Nguyên nhân nào khiến chung kết Europa League 21 năm qua vắng bóng đại diện Italia ?

Với một giải đấu có truyền thống và lịch sử như Serie A, việc 21 năm liền không có đội bóng vào chung kết UEFA Cup và sau này là UEFA Europa League thực sự là một điều đáng buồn nếu không muốn nói là đáng hổ thẹn. Việc Inter vào được trận chung kết sẽ diễn ra vào rạng sáng thứ 7 tuần này (giờ VN) diễn ra ở Cologne thực sự đã đem lại chút gì đó tự hào không chỉ cho Inter mà còn cho toàn Serie A. "Chúng tôi không coi mình như cứu tinh của cả một dân tộc," Antonio Conte nói trước khi Inter nghiền nát Shakhtar với tỷ số 5-0 hồi đầu tuần.

Inter ít ra đã giữ được thể diện cho Serie A ở đấu trường Europa League, một đấu trường vốn không được đánh giá cao. Tuy nhiên, nếu nhìn vào sự thật rằng đã 30 năm, cụ thể là vào năm 1990, kể từ ngày Serie A giành được 3 danh hiệu lớn nhất Châu Âu, bao gồm Cup Châu Âu, Cup Winners' Cup và UEFA Cup, ta mới thấy Serie A đã tụt lại quá nhiều so với bóng đá thế giới.

Từ năm 1989 đến năm 1999, đã có 8 đội Serie A giành được UEFA Cup, trong đó có đến 4 trận derby nước Ý. Đội hình Parma vượt qua Marseilles trên đất Moskva có thể nói chính là một trong những đội hình tài năng nhất lịch sử bóng đá xứ sở Mì ống. Đầu tiên phải kể đến Gianluigi Buffon, sau đó là Fabio Cannavaro, Lilian Thuram ở hàng hậu vệ, Sebastian Veron ở hàng tiền vệ và cuối cùng là Hernan Crespo và Enrico Chiesea ở hàng tiền đạo. Thực sự khó có thể tin rằng phải đợi tới 11 năm sau, Serie A mới lại có một đại diện ở chung kết Europa League.

Một tuần sau khi Parma giành được UEFA Cup thứ 2 của CLB, Lazio tiếp tục đánh bại Mallorca ở Villa Park để giành được danh hiệu Cup Winner's Cup. Quyết định thay đổi các giải đấu thực sự đã khiến các đội bóng Italia, dù giàu hay nghèo, phải thay đổi định hướng của mình. Việc Champions League gia tăng số đội từ 2 lên 4 cùng với việc một vài đội bóng Italia thi đấu quá tốt ở UEFA Cup được thêm vào hàng ngũ những đội bóng mạnh nhất Châu Âu cũng là một phần nguyên do.

Việc tham dự giải đấu hàng đầu Châu Âu thực sự hấp dẫn hơn rất nhiều việc tham dự UEFA Cup, một giải đấu không mấy nổi danh. 11 trận là đủ để có thể giành được danh hiệu này vào năm 1999. Sau đó là 13 trận và cuối cùng là 15 trận khi giải đấu này áp dụng vòng bảng vào năm 2004. Thêm vào đó, với một số đội bóng Serie A, việc dồn sức vào UEFA Cup có thể khiến họ không tập trung vào mục tiêu Top 4, vị trí đủ để tham dự vòng loại Champions League. Có lẽ vì thế nên vào năm 2014, UEFA quyết định trao quyền vào thẳng vòng bảng cho đội bóng giành được UEFA Europa League nhằm tăng thêm sức hút cho giải đấu này.

Ngoài những nguyên nhân kể trên, chúng ta khó có thể nói rằng Serie A coi UEFA Cup giống như một giải đấu hạng dưới. Một trong những bằng chứng rõ ràng nhất đó là việc Inter và AC Milan đến được bán kết vào năm 2002, sau đó là Lazio ở mùa tiếp theo, tiếp đến là Parma ở năm 2005, đó là còn chưa kể đến Fiorentina của Luca Toni vào năm 2008.

Có lẽ một trong những nguyên do lớn nhất dẫn đến sự sụp đổ của các đội bóng Serie A đó là việc thay vì quan tâm dến SVĐ, cơ sở vật chất hay đào tạo trẻ, họ lại quá quan trọng vào việc đem về những bản hợp đồng hào nhoáng. Hậu quả đó là việc rất nhiều CLB phải tuyên bố phá sản khi cuộc khủng hoảng kinh tế đánh thẳng vào nước Ý trong năm 2007. 7 Chị Em, nhóm đội bóng hàng đầu Serie A, dần sụp đổ. Parma thậm chí suýt phá sản sau khi Parmalat sụp đổ. Fiorrentina phải xuống hạng. Trong khi đó, Lazio dưới thời Claudio Lotito cũng gần như đâm đầu vào khủng hoảng, thậm chí suýt chút nữa phải theo gót Fiorentina.

Như nhà kinh tế học Marco Bellinazzo đã chỉ ra, khi thế kỷ 21 bắt đầu, Serie A dần thua lỗ nhiều hơn. Cụ thể, họ lỗ vốn 133 triệu Euro năm 2001, 279 triệu Euro vào năm 2002, sau đó là 535 triệu Euro vào năm 2003 và 452 triệu Euro vào năm 2004. Những con số này đến ở thời điểm Premier League đạt được doanh thu lên đến 750 triệu Euro trong cùng kỳ năm đó. Một nguyên nữa đó là scandal Calciopoli, vụ bê bối khiến Juventus xuống hạn, thêm vào đó là việc nguồn tiền từ quảng cáo và hàng loạt những ngôi sao rời khỏi Serie A để đến TBN hoặc các giải đấu khác càng khiến cho mọi thứ thêm trầm trọng hơn. Tuy nhiên, vẫn có ngoại lệ, đó là trường hợp của AC Milan và Inter, hai đội bóng vẫn giữ được thế thượng phong ở Champions League tới tận năm 2010.

Thế nhưng, tiền không mọc trên cây, vì vậy nhà Silvio Berlusconi và Massimo Moratti rốt cuộc vẫn phải chấp nhận bán đội bóng thân yêu của mình cho các ông chủ khác giàu hơn, nhất là khi họ không thể cạnh tranh với những ông lớn mới nổi như PSG hoặc Manchester City, những đội bóng được sở hữu bởi những ông chủ siêu giàu vùng Trung Đông. Ở thời gian đó, Andriano Galliani, tổng giám đốc của AC Milan đã đưa ra cảnh báo đầu tiên. Sau đó là một loạt những tin buồn cho giải đấu danh giá nhất nước Ý ở vòng đấu loại Europa League. Đầu tiên, FC Thun loại Palermo ở vòng đấu loại thứ 3, sau đó Roma không thể vượt qua vòng Play-off ở trận đầu tiên nắm quyền.

Sau khi 5 đội của Serie A đến được vòng trận chung kết Champions League ở giai đoạn từ năm 2000 đến năm 2010, Galliani đã viết cho UEFA để đề đạt ý tưởng hai bảng xếp hạng khác nhau thay vì một bảng xếp hạng vì việc không thi đấu tốt ở Euroa League khiến Serie A mất điểm trên BXH UEFA, làm họ mất đi suất dự Champions League thứ 4 vào tay Bundesliga. Thêm vào đó, việc bóng đá ngày nay dựa khá nhiều vào bản quyền truyền hình càng khiến việc các đội bóng Serie A, khi đó chỉ có 2 suất tham dự Champions League và một suất play off, càng gặp nhiều khó khăn hơn.

Lịch thi đấu playoff, vốn diễn ra ở thời điểm Serie A vẫn chưa bắt đầu, cũng đồng nghĩa với việc các đội bóng không thể có được nguồn tiền bản quyền truyền hình từ việc thi đấu vòng bảng Champions League. Có thể kể đến vài ví dụ như Udinese để thua Arsenal và Braga, Sampdoria để thua Werder Bremen, Napoili để thua trước Athletic Bilbao, Lazio để thua trước Bayer Leverkusen và gần đây nhất là Roma đẻ thua trước Porto.

Việc nguồn cung không đủ cho cầu cũng là nguyên nhân lớn khiến các CLB Italia gặp khó. Trong số đó, phải kể đến việc xây dựng SVĐ, một vấn đề cũng được Galliani chỉ ra trước vòng chung kết World Cup 2006. Cụ thể, ông cho rằng chất lượng Serie A đang đi xuống tới mức nó khiến ông cảm giác như: "đang ăn ở nhà hàng hạng sang thì lại phải ăn ở tiệm pizza đầu ngõ vậy."

Dù Juventus tiếp tục giữ vững ngọn cờ Serie A ở Champions League dưới thời Max Allegri khi vào 2 trận chung kết trong vòng 2 năm, việc Serie A lấy lại danh hiệu giải đấu hàng đầu chắc chắn sẽ cần một thời gian khá dài, nhất là ở đấu trường Europa League. Lần gần đây nhất Serie A có đại diện ở bán kết giải đấu danh giá thứ 2 Châu Âu đã cách đây 5 năm trước, cụ thể là trường hợp của Fiorentina và Napoli. Tuy nhiên, cả hai đều không thể vào được trận chung kết sau khi để thua Dnipro và Sevilla.

Tuy nhiên, khi nhìn vào việc Dnipro phải tuyên bố phá sản và xuống hạng sau đó, ta mới thấy rằng Serie A vẫn còn rất, rất giàu nếu so với các đối thủ khác của mình ở đấu trường Europa League. Thế nhưng, điều đó cũng cho thấy sự kém cỏi của họ ở đấu trường này là lớn như thế nào. Đơn cử như việc AC Milan từng bị loại ở một bảng đấu bao gồm Real Betis, Olympiakos và Dudelage hay việc Inter để thua trên cả sân nhà và sân khách trong trận gặp Hapoel Beer Sheva vào năm 2016. Rõ ràng, với tiềm lực và nguồn tiền của Serie A, họ phải làm tốt hơn thế rất nhiều.

Ở thời điểm hiện tại, khi Serie A có được 4 suất vào thẳng vòng bảng Champions League, nguồn tiền của họ giờ đây có thể được chi nhiều hơn mà không cần đợi kết quả trận play off như họ từng phải làm ở giai đoạn từ năm 2010 đến 2017, giai đoạn mà kể cả hạng 3 cũng không thể giúp họ có được một suất ở Champions League. Một điều nữa cũng giúp sức cho các đội bóng Serie A đó là việc giảm thuế, qua đó giúp các đội bóng thu hút nhiều hơn các tài năng trẻ, thúc đẩy sự phát triển của bóng đá Italia để có thể tạo ra một thế hệ còn tuyệt vời hơn thế hệ 2006. Có thể nói, Serie A đang dần trở lại, và việc Inter Milan vào được trận chung kết Europa League chính là ví dụ rõ nhất cho điều này.