Mùa trước, việc Barcelona giành được chức vô địch La Liga phần lớn là nhờ khả năng phòng ngự xuất sắc của họ. Nhưng ở mùa giải này, chính khả năng phòng ngự lại là nguyên nhân then chốt khiến cho tham vọng bảo vệ ngai vương của họ trở nên xa vời.
Đoàn quân của Xavi chỉ để thủng lưới 20 lần sau 38 trận đã chơi ở La Liga mùa giải trước, đây chính là thành tích phòng ngự tốt nhất tại Top 5 giải VĐQG hàng đầu châu Âu. Còn ở mùa giải này, họ đã để thủng lưới tận 33 bàn chỉ sau 24 trận đã chơi ở La Liga, tính riêng trong năm 2024 là 23 bàn trên mọi đấu trường – đây chính là thành tích phòng ngự tệ nhất tại Top 5 giải VĐQG hàng đầu châu Âu.
Barcelona chưa từng để thủng lưới nhiều đến vậy tại giai đoạn này của một mùa giải kể từ mùa 2001-02 (thuở ấy, họ đã phải nhận 34 bàn thua). Chỉ có 8 đội bóng khác ở La Liga phòng ngự tệ như họ - và đội bóng đang đứng thứ 18 là Cadiz chính là một trong số đó. Hiện đội chủ sân Camp Nou đang kém đội đầu bảng Real Madrid tận 8 điểm và gần như chắc chắn sẽ không thể bảo vệ được ngai vương.
Đây là một sự suy thoái đáng báo động, và có một chi tiết đáng ngạc nhiên là những cầu thủ chơi ở hàng thủ của Xavi mùa này về cơ bản cũng chính là những con người đã tạo nên các con số đầy ấn tượng ở mùa giải trước.
Vậy, đã có những thay đổi nào xảy ra kể từ thời điểm đó?
Sự ra đi của Sergio Busquets đang tạo nên những ảnh hưởng lớn. Trước khi tái ngộ với Lionel Messi ở Inter Miami, tiền vệ này có nhiệm vụ mang đến sự cân bằng cho Barcelona trong 2 lĩnh vực tấn công và phòng ngự. Anh thường xuyên che chắn cho các trung vệ và giúp họ không bị đối thủ đánh vỗ mặt – tân binh đến từ Girona là Oriol Romeu đang không thể khỏa lấp khoảng trống mà Busquets đã bỏ lại.
Chấn thương dây chằng chéo trước (ACL) của Gavi đã khiến cho sự hỗ trợ mà các trung vệ của Barca nhận được càng ít hơn. Khi khỏe mạnh, tiền vệ 19 tuổi có thể góp sức cho mặt trận phòng ngự bằng cách lui xuống và thực hiện các pha tắc bóng. Thiếu đi 2 cầu thủ này ở khu trung tuyến, hàng thủ của Barcelona đã trở nên dễ tổn thương hơn.
Biểu đồ dưới đây sẽ giúp bạn thấy rõ hơn khả năng phòng ngự của Barcelona đã thay đổi nhiều đến mức nào so với khi họ giành chức vô địch ở mùa giải trước. Tần suất thủng lưới của họ đã tăng mạnh (từ trung bình 0,53 mỗi trận ở mùa trước lên 1,38 ở mùa này), và dữ liệu bàn thua kỳ vọng trung bình (từ 0,88 mỗi trận tăng lên 1,13) cũng cho thấy đội bóng của Xavi đang để cho các đối thủ của mình tạo ra nhiều cơ hội hơn hẳn so với mùa trước.
Họ đang phải đối phó với nhiều cú dứt điểm hơn (từ 8,7 mỗi trận ở mùa trước tăng lên 10,8 ở mùa này) và cũng đang để cho các đối thủ kiểm soát bóng nhiều hơn một chút tại những khu vực nguy hiểm (mùa trước, các đối thủ có trung bình 52 đường chuyền mỗi trận ở khu vực 1/3 cuối sân của Barca, còn mùa này là 59,8).
Trong khi toàn bộ các cầu thủ trong đội bóng của Xavi đều đang tỏ ra thiếu tự tin và có phong độ kém xa so với những gì mà họ đã thể hiện ở mùa trước, thì điều đó càng đặc biệt rõ ràng ở hàng thủ. Trong một số cuộc họp báo, vị HLV trưởng sắp mãn nhiệm của Barca đã công khai chỉ trích những sai sót trong khâu phòng ngự của đội bóng này.
“Những sai lầm trong khâu phòng ngự đang gi.ết ch.ết chúng tôi,” Xavi phàn nàn sau trận hòa 3-3 với Granada.
Màn trình diễn phòng ngự tệ nhất của Barca ở mùa giải này chính là thất bại 1-4 trước Real Madrid trong trận chung kết Supercopa de Espana diễn ra tại Saudi Arabia. Vinicius Junior đã có 2 pha ghi bàn đầy tốc độ chỉ trong 10 phút đầu trận sau khi Barca đẩy cao đội hình và bị xuyên phá.
Trong bàn mở tỷ số của ngôi sao người Brazil ở phút thứ 7, ban đầu hàng thủ 4 người của họ có vẻ đã được tổ chức tốt trước khi bóng đến chân Jude Bellingham. Andreas Christensen đã rời vị trí để pressing tiền vệ người Anh và trung vệ đối tác của anh ta là Jules Kounde đã thất bại trong việc giăng bẫy việt vị với Vinicius Jr. Sau đó, cầu thủ người Pháp cũng không thể đuổi theo kịp ngôi sao chạy cánh của Madrid, người đã đón được đường chuyền của Bellingham và vượt qua Inaki Pena để đưa bóng vào lưới.
Hàng thủ của Barca đã tiếp tục bị xé toạc theo cách tương tự chỉ 3 phút sau đó. Lần này, Dani Carvajal đã “kết nối” thành công với Rodrygo bằng một cú phất bóng – trong khi đó, hậu vệ phải Ronald Araujo ở cánh bên kia đang dâng cao để tạo bẫy việt vị. Rodrygo đã có rất nhiều khoảng trống để tăng tốc và thực hiện một pha căng ngang để Vinicius Jr ghi bàn thắng thứ 2 cho Madrid.
Không chỉ có cấu trúc phòng ngự tập thể của Barcelona đang gặp vấn đề, mà cả các cá nhân của họ cũng có phần trách nhiệm đối với tình trạng hiện tại.
Thủ môn Marc-Andre ter Stegen đã được đánh giá là cầu thủ xuất sắc nhất của đội bóng này vào mùa giải trước. Những pha cứu thua của anh đã đóng vai trò then chốt trong chức vô địch mà họ đạt được và anh chỉ để thủng lưới 18 trận ở La Liga – có tận 26 trận giữ sạch lưới, sánh ngang với kỷ lục từng được cựu thủ môn Paco Liano của Deportivo La Coruna xác lập.
Barcelona chắc hẳn đã rất nhớ mong Ter Stegen khi anh phải nghỉ thi đấu 2 tháng rưỡi sau ca phẫu thuật lưng vào tháng 12. Người thay thế anh là Pena thực ra đã có một sự khởi đầu tốt: Anh đã gây ấn tượng trong chiến thắng 1-0 trước Atletico Madrid và thậm chí còn khiến các đồng đội ngạc nhiên với những tình huống rời khung thành đầy tự tin của mình.
Nhưng dần dần, lòng tự trọng thấp kém của toàn đội dường như đã ảnh hưởng mạnh đến chàng trai 24 tuổi này. Anh đã bắt đầu tỏ ra sợ hãi trong những trận đấu gần đây, đôi khi chỉ dám chăm chăm “cắm rễ” tại cầu môn. Sự thiếu tự tin đó đã dẫn đến một số bàn thua mà đáng lẽ ra hoàn toàn có thể tránh được – chẳng hạn như trong trận đấu với Las Palmas hồi tháng trước và thất bại trước Athletic Bilbao ở Copa del Rey.
Pena đã để thủng lưới tận 15 bàn chỉ sau 10 trận được bắt chính ở La Liga thay cho Ter Stegen – nên nhớ, thủ môn người Đức chỉ phải vào lưới nhặt bóng 20 lần sau 38 trận đã chơi trong xuyên suốt chiến dịch trước của Barca. 11 trong số 18 cú sút trúng đích gần nhất mà Barca phải đối phó đã đưa bóng đi được vào lưới, 8 trong số đó là khi khung thành được trấn giữ bởi Pena. Đúng là còn có nhiều yếu tố khác góp phần tạo nên tình trạng khủng hoảng phong độ hiện tại của đội chủ sân Camp Nou, nhưng việc số bàn thua thực tế của họ đang vượt trên dữ liệu bàn thua kỳ vọng hoàn toàn có thể được quy trách nhiệm cho sự biến động tại vị trí thủ môn.
Ở vị trí hậu vệ cánh, sự xuất hiện của Cancelo theo dạng cho mượn từ Manchester City từng được nhận định là đã mang đến cho Barca một hậu vệ cánh “thuần tuý” có thể đảm nhận cánh phải – ngay cả khi tuyển thủ Bồ Đào Nha thường xuyên được sử dụng ở vị trí hậu vệ trái hơn. Điều này cũng sẽ giúp Kounde có thể quay về với vai trò trung vệ sở trường thay vì phải đá ở cánh phải – đúng như mong muốn của anh.
Nhưng công thức đó đã không hiệu quả. Cả Cancelo và Alejandro Balde ở vị trí hậu vệ trái đều là những hậu vệ cánh thiên về tấn công, và Barcelona đã gặp rắc rối lớn khi 2 người họ cùng xuất hiện trên sân. Cancelo đã tỏ ra rất dễ bị đánh bại khi phòng ngự và những nỗ lực của Xavi trong việc thử nghiệm cầu thủ này ở nhiều vị trí khác – bao gồm cả tiền vệ lệch phải, tiền đạo cánh trái và tiền đạo cánh phải – đều chẳng thể cải thiện được những màn trình diễn của anh.
Kounde cũng chẳng khá khẩm hơn là bao. Anh đã yêu cầu Xavi cho mình được đá trung vệ ở mùa giải này nhưng lại phải tiếp tục đảm nhận vai trò hậu vệ cánh phải sau khi Cancelo dính chấn thương vào tháng trước, và cũng đã tạo nên những màn trình diễn tệ hại. Những sai lầm của ngôi sao người Pháp trước Madrid trong trận chung kết Supercopa đã khiến Xavi hoàn toàn mất niềm tin vào anh – Kounde đã không được đá chính tại trung tâm hàng thủ kể từ đó.
Xavi từng phàn nàn về tình trạng thiếu cứng cỏi của các hậu vệ mà mình đang có và thậm chí cả 2 trong số những cầu thủ chơi ổn định nhất ở mùa giải trước là Balde và Araujo cũng đang sa sút trầm trọng.
Balde đã thành công trong việc đẩy huyền thoại của CLB là Jordi Alba lên băng ghế dự bị vào mùa giải trước và được xem là một phát hiện thú vị tại vị trí hậu vệ cánh trái. Điều đó đã mang đến cho chàng trai 20 tuổi này một tấm vé tham dự kỳ World Cup diễn ra ở Qatar cùng ĐTQG Tây Ban Nha, nhưng anh đang không đạt được phong độ tốt ở mùa giải này.
Trong khi đó, tuy Araujo chính là trung vệ số một của Barca trên cuộc hành trình chinh phục La Liga mùa trước, nhưng anh cũng đang không có phong độ tốt. Trong những năm gần đây, anh đã được ca tụng là “khắc tinh” của Vinicius Jr trong các trận El Clasico, nhưng khi Barca và Madrid đụng độ hồi tháng 1 tại chung kết Supercopa, Araujo đã bị ngôi sao người Brazil khiến cho lu mờ hoàn toàn và phải nhận thẻ vàng thứ 2 ở phút 71.
Kế đến là Christensen, một trung vệ cũng đóng vai trò then chốt trong chức vô địch La Liga mùa trước của Barca sau khi chuyển đến từ Chelsea. Màn trình diễn tốt nhất của ngôi sao người Đan Mạch ở mùa giải này đã diễn ra khi anh chơi tại vị trí tiền vệ phòng ngự, một thử nghiệm mà Xavi đã thực hiện trong những trận đấu gần đây do Romeu không thể đáp ứng được các yêu cầu của ông trong vai trò đó.
Đã có một vài hậu vệ bất ngờ nổi lên và tạo dựng được niềm tin ở người hâm mộ và HLV trưởng cho đến thời điểm hiện tại của mùa giải này. Barca đã chiêu mộ Inigo Martinez từ Athletic vào mùa hè năm ngoái theo dạng chuyển nhượng tự do và chỉ để thua duy nhất 1 lần khi anh có mặt trên sân (trận thua 1-2 trước Madrid hồi tháng 10). Tuy nhiên, thời gian gần đây lão tướng 32 tuổi đã phải nghỉ thi đấu vì chấn thương đùi – trùng với thời điểm đội chủ sân Camp Nou sa sút trầm trọng.
Và có 2 cầu thủ 17 tuổi đã được hưởng lợi từ sự hỗn loạn ở hàng thủ: Hector Fort và Pau Cubarsi, những gương mặt tốt nghiệp từ học viện La Masia nổi tiếng của CLB.
Fort đã gây ấn tượng tại vị trí hậu vệ cánh trong trận đấu với Athletic tại vòng tứ kết Copa del Rey sau khi vào sân thay cho Balde bị dính chấn thương và mang đến cho Barca một chút hy vọng. Mặc dù thích chơi ở vị trí hậu vệ phải hơn, nhưng cậu bé này vẫn tỏ ra thoải mái khi đá ở cánh trái.
Còn Cubarsi đã thể hiện khả năng phán đoán tốt kể từ khi ra mắt ở đội một trong trận đấu với Unionistas de Salamanca tại đấu trường Copa del Rey vào tháng trước – tốt đến mức không ít người tin rằng cậu bé này xứng đáng được đá chính. Cậu là một trung vệ theo đúng khuôn mẫu truyền thống của Barca với những đường chuyền đầy tự tin và các kỹ năng phòng ngự tốt.
Tuy nhiên, việc đoàn quân của Xavi đang phải trông chờ vào các hậu vệ tuổi teen cho thấy hàng thủ của họ thực sự đang gặp vấn đề - và có vẻ như tình trạng này sẽ không thể được giải quyết trong một sớm một chiều.
Theo Laia Cervelló Herrero và Thom Harris, The Athletic.