thành bạn thân của Rangnick, và họ đã cùng nhau “truyền đạo” bóng đá pressing bắt đầu từ các đội bóng đá trẻ của Stuttgart.
Volker Finke đã đạt được một sự thành công rất đáng chú ý tại Freiburg, đưa họ vươn lên đứng ở vị trí thứ ba tại Bundesliga vào năm 1995, cùng với đó là trận đại thắng với tỷ số 5-1 trước Bayern Munich trong cuộc hành trình ở mùa giải ấy. Các vấn đề về kinh tế đã dẫn đến sự xuống dốc của họ, còn Finke thì luôn bị phủ nhận tài năng ở nước Đức như một lão già quái gỡ, nhưng một cuộc cách mạng đang thật sự dần dần được hình thành.
Wolfgang Frank từng là một trung phong của Eintracht Braunschweig vào những năm 70, nhưng nhân vật đã ảnh hưởng đến ông nhiều nhất lại chính là Sacchi. Khi được bổ nhiệm vào chiếc ghế huấn luyện viên trưởng tại một Mainz đang gặp muôn vàn khó khăn ở giải hạng hai của bóng đá Đức vào tháng 9 năm 1995, ông đã áp dụng những phương pháp học hỏi được từ nhà cầm quân người Ý vào đội bóng này.
Ngày qua ngày đều là những buổi tập cực kì khó khăn, vất vả và nhàm chán, như học cách chọn vị trí, học cách di chuyển trước các mô hình được sắp xếp sẵn trên sân tập. “Nhưng,” trung vệ của Mainz khi đó, Jürgen Klopp, khẳng định. “Chúng tôi nghĩ rằng nếu đến cả Gullit và Van Basten cũng phải học những thứ này ở Milan, thì chúng tôi cũng sẽ sẵn sàng gắng sức với chúng.”
Klopp đã đưa những ý tưởng đó lên một tầm cao mới, và đạt đến đỉnh cao tại Liverpool, một câu lạc bộ vốn cũng đã từng trải qua những ngày tháng huy hoàng nhất của họ trước đây dựa trên bóng đá pressing (mặc dù với một nhịp điệu khá khác biệt so với phiên bản ở hiện tại). Phiên bản pressing của nhà cầm quân người Đức – cơ động và quyết liệt – hiện đang là một thứ chiến thuật cực kì ưu việt, đã thúc đẩy sự thay đổi, tiến hóa thậm chí ở cả Pep Guardiola, cha đẻ của thứ bóng đá pressing và kiểm soát bóng tại Barcelona đã đặt nền móng cho chính sự phát triển này.
Hầu hết những tên tuổi hàng đầu trong giới huấn luyện viên của thế giới bóng đá hiện nay đều đang rất xem trọng yếu tố pressing “tầm cao” và “quyết liệt”, từ Antonio Conte đến Erik ten Hag, Mauricio Pochettino đến Jorge Jesus, Christophe Galtier đến Jorge Sampaoli. Hiện tại, có một thế hệ huấn luyện viên tại Bundesliga đang nỗ lực phát triển thứ bóng đá pressing đó ở đội bóng của mình: Julian Nagelsmann, người kế vị Rangnick trong vai trò thuyền trưởng của RB Leipzig, chính là cái tên đang thành công nhất với thứ bóng đá này, nhưng nhóm đó cũng bao gồm khá nhiều nhân vật cộm cán khác như những người Đức Lucien Favre, Marco Rose, và những người Anh Daniel Farke và Thomas Frank.
Nước Đức, sau khi đã khước từ pressing quá lâu, cũng đã chấp nhận hòa mình với xu hướng của thế giới; sự phấn khích đối với những cái mới, và sự biến mất của những định kiến, đã cho phép thứ bóng đá đó được đưa lên một tầm cao mới. Nhưng khi xét về cái cách phát triển, tiến hóa của tầng lớp “cấp cao” tại bóng đá châu Âu, thì mô hình chung đã xuất hiện gần đây là rất không bình thường.
Trong việc nhìn nhận, đánh giá các xu hướng, sự “quá đơn giản hóa” các vấn đề luôn tồn tại như một mối nguy hiểm cần phải tránh mắc phải. Sự phát triển của chiến thuật hoàn toàn không phải là một đường thẳng độc lập, và nó phải chịu sự ảnh hưởng từ hàng loạt các yếu tố bên ngoài – kinh tế, khoa học và văn hóa – cũng như sự xuất hiện của những cá nhân được truyền cảm hứng.
Một đội bóng chơi theo một phong cách nhất định, một số đội bóng khác sao chép họ, một số khác thì tìm cách để chống chọi trước họ, và thứ bóng đá đó sẽ được đưa vào vị thế “bá chủ”, “vô đối”, mãi cho đến khi có một tên tuổi nào đó tìm ra cách để khắc chế nó, và từ đó, thế giới bóng đá lại tiếp tục thay đổi.
Nó không hề diễn ra theo một chu kỳ nhất định, một phần là vì mỗi bước đi đều dựa trên nền tảng là kiến thức về những gì đã diễn ra trước đó và cũng là bởi vì sự phát triển của thế giới – ví dụ như những bước nhảy vọt về vấn đề dinh dưỡng thể thao để cải thiện thể chất, thể lực hoặc việc áp dụng công nghệ để nâng cao công tác phân tích – sẽ mở ra thêm những khả năng mới mẻ qua từng năm tháng.
Thế nhưng, đã từng có một thời điểm mà vị thế thống trị trong thế giới “cấp cao” của bóng đá châu Âu dường như chính là sự thay chân nhau luân phiên giữa bóng đá tấn công và bóng đá phòng ngự. Tính tự do cá nhân của Real Madrid và Benfica đã phải nhường chỗ cho Catenaccio, cái tên sau đó đã bị soán ngôi bởi Total football, và tiếp theo chính là thứ pressing đầy thực dụng trong những năm tháng thống trị của người Anh.
Bức tranh này đã trở nên mờ nhạt đi một chút sau đó, khi sự toàn cầu hóa diễn ra và sự ra đời của Champions League đã mở ra kỷ nguyên của những “Siêu câu lạc bộ”. Nhưng kể cả vậy, cái mô hình đó vẫn được giữ nguyên: Thứ bóng đá pressing quyết liệt của Sacchi đã được tiếp nối bằng một phong cách thực dụng, thận trọng hơn của Marcelo Lippi, tiếp theo sau là 4-2-3-1 và sự tái xuất của những chuyên gia đi bóng thượng hạng, trước khi những José Mourinho, Rafa Benitez, cũng như sự thành công của đội tuyển quốc gia Hy Lạp tại Euro 2004 xuất hiện để đánh dấu sự hiện diện cuối cùng của mô hình trên. Kể từ đó, chúng ta đã có Pep Guardiola và sự lên ngôi của những đường chuyền, trước khi thời đại của thứ bóng đá chuyển đổi trạng thái với cường độ cao hiện tại ra đời.
Mô hình đó đã bị phá vỡ. Đây là cái thời đại mà một thứ bóng đá tấn công đã xuất hiện để tiếp nối một thứ bóng đá tấn công khác. Và có lẽ đó chính là những gì đang diễn ra. Có lẽ việc bắt buộc phải tạo ra sự phấn khích ở mức cao nhất khi mà tình trạng thương mại hóa đang diễn ra cực kì mạnh mẽ trong thế giới bóng đá, cùng với sự thống trị ở đấu trường quốc nội của các siêu câu lạc bộ, và những thay đổi về luật được thiết kế để khuyến khích một thứ bóng đá cởi mở hơn, đã tạo ra một thế giới mà bóng đá phòng ngự bị thất sủng.
Nhưng trong cách nhìn nhận đó, có lẽ sẽ rất hợp lý khi đưa ra qua điểm rằng, sự phân chia rạch ròi giữa bóng đá tấn công/ bóng đá phòng ngự luôn gây ra những hiểu lầm lớn, khi xét về việc dùng câu từ để truyền tải về bản chất. Chẳng hạn, đường lối mà Louis Van Gaal đi theo là “bóng đá tấn công”, nhưng thứ “tấn công” trong quan điểm của ông chỉ đơn giản là “có bóng”, và có rất nhiều người xem phong cách chiến thuật tôn sùng việc kiểm soát bóng của ông là một thứ bóng đá khô khan, nhàm chán. Hoặc tại World Cup 2010, khi mà thứ bóng đá phòng ngự phản công được đội tuyển Đức của Jogi Löw triển khai lại tạo ra nhiều sự hấp dẫn, ly kỳ hơn là bóng đá kiểm soát bóng của đội tuyển Tây Ban Nha dưới sự dẫn dắt của Vicente del Bosque.
Đó cũng chính là sự nghịch lý của pressing: Việc tìm cách thu hồi bóng sẽ được đưa vào mục “phòng ngự”, nhưng pressing lại mang tính cực kì chủ động trong cái cách mà nó phản ứng với đội hình và nhịp điệu của đối thủ khi họ kiểm soát bóng.
Nói cách khác, pressing chính là một hình thái hoàn hảo của bóng đá phòng ngự - ly kì, cơ động và nhịp nhàng – đối với một thế giới liên tục đòi hỏi tính giải trí ở mức cao nhất cho các khán giả truyền hình. Và đây, có lẽ, chính là thứ nghịch lý lớn nhất trong tất cả: Phong cách chiến thuật đang thịnh hành trong thời đại “siêu tư bản” này của thế giới bóng đá đã được lấy cảm hứng từ … một câu lạc bộ Xô Viết được dẫn dắt bởi một nhà cầm quân Cộng Sản.
Nguồn: Lược dịch từ bài viết “Pioneering reds to the Reds: Why Jürgen Klopp’s pressing is a perfect fit for the age” của tác giả Jonathan Wilson, đăng tải trên The Guardian.