Năm 2024 đánh dấu tròn hai thập kỷ, kể từ khi một đội bóng nhỏ vô địch Champions League.
Cụ thể, vào tháng 5/2004, Porto do Jose Mourinho dẫn dắt đã gây chấn động làng bóng đá khi lên đỉnh châu Âu. Tất nhiên, Porto là một đội bóng lớn ở Bồ Đào Nha và từng giành European Cup (tiền thân của Champions League) vào năm 1987. Nhưng ở năm 2004, một đội bóng không thuộc các giải đấu lớn ở châu Âu giành được danh hiệu lớn nhất cấp CLB là điều bất thường.
20 năm trôi qua, để tìm ra nhà vô địch đến từ một quốc gia khác ngoài Anh, Pháp, Đức, Ý hay Tây Ban Nha là điều không thể. Mặc dù vậy, mùa giải này có thể là cơ hội tốt nhất để điều đó xảy ra sau nhiều năm.
Để một đội bóng bị đánh giá thấp giành chiến thắng tại một giải đấu lớn, về cơ bản cần có 2 yếu tố. Đầu tiên, bản thân đội bóng này phải mạnh hơn bình thường. Thứ hai, những gã khổng lồ truyền thống cũng cần chơi dưới sức hơn bình thường. Ví dụ, Leicester vô địch Premier League mùa giải 15/16 trong bối cảnh không có đội bóng lớn nào giành được hơn 71 điểm. Mùa giải tiếp theo, có tới 5 đội làm được điều này.
Ở mùa giải năm nay, rất có thể điều tương tự sẽ xảy ra ở giải đấu cấp CLB hàng đầu châu Âu. Hãy bắt đầu với luận điểm đang trở nên rõ ràng: Các ông lớn đang chơi tệ.
Lưu ý rằng chỉ cần một đội bóng giữ nguyên sự thống trị, quan điểm này sẽ trở nên vô nghĩa. Sau khi giành cú ăn ba mùa trước, Manchester City của Pep Guardiola chưa hề có dấu hiệu sa sút. Họ hoàn toàn có thể giữ được ngôi vương của mình. Mặc dù vậy, những đối thủ cạnh tranh cho chức vô địch khác dường như không còn quá đáng sợ.
Dựa trên tỷ lệ cược của nhà cái, ứng cử viên thứ hai cho chức vô địch là Bayern Munich, CLB đang trải qua một mùa giải hiếm hoi mà họ không thể gạt cuộc đua Bundesliga sang một bên, sau khi bị đội xếp trên họ trên bảng xếp hạng, Bayer Leverkusen đánh bại dễ dàng cuối tuần trước.
Ứng cử viên tiếp theo là Arsenal, một đội bóng mạnh nhưng rất lâu rồi chưa trải qua vòng loại trực tiếp Champions League, vì đã không dự đấu trường này từ mùa giải 16/17. Sau đó là Real Madrid, CLB về cơ bản sở hữu đội hình giống mùa giải trước, với chỉ 1 sự thay đổi đáng chú ý: Jude Bellingham thay thế cho cây săn bàn chủ lực Karim Benzema.
Ứng cử viên thứ năm là PSG, CLB đang không cho thấy mình mạnh hơn mùa trước. Xếp thứ sáu là Barcelona, đội bóng đang chơi tệ đến mức HLV của họ thông báo sẽ từ chức vào mùa hè.
--------------------------------------------
Điều gì khiến các ông lớn đồng loạt sa sút đến vậy? Trong kỷ nguyên các đội bóng khá thoải mái trong việc bảo vệ danh hiệu, nhà vô địch của cả Tây Ban Nha và Italy đều sa sút thảm hại so với mùa giải trước.
Dù Barcelona đang có một mùa giải thảm họa, ít nhất họ vẫn đứng thứ ba tại La Liga. Trong khi đó, sau khi chia tay HLV đoạt Scudetto vào mùa hè năm ngoái, Luciano Spalletti, Napoli đang đứng thứ… chín. Nhà cầm quân đương nhiệm của họ, Walter Mazzarri đã làm nên điều kỳ diệu trong lần đầu dẫn dắt Napoli cách đây 1 thập kỷ khi giành Coppa Italia và cán đích ở vị trí á quân tại Serie A. Mặc dù vậy, các CLB ông huấn luyện gần nhất là Watford, Torino và Cagliari. Về cơ bản, đây không phải là 1 CLB hay 1 HLV có chất lượng tầm cỡ Champions League.
Nguyên nhân tiếp theo nằm ở khía cạnh cầu thủ. Dù bóng đá là môn thể thao đồng đội, vòng knockout Champions League trong 20 năm qua đang cho thấy dấu ấn của các cá nhân nổi bật hơn là những đội bóng vĩ đại.
Sự xuất sắc của một cá nhân có thể tạo nên sự khác biệt trong một trận cầu lớn. Ví dụ, hãy nghĩ về màn trình diễn của Kaka (AC Milan) trước Manchester United năm 2007, Lionel Messi (Barcelona) trước Arsenal năm 2010, Robert Lewandowski (Dortmund) trước Real Madrid năm 2013, Neymar (Barcelona) trong trận gặp PSG năm 2017, Cristiano Ronaldo (Juventus) trong trận gặp Atletico Madrid năm 2019, Kylian Mbappe (PSG) trong trận gặp Barcelona năm 2021, hay Benzema (Real Madrid) trong trận gặp Chelsea năm 2022.
Bạn có thể kể tên những người khác - tất nhiên gồm cả các màn trình diễn khác của những cái tên được đề cập ở trên. Sẽ có những yếu tố thiên vị ở đây, nhưng việc nhớ lại màn thể hiện của các cá nhân vẫn dễ dàng hơn so với cả một đội bóng.
Và xét về mặt cá nhân, bóng đá châu Âu đang yếu hơn so với các năm trước. Một phần là do bộ đôi thống trị bóng đá châu Âu trong nhiều năm, Ronaldo và Messi hiện đã ra đi. Chỉ còn một cựu Quả bóng Vàng hiện đang chơi bóng ở châu Âu - Luka Modric. Nhưng dù vẫn là một cầu thủ xuất chúng, Modric hiện đã 38 tuổi (anh già hơn Wayne Rooney, người đã nghỉ hưu được 3 năm) và mới chơi khoảng 50% số phút tại Real Madrid mùa này.
Khoản đầu tư khổng lồ của Saudi Arabia có giúp đất nước này trở thành một cường quốc bóng đá hay không vẫn còn là dấu hỏi. Nhưng hiện tại, bóng đá châu Âu đang chảy máu tài năng cho Saudi Pro League với những cái tên như Ronaldo, tay săn bàn hàng đầu mọi thời đại ở Champions League hay Sadio Mane, người về thứ hai trong cuộc bầu chọn Quả bóng Vàng 2 năm trước. Cũng đừng quên những cầu thủ nổi bật khác: Jordan Henderson (hiện đã trở lại châu Âu để khoác áo Ajax Amsterdam), Aymeric Laporte, Riyad Mahrez, Marcelo Brozovic, Franck Kessie, Renan Lodi, Yannick Carrasco, N'Golo Kante, Edouard Mendy, Kalidou Koulibaly, Georginio Wijnaldum, Yassine Bounou, Roberto Firmino, Ivan Rakitic và Karl Toko Ekambi.
Không phải tất cả những cái tên ở trên đều tỏ ra quá nổi bật tại các đội bóng dự Champions League, nhưng tất cả đều đóng vai trò quan trọng trong các trận đấu loại trực tiếp ở Champions League (hoặc Europa League) trong 4 năm qua. Messi, người đang chơi bóng tại MLS là một sự vắng mặt đáng kể khác.
Một mặt, những thương vụ chuyển nhượng đó đã bơm tiền vào các CLB bóng đá châu Âu, tạo điều kiện cho họ phục hồi tài chính. Nhưng điều đó cần có thời gian và các ông lớn vốn không quen với việc bị rút ruột nhân tài đột ngột như vậy.
Do đó, đây có thể là vòng loại trực tiếp Champions League gọi tên một tập thể gắn kết hơn là một cá nhân ngôi sao. Điều đó sẽ có lợi cho những đội bóng bị đánh giá thấp hơn: FC Copenhagen, Real Sociedad và PSV Eindhoven.
Trong số này, PSV là tập thể đáng chú ý nhất. Họ thắng 17 trận đầu tiên tại Eredivisie mùa này, sau đó hòa 2 trong 3 trận trước Utrecht và Ajax. Tuy nhiên, họ đã trở lại mạch chiến thắng vào cuối tuần trước, khi đè bẹp Volendam 5 bàn. Và dù bị Arsenal nhấn chìm ở trận mở màn vòng bảng với tỷ số 0-4, họ đã trở lại kịp thời và đảm bảo vị trí của mình ở vòng loại trực tiếp bằng chiến thắng 3-2 đầy kịch tính trên sân khách trước các chuyên gia đấu cúp châu Âu, Sevilla.
Cây săn bàn chính của họ là tiền đạo kỳ cựu Luuk de Jong, người đã 33 tuổi. Nhưng hỗ trợ anh là một dàn cầu thủ tiềm năng, gồm có cầu thủ 20 tuổi giàu tốc độ Johan Bakayoko và Joey Veerman, một cầu thủ nở muộn chỉ mới ra mắt ĐT Hà Lan vào mùa hè năm ngoái, nhưng đang trên đường trở thành cầu thủ xuất sắc nhất Eredivisie ở tuổi 25.
HLV Peter Bosz trước đây từng thể hiện chuyên môn của mình ở đấu trường châu Âu, khi đưa Ajax chơi trận chung kết Europa League năm 2017. Các lá thăm trở nên có lợi cho PSV, bởi cùng với Real Sociedad, Dortmund có lẽ là đội yếu nhất trong số các đội hạt giống số một. Nếu lọt vào tứ kết, nhiệm vụ của họ sẽ trở nên khó khăn hơn. Nhưng với màn trình diễn mùa này, họ đang chơi tốt hơn bất cứ đội bóng nào sẽ giành thắng lợi trong cặp đấu Barcelona - Napoli.
Có một điểm thú vị trong chiến dịch thắng lợi 03/04 của Porto: Đó là mùa giải đầu tiên loại bỏ vòng bảng thứ hai của Champions League, thứ nhiều người không ưa thích, đồng thời chuyển sang vòng loại trực tiếp khi giải chỉ còn 16 đội. Càng ít trận đấu diễn ra, khả năng xuất hiện nhà vô địch gây sốc sẽ cao hơn.
Cần nhớ rằng đây là mùa giải cuối cùng của thể thức hiện tại, trước khi “mô hình Thụy Sĩ” xuất hiện. Hệ thống đó, nơi các đội sẽ chơi 8 trận ở giai đoạn đầu (thay vì 6 trận như hiện tại), cũng như không còn vòng bảng mà ở đó, 2 CLB của mỗi bảng được đảm bảo đi tiếp có lẽ sẽ có lợi hơn cho các ông lớn. Nhiều trận đấu hơn nghĩa là ít bất ngờ hơn; không có bảng đấu nào nghĩa là ít có khả năng xảy ra các lá thăm thuận lợi cho những đội bóng nhỏ.
Do đó, nếu bạn muốn có một nhà vô địch Champions League gây sốc một lần nữa, tốt nhất là hãy hy vọng vào mùa giải này.
Lược dịch bài viết: “Could 2023-24 be the last chance for an outsider to win the Champions League?” của Michael Cox (The Athletic)