Khi xem một trận đấu của Leeds United trong mùa giải này, có thể bạn sẽ có một trong hai phản ứng sau: “TRỜI ĐẤT, TẠI SAO MỌI ĐỘI BÓNG KHÔNG CHƠI NHƯ THẾ NÀY HẾT ĐI NHỈ?” Hoặc: “TRỜI ĐẤT, SAO LẠI CÓ MỘT ĐỘI DÁM CHƠI CÁI THỨ BÓNG ĐÁ KIỂU NÀY CƠ CHỨ?” Và nếu bạn đã xem trận đấu giữa Leeds United và AFC Bournemouth vào thứ 7 tuần trước, có thể bạn đã trải qua cả 2 phản ứng đó.
Giữa sự hỗn loạn, có vẻ như chiếc ghế HLV trưởng của Jesse Marsch đã lung lay dữ dội vào 2 tuần trước. Vào thời điểm ấy, trận thua với tỷ số 3-2 trước Fulham vào ngày 23 tháng 10 đã đánh dấu thất bại thứ tư liên tiếp của họ, và qua đó đẩy CLB này xuống dưới khu vực rớt hạng.
“Tôi chưa bị sa thải vào lúc này đâu,” Marsch nói. “Nhưng tôi không phải là một tên ngốc. … Tôi hiểu rằng, nếu chúng tôi không thắng, tôi sẽ đặt ban lãnh đạo vào thế khó.”
Nếu bạn muốn đọc tình huống qua ngôn ngữ cơ thể, bạn có thể nói rằng các cầu thủ của Leeds dường như đã gục ngã và buông xuôi. Và nếu bạn muốn đọc về lịch sử của cuộc chiến trụ hạng, bạn có thể nói rằng một đội bóng cứ mải miết pressing và cố gắng ghi thật nhiều bàn cuối cùng sẽ trở thành những kẻ chiến bại. Từ góc nhìn lịch sử, có vẻ như Leeds sẽ phải thực hiện một sự thay đổi. Họ đã chơi một thứ bóng đá quá… ngây thơ.
Nhưng kể từ đó, họ đã giành được 2 chiến thắng, theo một cách cực kịch tính. Đầu tiên, họ đánh bại Liverpool 2-1 tại Anfield, nhờ pha lập công ở phút 89 của cầu thủ chạy cánh 21 tuổi người Hà Lan Crysencio Summerville. Tiếp đó, trước đối thủ Bournemouth trên sân nhà, họ là đội ghi bàn mở tỷ số, sau đó bị lâm vào thế khó với tỷ số 3-1 nghiêng về đối thủ ở phút 50, và cuối cùng giành chiến thắng chung cuộc với tỷ số 4-3, nhờ một pha lập công khác của Summerville ở phút 84. Đột nhiên, họ nhảy vọt lên vị trí thứ 12.
Việc giành chiến thắng các trận đấu theo kiểu này có lẽ vẫn mang đến cảm giác về một phong độ không bền vững, sớm muộn cũng sẽ tụt dốc, nhưng đó sẽ là một sự hiểu lầm to lớn về những gì mà đội bóng này đang cố gắng làm. Khi chuyên gia phân tích Ryan O’hanlon trò chuyện với Marsch để lấy tư liệu cho cuốn sách “Net Gains: Inside the Beautiful Game's Analytics Revolution” của mình, nhà cầm quân người Mỹ đã chia sẻ với anh rằng: “Tôi thích những bàn thắng. Nếu chúng tôi đang thắng 2-0, tôi luôn nghĩ về tỷ số 3-0 và hiếm khi nghĩ tới chuyện bảo vệ tỷ số 2-0.”
Với bài phân tích này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu hơn về câu chuyện của họ.
LEEDS LÀ MỘT ĐỘI BÓNG TRUNG BÌNH
Bất chấp mọi thứ mà bạn đã tận mắt thấy và những điều mà bạn vừa đọc, Leeds United về cơ bản là một đội bóng trung bình tại Premier League.
Sau 13 trận đã chơi, họ đang đạt được hiệu suất trung bình ghi 1,5 bàn mỗi 90 phút (xếp thứ 10 giải đấu về thống kê này), thủng lưới trung bình 1,7 bàn mỗi 90 phút (đứng thứ 14 giải đấu) và qua đó có hiệu số bàn thắng bại trung bình mỗi trận là -0,2 (đứng thứ 11 giải đấu). Các thống kê thực tế của họ cũng đã vượt trên một chút so với những con số mà dữ liệu kỳ vọng đưa ra dựa trên những cơ hội mà họ tạo ra được và những cơ hội mà đối thủ có được trước họ. Leeds được ghi nhận 1,5 bàn thắng kỳ vọng (xG) (đứng thứ 7 giải đấu) và 1,4 bàn thua kỳ vọng mỗi trận (đứng thứ 10 giải đấu). Do đó, hiệu số bàn thắng bại kỳ vọng trung bình mỗi trận của họ là -1,3 – đứng thứ 8 giải đấu, kém Liverpool một bậc, tốt hơn Manchester United và Chelsea.
Nếu bạn xem xét kỹ lưỡng mọi thứ về đội bóng này, thì đây lại là một tình trạng khá tốt. Theo dữ liệu do FBref cung cấp, Leeds đang là đội bóng có hóa đơn trả lương thấp thứ hai giải đấu, sau Brentford. Trong khi đó, nhà cung cấp dữ liệu Off The Pitch sở hữu thông tin về hóa đơn trả lương của hai mùa giải trước, không chỉ riêng các cầu thủ, mà là toàn bộ nhân sự của một CLB, và những đội bóng duy nhất được ghi nhận hóa đơn trả lương thấp hơn Leeds bao gồm 3 đội đã xuống hạng (Burnley, West Bromwich Albion và Sheffield United) và Newcastle United, đội bóng sau đó đã được mua bởi một quốc gia sở hữu tiền bạc như thể vô hạn.
Bất kể bằng cách nào đi chăng nữa, trong một môn thể thao mà khả năng chi tiền cho chuyện lương thưởng thường trở thành yếu tố định đoạt số phận của một đội bóng, thì một hiệu số bàn thắng bại kỳ vọng đạt mức dương, hay phong độ đạt mức trung bình của giải đấu trong 38 trận sẽ là một thành công rực rỡ dành cho một đội bóng có hóa đơn trả lương thấp thứ hai. Cộng thêm cái thực tế rằng Leeds đã bán Raphinha cho Barcelona và Kalvin Phillips cho Manchester City vào mùa hè, thì Marsch xứng đáng được khen ngợi chứ không phải một cơn bão chê trách với sự khởi đầu mùa giải mà Leeds đang có.
Một phần của điều đó xuất phát từ cái sự thật rằng hầu hết những người theo dõi bóng đá vẫn chưa hiểu rõ về việc yếu tố ngẫu nhiên trong từng trận đấu của môn thể thao này lớn đến thế nào – những biến số bất ngờ có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Leeds đã đạt được những chỉ số nền tảng đầy ấn tượng trước cả khi đánh bại Liverpool và Bournemouth. Việc một đội bóng đang chơi tốt, nhưng không đến mức tuyệt vời, bị gán mác “khủng hoảng” không phải mới, nhưng còn cái cách mà Leeds lâm vào cảnh đó và thoát khỏi nó thì sao? Đó chính là sự khác biệt.
NHƯNG ĐỒNG THỜI LEEDS CŨNG LÀ MỘT ĐỘI BÓNG DỊ THƯỜNG
Liều lĩnh đến mức dị thường, đó chính là những câu từ phù hợp nhất để mô tả về thứ bóng đá của Leeds – có thể thấy rõ điều đó qua cái cách họ tổ chức pressing.
“Chúng tôi khá chắc chắn rằng pressing chính là cách thức có thể mang tới những cơ hội ghi bàn có ‘giá trị kỳ vọng’ cao nhất,” Ted Knutson, CEO của công ty dữ liệu bóng đá Statsbomb, nhận định. “Nhưng nó cũng mang rủi ro rất cao.”
Việc pressing không chỉ đòi hỏi các cầu thủ của bạn sở hữu thể chất tuyệt vời, mà còn phải có sức mạnh tinh thần mạnh mẽ, ý chí kiên cường nữa. Các đội bóng của Marsch đều có khuynh hướng cố đoạt lại bóng ở trên cao của sân đấu ngay sau khi họ để mất nó, và sau đó họ sẽ tiếp tục cố tận dụng ngay lập tức những khoảng trống ở hàng thủ bằng cách thực hiện các đường chuyền mang ý đồ nhanh chóng mở ra cơ hội ghi bàn nhưng khó kiểm soát. Hiện tại họ chính là đội pressing “gắt” nhất giải đấu (được đo lường bằng chỉ số “Passes Per Defensive Action” (PPDA) nghĩa là số đường chuyền trung bình mà đối thủ có thể thực hiện được trước khi bị mất bóng bởi một hành động phòng ngự) và họ cũng là đội có tỷ lệ chuyền bóng thành công thấp thứ hai:
Do đó, trong các trận đấu của Leeds, mỗi đội có trung bình khoảng 101 lần kiểm soát bóng – nhiều hơn bất kỳ đội nào khác ở Premier League. Với lối chơi này, Leeds đang đặt cược vào việc toàn bộ các cầu thủ của mình đều giỏi hoạt động trong sự hỗn loạn hơn đối thủ và phần lớn các tình huống mất bóng của họ sẽ diễn ra ở phần sân đối thủ. Nhưng có một điểm yếu rất rõ ràng, điều sẽ không tồn tại khi một đội bóng chơi cẩn trọng, phòng thủ với khối đội hình thấp. Nhiều pha mất bóng diễn ra hơn đơn giản có nghĩa là đối thủ sẽ có nhiều cơ hội hơn để xuyên phá bạn, nhưng đáng lo nhất, Leeds đang đẩy toàn bộ 11 cầu thủ lên cao trên sân đấu, vậy nên họ càng dễ gặp phải những tình huống nguy hiểm với mức độ nghiêm trọng hơn, khi đối thủ thoát pressing thành công và tạo ra những cơ hội dễ chuyển hóa thành bàn thắng ở đầu sân bên kia.
Giống như bất kỳ vị HLV giỏi nào, Marsch không chịu thừa nhận rằng một vài bàn thua khủng khiếp xảy ra vào mỗi mùa giải là hệ quả không thể tránh khỏi khi sử dụng lối chơi này. “Hầu hết những lần mà thứ bóng đá này trông có vẻ tồi tệ là bởi các sự cố chiến thuật trong quá trình triển khai phòng ngự sau khi chúng tôi để mất bóng, vì chúng tôi không hiện diện ở những vị trí hợp lý về mặt chiến thuật,” Marsch bình luận. “Khi đó, thế trận của chúng tôi sẽ trông cởi mở hơn mức cần thiết.”
Trên thực tế, chẳng có cầu thủ nào hoàn hảo trong xuyên suốt 90 phút của trận đấu cả, và do đó chẳng đội bóng nào có thể duy trì sự hoàn hảo không tì vết về mặt chiến thuật trong toàn bộ một mùa giải, chứ đừng nói đến toàn bộ một trận đấu.
“Thứ bóng đá này mang đầy sự điên cuồng,” ông nói. “Đây là chuyện không thể phủ nhận. Nhưng nó cũng rất thông minh. Các bàn thua không đến như vũ bão, chúng vẫn có thể được đưa vào tầm kiểm soát.”
Thứ bóng đá của Leeds “thông minh” vì nó được triển khai dựa trên một số giả định tương đối đúng đắn. Mặc dù có những nhược điểm đáng lo ngại, nhưng ý tưởng là cuối cùng bạn sẽ khiến đối thủ của mình tạo ra được ít cơ hội hơn trong cả mùa giải vì quả bóng sẽ dành phần lớn thời gian để lăn ở phần sân đối thủ. Và bạn sẽ ghi được nhiều bàn thắng hơn bởi vì bạn đang tạo ra hàng nghìn khoảnh khắc mà trong đó hàng thủ đối phương đã bị xáo trộn nghiêm trọng. Với khả năng tài chính đã được đề cập của Leeds, việc tìm kiếm những cầu thủ sung mãn, nhiệt huyết và cần mẫn có thể tạo ra và phát triển những tình huống chuyển đổi trạng thái như vậy dễ hơn nhiều so với việc tìm kiếm những ngôi sao cực giỏi trong giai đoạn đội kiểm soát bóng mà chỉ các đội bóng hàng đầu thế giới mới có thể mua được. Nhưng nó sẽ chỉ hoạt động hiệu quả nếu bạn hoàn toàn tận tâm với nó.
“Tinh thần sẵn sàng thực thi thứ bóng đá đó phải hiện hữu trong toàn bộ CLB của bạn và bất kỳ ai cũng có thể dõng dạc tuyên bố rằng đây là bản sắc của đội ngay cả khi không thích nó,” Knutson nói. “Kiểu như: ‘Đây là điều mà toàn CLB hướng tới, là định hướng chung của chúng tôi, vì vậy HLV trưởng không có lỗi gì cả.”
Leeds cho thấy họ thực sự đam mê thứ bóng đá này, hoàn toàn tận tâm với nó. Đâu thể có chuyện bạn thay thế “Bố Già của pressing tầm cao” Marcelo Bielsa bằng Marsch vào giữa cuộc chiến trụ hạng, như Leeds đã làm ở mùa giải trước, nếu bạn không yêu thích pressing tầm cao. Họ đã kiên định với nó bất chấp những khoảng thời gian chật vật, không nhận được các kết quả như ý, và hiện tại mọi thứ đang bắt đầu ổn thoả.
Giờ đây, liệu một lối chơi “phòng ngự lùi sâu và phản công” truyền thống hơn có thể mang tới những kết quả tương tự cho Leeds và một mức hiệu suất gần tương đương hay không?
Cũng có thể là vậy. Nhưng, nếu phải chọn thứ bóng đá mà Leeds đang thi triển và lối đá đó, bạn sẽ thích xem phong cách nào hơn?
Theo Ryan O’Hanlon, ESPN