Phải chăng Jose Mourinho đã thực sự hết thời?

The Athletic đã nghe ngóng được từ nhiều nguồn tin trong nội bộ Spurs rằng, mặc dù Mourinho vẫn chưa mất đi sự tuân phục của toàn bộ phòng thay đồ, nhưng có một số người trong đội đang ngày càng không hài lòng với cách tiếp cận của ông. Tình trạng bất ổn đó đang bắt đầu được thể hiện ra bên ngoài thông qua những kết quả. Sau một sự khởi đầu mùa giải xuất sắc và chiếm được ngôi đầu bảng của Premier League vào tháng 12, Spurs hiện chỉ giành được 12 điểm từ 12 trận gần nhất. Họ đã rơi xuống vị trí thứ chín trên BXH, qua đó làm dấy lên những câu hỏi về “đường lối” dưới thời Mourinho. 
 

Đã 15 tháng trôi qua kể từ khi Mourinho thay thế Mauricio Pochettino. Và mặc dù mối quan hệ của nhà cầm quân người Argentina với các cầu thủ đã tan vỡ sau mùa giải thứ sáu của ông tại Spurs, giờ đây, một số cầu thủ đang nhớ lại những năm tháng chơi bóng dưới sự dẫn dắt của ông một cách trìu mến. Một bộ phận trong số các cầu thủ từng phàn nàn về những buổi tập kép và việc có quá ít ngày nghỉ dưới thời Pochettino, hiện tại đang ước rằng họ đang được làm việc với một cường độ cao hơn, mặc dù chắc chắn không thể phớt lờ sự tác động của mùa giải bị ảnh hưởng bởi Covid-19 này đối với “tải trọng” tập luyện.
 

Một số cầu thủ tấn công – những người cảm thấy rằng các buổi tập của Mourinho quá tập trung vào khâu phòng ngự và việc tránh mắc phải các sai lầm – đang cảm thấy không hài lòng với sự tập trung quá ít ỏi cho việc huấn luyện những chiến thuật tấn công phức tạp và phong phú. Nhiều cầu thủ tấn công thậm chí đã chia sẻ rằng họ vẫn còn đang dựa dẫm vào những chiến thuật di chuyển và dứt điểm ở khu vực 1/3 cuối sân mà họ đã học và rèn luyện dưới thời Pochettino, bởi vì Spurs dưới thời Mourinho đang dành rất ít thời gian và sự tập trung cho khâu tấn công.
 

Về cơ bản, điều này xuất phát từ sự khác biệt trong cách tiếp cận giữa Pochettino và Mourinho. Toàn bộ triết lý của Pochettino đều hướng đến một phong cách thi đấu tích cực, chủ động, tạo nên sự áp đảo, triển khai lối chơi định hướng vị trí, và các buổi tập của ông được xây dựng nhằm giúp các cầu thủ hiểu được nó, thực hành nó và hoàn thiện nó. 

Toàn bộ cách tiếp cận của Mourinho hoàn toàn khác với triết lý của Pochettino. Thay vì hướng đến việc nắm vững và trở nên thành thạo về một phong cách thi đấu cụ thể, ông tập trung vào việc phát triển và thực hiện các kế hoạch khác nhau cho từng đối thủ. Điều đó có nghĩa là khâu tập luyện phần lớn không tập trung vào “thứ bóng đá của Spurs”, mà là làm thế nào để khai thác những điểm yếu của bất kỳ đối thủ nào họ sẽ đối đầu tiếp theo. Việc tập luyện sẽ được điều chỉnh theo những “kịch bản” cụ thể mà Mourinho cho rằng đội bóng của ông sẽ phải đối mặt, và những sai lầm mà ông không muốn các cầu thủ của mình mắc phải hoặc muốn khai thác ở đối phương. Các cầu thủ chia sẻ rằng khi họ đến gần với mỗi trận đấu, bầu không khí sẽ ngày càng dựa trên nỗi lo lắng về những gì có thể xảy ra, và Mourinho nhấn mạnh rằng các cầu thủ phải luôn cực kỳ thận trọng, chỉ “cởi mở” hoặc mạo hiểm trong những trường hợp nhất định. 
 

Không ít lần, cách tiếp cận đầy thực dụng này thực sự hữu ích, khi các “gameplan” mà Spurs triển khai mang đến những thành công không thể phủ nhận. Mourinho đã vạch ra những kế hoạch phản công đầy ấn tượng đã mang lại các chiến thắng trước Manchester City, Manchester United và Arsenal, sự thành thạo, nhuần nhuyễn về “bóng đá thụ động” đã đưa Spurs lên ngôi đầu bảng. Nhưng cũng có những lúc, một số cầu thủ đã trở nên chán nản và bực bội với việc Mourinho sẽ dành rất nhiều thời gian để tập trung vào một khía cạnh cụ thể của trận đấu – chẳng hạn như nhiều tiếng đồng hồ dành cho việc tìm cách phòng ngự trước những tình huống ném biên khi họ sắp chạm trán Liverpool, hoặc để hoàn thiện những quả tạt tấn công từ các vị trí dưới sâu trước khi đụng độ với West Ham United. Một nguồn tin cho biết, các cầu thủ Spurs đã có nguy cơ bị “quá tải chiến thuật”. 
 

Quá chú trọng vào việc vô hiệu hóa các điểm mạnh của đối thủ đồng nghĩa với việc Tottenham không còn tập trung nhiều thời gian để phát triển và cải thiện khả năng tổ chức tấn công của họ. Sự ưu tiên được đặt vào phòng ngự và phản công. Nhiều nguồn tin nói rằng đây chính là lý do vì sao khâu tổ chức tấn công của Spurs trông có vẻ hạn chế ở mùa giải này, bởi vì chẳng có kế hoạch nào dành cho các khía cạnh làm sao để lên bóng từ hàng thủ, phát triển bóng ở ba phần sân và tạo ra các cơ hội bên trong vòng cấm. 
 

Theo nghĩa đó, cách làm việc của nhà cầm quân người Bồ Đào Nha hoàn toàn trái ngược với Pochettino. Vào thời điểm hiện tại, trên cương vị HLV trưởng của Paris Saint-Germain, ông luôn có những phương pháp có cấu trúc rõ ràng để triển khai bóng từ đầu sân bên này sang đầu sân bên kia, thủ môn nên xử lý bóng như thế nào, nơi mà các trung vệ nên tách ra và di chuyển đến, nơi mà các hậu vệ cánh nên hiện diện, v.v. Với Mourinho, chẳng có những kế hoạch phối hợp như vậy. “Mọi thứ đã hoàn toàn thay đổi, ngay cả việc tập luyện giờ đây cũng đang thiên nặng về khâu phòng ngự,” Một nguồn tin từ phòng thay đồ Spurs cho biết. “Chẳng có kế hoạch nào dành cho việc lên bóng. Kế hoạch luôn là phòng ngự thật chặt, đẩy bóng lên cho Harry Kane và Son Heung-Min, và thế là hết.” 
 

Đây là một vấn đề đã trở nên rất quen thuộc ở Mourinho, chứ không phải chỉ xuất hiện khi ngồi trên chiếc ghế HLV trưởng của Spurs. Ông thường xuyên bị “kể tội” rằng đã không huấn luyện các chiến thuật tấn công theo cách thức tương tự như các đối thủ hiện đại của mình. Jurgen Klopp, Antonio Conte, Pep Guardiola và Pochettino đều làm việc theo cách này, tạo ra những chiến thuật cụ thể giúp đội bóng của họ “xuyên phá địch” ở khu vực 1/3 cuối sân đối phương. Cách tiếp cận “khám phá trong sự hướng dẫn” của chính Mourinho, hy vọng các cầu thủ của ông đủ giỏi để tự mình tìm ra được những phương án phối hợp đúng đắn, đã phát huy tác dụng khi Kane và Son đang ở phong độ cao nhất, như đã được chứng minh bằng một số tình huống phản công tuyệt vời hồi đầu mùa giải. Nhưng nó cũng có những hạn chế, được thể hiện qua sự chật vật của Spurs trong việc tạo ra những cơ hội ngon ăn trước các hệ thống phòng ngự lùi sâu. 
 

Sự thay đổi lớn khác giữa Pochettino và Mourinho liên quan đến khối lượng công việc và cường độ. Dưới thời Pochettino, ông đã thực sự bắt các cầu thủ phải làm việc cực kỳ nhiều, hầu như không có bất kỳ ngày nghỉ nào và các buổi tập kép đã được tổ chức mỗi khi các cầu thủ có một tuần rảnh rỗi. Sẽ phải cần đến những cầu thủ đủ thể lực để thi đấu theo phong cách của Pochettino, nhưng không có lý do gì để giả vờ rằng các cầu thủ Spurs thực sự yêu thích cách huấn luyện của ông vào thời điểm đó. Họ không ưa nó, và thường phàn nàn về khối lượng công việc, đặc biệt là vào giai đoạn cuối của triều đại Pochettino. 
 

Cách tiếp cận của Mourinho thì khác. Các cầu thủ nhận thấy rằng đã có ít buổi tập kép hơn trước và nhiều ngày nghỉ hơn, với việc những ngày nghỉ đôi khi được sử dụng như một phần thưởng sau chiến thắng. Nhiều nguồn tin đã phải thắc mắc về chuyện liệu rằng cường độ các buổi tập của Mourinho có thể tái hiện những tình huống của một trận đấu hay không. Khi Spurs có được một tuần rảnh rỗi trước cuộc đối đầu với Wycombe Wanderers ở FA Cup vào ngày 25 tháng 1, một số cầu thủ đã cảm thấy nhẹ nhõm bởi vì cuối cùng họ cũng được làm việc một cách … nặng nhọc. 
 

Tất nhiên, Mourinho đang phải làm việc trong một bối cảnh đặc biệt phức tạp được tạo nên bởi đại dịch COVID-19. Chỉ có vỏn vẹn 5 tuần giữa ngày kết thúc Premier League mùa giải 2019/2020 và khoảng thời gian nhường chỗ cho các đội tuyển quốc gia vào tháng 9 năm 2020. Họ đã phải chơi 40 trận trên mọi đấu trường cho đến thời điểm hiện tại của mùa giải này, và sẽ có thêm 23 trận nữa phải chơi nếu họ tiến xa ở Europa League. Họ đã phải thi đấu nhiều trận hơn bất kỳ đội bóng nào ở 5 giải vô địch quốc gia hàng đầu châu Âu vào mùa giải này, vậy nên Mourinho buộc phải cực kỳ cẩn trọng với vấn đề thể lực của các cầu thủ nhằm giữ cho họ có đủ sức để vượt qua một lịch thi đấu đầy khắc nghiệt. Không có đội bóng nào trên thế giới đang tập luyện hay thi đấu một cách mãnh liệt như họ đã làm trước đại dịch cả. 
 

Có một quan điểm khác cho rằng đây là một đội bóng vốn đã ở trong tình trạng bất ổn từ trước khi Mourinho đến, những màn trình diễn của họ ở Premier League 2018/2019 đã sa sút nghiêm trọng, nhưng điều này đã bị che lấp bởi thành tích lọt được vào trận chung kết Champions League. Và nhiệm vụ của Mourinho là thay đổi tâm lý của những cầu thủ này, hầu hết bọn họ đều đã khoác áo Spurs dưới thời Pochettino, vậy nên vẫn cần thêm thời gian để có được những kết quả ổn định.

Spurs đã tiến được vào trận chung kết Carabao Cup, đã đặt được một chân vào vòng 16 đội ở Europa League, và cơ hội giành vé tham dự đấu trường châu Âu vẫn còn đó. Mùa giải này của họ vẫn có thể kết thúc một cách tốt đẹp. Mùa giải đầu tiên của Mourinho ở Manchester United không có gì vui vẻ về điểm số giành được ở Premier League, nhưng nó vẫn kết thúc với các chức vô địch League Cup và Europa League, cũng như một suất tham dự Champions League vào mùa giải tiếp theo. 
 

Nhưng rốt cuộc, hiện tại, sự kết hợp giữa việc phân tích, mức độ tập trung vào khâu phòng ngự và các bài tập chiến thuật được thiết kế cho từng đối thủ của Mourinho đang không tạo ra được những phản ứng tích cực ở các cầu thủ Tottenham. 

Khi Mourinho được hỏi vào thứ Tư tuần trước rằng ông sẽ làm gì trong các buổi tập để khắc phục những sai lầm trong phòng ngự đã góp phần lớn khiến Tottenham lâm vào tình trạng khó khăn ở mùa giải này, nhà cầm quân người Bồ Đào Nha đã trả lời rằng ông sẽ gửi cho các cầu thủ nhiều clip hơn trên điện thoại của họ để họ nghiềm ngẫm, tổ chức nhiều cuộc họp phân tích cá nhân hơn, và sau đó là một buổi tập để chuẩn bị cho cuộc đối đầu Wolfsberger AC ở Europa League. 

“Tất cả mọi thứ chúng tôi có thể làm, tất cả mọi thứ chúng tôi có thể làm,” Mourinho khẳng định. “Bắt đầu với việc các cầu thủ sẽ ngay lập tức nhận được trên những chiếc điện thoại và iPad của họ các phân tích về tất cả mọi tình huống. Qua đó, họ có thể đọc, họ có thể tự phân tích. Tiếp theo, các cuộc họp cá nhân sẽ được tổ chức để phân tích mọi tình huống và cố gắng cải thiện mọi tình huống. Sau đó, trên sân cỏ, chúng tôi đã có được 2 buổi tập tốt vào ngày hôm nay và hôm qua. Hôm qua, họ đã có những cuộc làm việc cá nhân với (trợ lý HLV trưởng của đội một) Ledley King và các thành viên của ban huấn luyện. Và hôm nay, chúng tôi đã có một buổi tập tập thể cho trận đấu diễn ra vào ngày mai. Làm việc: Đó là điều duy nhất mà chúng tôi có thể làm để cố gắng cải thiện.” 
 

Nhưng sự sa sút phong độ gần đây của Tottenham đã cho thấy các phương pháp của Mourinho đang không mang lại hiệu quả như mong muốn, bất chấp những gì ông đã chia sẻ trong cuộc họp báo sau trận đấu với West Ham vào hôm Chủ Nhật. 

Khi Mourinho đến với bóng đá Anh vào năm 2004, ông là một nhà cách mạng. Cách tiếp cận phân kỳ chiến thuật của ông, với tất cả mọi thứ đều hướng đến bản thân trận đấu, đã từng rất thành công ở Bồ Đào Nha và cũng hoạt động tốt ở Anh. Các cầu thủ yêu thích thực tế rằng mọi thứ Mourinho làm đều có tính ứng dụng, và tất cả mọi thứ đều là về quả bóng. Các phương pháp của ông đã đạt được thành công rực rỡ: Chelsea đã giành chức vô địch Premier League 2004/2005, kiếm được 95 điểm, chỉ phải nhận 15 bàn thua, trước khi bảo vệ thành công ngôi vương ở mùa giải sau đó. 

Nhưng đó là chuyện đã diễn ra cách đây gần 17 năm và giờ đây, những vị HLV khác đang nghĩ rằng các đối thủ của Mourinho đã “bắt bài” được ông. Cái ý tưởng toàn bộ việc tập luyện đều hướng về quả bóng đã không còn mới mẻ nữa, đặc biệt là khi các nhà cầm quân khác đã đặt ra những tiêu chuẩn mới cho kỹ thuật bóng đá ở môi trường đỉnh cao. 

Một điểm mạnh tuyệt vời khác của Mourinho khi ông mới đến làm việc ở Anh, đó là sự quan tâm tỉ mỉ đến từng chi tiết và phân tích chặt chẽ về các đối thủ, giờ đây đã chẳng còn mang giá trị như trước nữa, khi mỗi CLB Premier League đều có một bộ phận phân tích của riêng mình. 
 

Và tiếp theo là khả năng thúc đẩy động lực lừng danh của Mourinho, những mánh khóe tâm lý và các “chiêu trò” mà ông sử dụng với các cầu thủ để tạo ra những phản ứng mà mình muốn – cái mà ông gọi là “lãnh đạo đối đầu” (confrontational leadership) – đã liên tục tỏ ra kém hiệu quả với thế hệ cầu thủ hiện nay hơn so với ở những đoàn quân Chelsea, Porto và Inter hùng mạnh của ông. Tại Spurs, Tanguy Ndombele đã phản ứng tích cực với các phương pháp của Mourinho, và Kane, Son và Pierre-Emile Hojbjerg đã tỏa sáng rực rỡ ở mùa giải này, nhưng có nhiều cầu thủ khác đã “dậm chân tại chỗ” hoặc sa sút kể từ khi Mourinho ngồi vào chiếc ghế HLV trưởng. Không phải lúc nào thế hệ cầu thủ này cũng phản ứng với các chiêu trò “khích tướng” như thế hệ trước đã từng. 
 

Mourinho giờ đây hẳn đã nhận ra những hạn chế của bản thân – 15 tháng, 3 kỳ chuyển nhượng và 75 trận đấu – trên chiếc ghế HLV trưởng của Tottenham, ông đã phàn nàn rằng “có những vấn đề trong đội mà tôi không thể tự mình giải quyết trong tư cách một vị HLV trưởng”. Và ông cũng phải biết rằng con đường duy nhất để thoát khỏi tình huống bất ổn hiện tại là giành chiến thắng trong các trận đấu. Chúng ta sẽ sớm được biết liệu các phương pháp huấn luyện của Mourinho có còn tốt như ông vẫn nghĩ hay không.