Đứng sau sự thăng tiến mạnh mẽ của Liverpool là những gã ôm lap top mù tịt về thể thao? (P1)

Phần 1:

Phòng làm việc của Jurgen Klopp tại trung tâm huấn luyện Melwood. Tháng 11/2015, chỉ 3 tuần sau khi Klopp chính thức được bổ nhiệm làm HLV trưởng Liverpool. Klopp có một cuộc gặp với Ian Graham, giám đốc nghiên cứu của CLB.

Thẳng thắn và dứt khoát, Graham đặt lên mặt bàn làm việc của Klopp, người mà ông chưa từng gặp trước đó, một tập tài liệu khá dày, và thủng thẳng nói về một trận đấu của…. Borussia Dortmund, đội bóng mà Klopp dẫn dắt trước khi tới Liverpool. Trận Dortmunnd thua Mainz 0-2 tại lượt đi Bundesliga 2014/15.

“Ah, anh có xem trận đó hả.  Đúng là điên rồ. Anh thấy đấy, chúng tôi đáng ra phải “hủy diệt” họ” – Klopp ngắt lời Graham, khi tay giám đốc nghiên cứu, thao thao về số cơ hội ghi bàn vượt trội mà Dortmund tạo ra trước khung thành Mainz.

Graham không xem trận đấu đó, dù chỉ 1 phút. Nhưng nhiều tháng trước đó, trong kế hoạch tìm kiếm một HLV thích hợp nhất cho Liverpool, mà Klopp là 1 trong những ứng viên được nhắm tới, dữ liệu về hàng chục trận đấu của Dortmund đã được “team”của Graham thu thập và phân tích. Trận Dortmund thua Mainz chỉ là 1 trong số đó.

Mùa giải Bundesliga 2014/15, Dortmund chỉ xếp thứ 7 chung cuộc. Nhưng theo mẫu phân tích của Graham, dựa trên tất thảy các dữ liệu thu thập được từ màn trình diễn của các cầu thủ Dortmund trong toàn bộ mùa giải thì “Vàng-Đen”… đáng ra vào giành ngôi á quân, chỉ sau nhà vô địch Bayern. Quan điểm của Graham, dựa trên các mẫu phân tích có được, thì đó là một mùa giải đáng thất vọng của Dortmund nhưng lỗi không phải do Klopp. Klopp, theo Graham, trong mùa giải 2014/15, đơn giản chỉ là… HLV của một đội bóng quá đen đủi.

Trở lại với trận đấu với Mainz, mẫu phân tích chỉ ra rằng Dortmund thưc hiện 19 cú sút cầu môn (so với 10 của đối thủ), trong 90 phút mà họ có tỉ lệ kiểm soát bóng 2/3 thời lượng. Đấy là trận đấu mà Dortmund có 85 lần đưa bóng vào khu vực tấn công (1/3 phần sân đối phương) – Mainz chỉ làm được điều này 55 lần. Tổng cộng 36 lần Dortmund có các tình huống tấn công trong vòng cấm địa đối thủ (so với 17 của Mainz).

Nhưng Dortmund lại thua chung cuộc 0-2. Họ đá hỏng một quả phạt đền ở phút 70. Và 4 phút sau, cầu thủ Dortmund đá phản lưới nhà. Đấy là 1 trận đấu mà Dortmund vượt trội toàn diện so với Mainz, tất nhiên, trừ duy nhất tỉ số chung cuộc trên bảng điện tử.

Tiếp tục là một mẫu phân tích khác của Graham , liên quan đến Dortmund – trận đấu với Hannover – đúng 1 tháng sau thất bại 0-2 trên sân Mainz. Vẫn là 1 trận đấu mà đội bóng của Klopp lấn át toàn diện,với 18 pha dứt điểm cầu môn, 55 lần đưa bóng vào vòng cấm địa đối thủ, thêm 13 pha tạt bóng/căng ngang từ biên chính xác so với lần lượt 7, 13 và 3 của Hannover. “Dortmund thua 0-1. Nhưng đội bóng của anh tạo ra số cơ hội ăn bàn gấp đôi đối thủ”– Graham nói.

Cơ hội ăn-bàn-rõ-ràng, trong bóng đá, khác đa số các môn thể thao (với bóng), vì nó có mức độ ảnh hưởng tới kết quả chung cuộc lớn hơn nhiều. Một trận đấu bóng rổ ở NBA chẳng hạn bình quân trên 200 điểm/trận. Với bóng chày, số điểm “home-run” mỗi hiệp trong 1 trận đấu có 9 hiệp, có thể gấp đôi số bàn thắng bình quân 90 phút ở Premier League.

Và phản ứng của Klopp vẫn… như cũ: “Giờ nghĩ lại vẫn cay thật. Thua 1 trận đấu mà chúng tôi đáng ra phải thắng đậm. Mà này, cậu có xem trận đấu đó chứ”.

Graham không xem trận Dortmund thua Hannover, tất nhiên. Hay chính xác, như Graham thừa nhận với Klopp, ông chẳng xem bất kì một trận đấu nào của Dortmund trong toàn bộ mùa giải 2014/15. Không xem trên sân. Không xem trực tiếp trước màn hình ti vi. Cũng không xem qua băng hình ghi lại.

Graham không cần phải xem. Hoặc giả, nếu có xem trực tiếp bất kì trận đấu nào, của Dortmund hay đội bóng khác, ông cũng không dõi theo nó như cách thông thường mà chúng ta – các CĐV bóng đá vẫn làm. Để hiểu điều gì đã thực sự diễn ra trong 1 trận đấu cụ thế, tất cả những gì Graham cần là dữ liệu về nó.

Giống như phần lớn các HLV chuyên nghiệp, Klopp không đặt nặng giá trị của của việc phân tích dữ liệu cầu thủ/trận đấu trong quãng thời gian làm nghề ở Dortmund. Ông làm việc với các cầu thủ, trên sân tập, bằng kinh nghiệm và trí tuệ của mình. Nhưng cuộc nói chuyện với Graham vào buổi sáng tháng 11/2015 thực sự đã tác động sâu sắc tới Klopp.

Klopp, ít nhiều đã bị thuyết phục rằng, Graham – dù không xem bất kì trận đấu nào của Dortmund – nhưng vẫn có thể đưa ra những phân tích và kết luận vô cùng sắc sảo về đội bóng này như thể anh ta… đã huấn luyện Dortmund từ lâu vậy. Và trên hết, Klopp cũng hiểu một sự thật rõ ràng là, nếu không có những mẫu phân tích dữ liệu của Graham và các cộng sự, ông sẽ không bao giờ có cơ hội trở thành HLV Liverpool. 

Phân tích dữ liệu đã tạo ra những tác động to lớn đối với chiến thuật trong bóng rổ và bóng chày chuyên nghiệp kể từ đầu thế kỉ 21. Và những năm gần đây, nó đã trở thành một phần quan trọng của đời sống bóng đá chuyên nghiệp. Bản thân chúng ta, những CĐV bóng đá cũng đã được tiếp cận nhiều hơn những cơ sở dữ liệu bóng đá, từ Whoscored, Opta, Squawka, StatsBomb, đã dần quen thuộc với những thứ như “bản đồ nhiệt”, “bàn thắng/ kiến tạo kì vọng” hay “chuỗi đường chuyền”, thậm chí là những thống kê còn chi tiết và chuyên môn hơn thế. Nhưng đó, dĩ nhiên, chỉ là một phần rất nhỏ trong “Thế giới”phân tích dữ liệu bóng đá mà chúng ta có thể chạm tới. 

Liverpool không phải CLB đầu tiên và duy nhất tại Anh, hay trên Thế giới, áp dụng các mô hình phân tích dữ liệu bóng đá. Tại Arsenal, Chelsea, Man City và hầu như tất cả các CLB hàng đầu châu Âu, đều có những chuyên gia đảm nhiệm công việc “research – director” như Graham.  Họ thậm chí còn là kẻ đi sau. Chelsea xây dựng phòng nghiên cứu phân tích dữ liệu từ năm 2008. Arsenal theo sau bằng việc chi tiền mua luôn phần mềm phân tích cầu thủ của công ty StatDNA. 

Sự khác biệt lớn nhất, có lẽ là việc Liverpool kết hợp những mẫu phân tích dữ liệu của phòng nghiên cứu một cách đồng bộ và xuyên suốt trong các quyết định xây dựng và phát triển CLB từ cấp thượng tầng đến hạ tầng. Không chỉ là phong cách bóng đá; các bài tập ở trung tâm huấn luyện Melwood; chiến thuật, nhân sự mà Klopp sử dụng mà còn liên quan đến cả việc mua – bán cầu thủ, các quyết sách của ban giám đốc (…).

Trước mỗi trận đấu của Liverpool,  thường là từ một tới hai ngày, Graham sẽ gửi tới HLV Klopp một  bản phân tích - đánh giá  tất tật những gì liên quan tới đội bóng và đối thủ (và cả những gợi ý quan trọng). Klopp là người cuối cùng quyết định, sẽ sử dụng “giá trị” nào trong gói dữ liệu được cung cấp bởi Graham và các chuyên viên của phòng nghiên cứu.

Klopp, bằng một cách đơn giản và dễ hiểu nhất, sẽ truyền đại lại những “giá trị” đó cho các cầu thủ Liverpool. “Chúng tôi biết ‘ai đó’ đã dành hàng giờ sau cánh cửa đóng kín ở Melwood để tìm ra nó” – Ox Chamberlain cho biết -  “Nhưng HLV không bao giờ khiến chúng tôi phát hoảng với những số liệu thống kê hay phân tích khó hiểu. Ông ấy (Klopp), đơn giản, là chỉ cho chúng tôi biết mình phải làm gì để có thể chơi thứ bóng đá tốt nhất”.

Một ví dụ cơ bản: báo cáo của Graham chỉ ra rằng một cầu thủ thuận chân trái của Liverpool sở hữu những đường chuyền xuyên tuyến rất tốt nhưng cầu thủ này còn hiệu quả hơn gấp bội, trong việc mở ra ra các cơ hội ghi bàn rõ ràng nếu anh ta thường xuyên tạt bóng hoặc căng ngang của mình từ cánh phải. Và Klopp, theo đó, sẽ khuyến khích cầu thủ này thực hiện nhiều hơn các chỉ dẫn của phòng nghiên cứu. 

Nghe có vẻ đơn giản nhưng nó là kết quả thu thập và phân tích từ hàng ngàn vạn hành-vi-bóng-đá của Graham và các cộng sự. Trong bóng đá, đây thực sự là một cuộc cách mạng. Và đó là một phần công việc của những chuyên gia phân tích dữ liệu như Graham.