Có ba sự kiện đáng nhớ khi Bologna đánh bại AS Roma 2-0 trên sân nhà Renato Dall’Ara hồi đầu tuần trước.
Thứ nhất là việc một cổ động viên lặn lội từ Ấn Độ đến Ý chỉ để gửi cho HLV Jose Mourinho lời nhắn bày tỏ sự ngưỡng mộ, xin được làm trợ lý cho Người Đặc Biệt. Thứ hai là màn hội ngộ nhiều cảm xúc của Thiago Motta và ông thầy cũ ở Inter. Trong 25 danh hiệu cao quý mà Motta gặt hái trong sự nghiệp cầu thủ, danh hiệu tập thể đáng nhớ nhất có lẽ cú ăn ba ở mùa giải 2009-10 dưới sự dẫn dắt của Mourinho. Thứ ba là lễ kỷ niệm một năm ngày mất của Sinisa Mihajlovic. Đích thân chủ tịch Joey Saputo đã đáp chuyến bay từ Canada đến Ý để tham dự cùng gia đình cố danh thủ Serbia.
Ngày Mihajlovic còn tại vị, Bologna thi thoảng ngáng đường những ông lớn nhưng cũng chỉ là đội bóng đua trụ hạng. Đến thời Motta, họ cán đích ở nửa trên bảng xếp hạng mùa trước, còn hiện tại đang chễm chệ giữ một vị trí trong tốp bốn, đồng nghĩa với cơ hội giành suất dự Champions League lần đầu tiên kể từ mùa giải 1963/64.
Vậy điều gì đứng sau thành công của Bologna mùa giải này?
Những nhà quản lý lỗi lạc
Hành trình phục hưng của đội bóng từng 6 lần vô địch Ý có lẽ bắt đầu từ mùa giải 2014, khi doanh nhân Joey Saputo từ Canada quyết định đầu tư một phần nhỏ vào Bologna. Mối lương duyên được kết nối bởi cựu danh thủ Marco Di Vaio, người hùng một thời của sân Renato Dall’Ara trước khi chuyển đến Montreal Impact năm 2012. Saputo cũng chính là ông chủ của đội bóng thi đấu ở giải MLS.
Chia sẻ với Forbes, ý định đầu tư ban đầu của Saputo chỉ nhằm thúc đẩy những cuộc trao đổi cầu thủ, mục đích cải thiện chất lượng đội bóng quê hương, “nhưng không lâu sau đó, khó khăn tài chính của BLĐ đã khiến tôi trở thành cổ đông lớn nhất”. Hiện tại thì Saputo đã nắm 99% cổ phần Bologna, và giờ thì Rossoblu trở thành mối bận tâm chính của ông bên cạnh Montreal Impact.
Saputo nhận định môi trường Serie A nói riêng và bóng đá châu Âu có những đặc thù khiến cho “còn lâu mới đạt sự bền vững”. Theo ông, môi trường bóng đá ở lục địa già cạnh tranh quá gay gắt, khiến cho các đội bóng thi nhau vung tay chiêu mộ ngôi sao từ đối thủ, từ đó các khoản lỗ rất khó cắt giảm. Chấp nhận sự khác biệt giữa môi trường thể thao bắc Mỹ so với bóng đá châu u, Saputo có hàng loạt quyết định mang tính cách mạng giúp Bologna không chỉ vững vàng về tài chính mà còn khía cạnh thể thao.
Saputo bắt đầu từ xây dựng một bầu văn hóa bóng đá, vì “ở Ý, một đội bóng đại diện cho một vùng lãnh thổ, ý nghĩa của đội bóng vượt xa sân cỏ”. Từ đó, Saputo chú trọng vào xây dựng điểm-chạm-cổ-động-viên trong mỗi lần đến sân. Ông cải thiện các điểm đón tiếp, nâng cấp dịch vụ trong và sân bóng. Hiện tại thì doanh thu từ vé và dịch vụ liên quan đến sân Renato Dall’Ara chiếm 13-18% doanh thu CLB.
Và minh chứng cho việc đứng ngoài cuộc đua chiêu mộ ngôi sao, quỹ lương của Bologna được ghi nhận là thấp nhất giải đấu. Thành công về mặt thể thao cho thấy vấn đề không phải chi bao nhiêu, mà là chi đúng người đúng việc quan trọng thế nào. Kể từ khi thăng hạng 2015, Bologna chưa bao giờ xuống hạng. Và triết lý này có lẽ chạm đến đỉnh cao từ khi họ có được giám đốc kỹ thuật Giovanni Sartori từ Atalanta.
Sartori nhận được sự tôn trọng rất lớn bên trong bóng đá Ý bởi là người kiến tạo nên thành công của Chievo thập niên đầu 2000 và Atalanta giai đoạn vừa qua. Nhà quản lý bóng đá sinh năm 1957 đã phát hiện ra Andrea Barzagli, Simone Perrotta, Nicola Legrottaglie và Amauri cho Chievo; Robin Gosens, Ruslan Malinovskyi, Bryan Cristante, Duvan Zapata và Marten de Roon cho Atalanta. Tất cả đều đến với mức giá phải chăng, phù hợp với triết lý của các HLV và trở thành nhân tố chủ chốt ở các đội bóng này. Với Bologna, ông đã mang về Lewis Ferguson, Joshua Zirkzee, Riccardo Calafiori, Remo Freuler và Sam Beukema. Tất cả đều đóng vai trò quan trọng trong chiến thuật của Motta.
Motta - Nhà cầm quân đáng xem nhất ở Serie A
Nhưng Thiago Motta mới là ngôi sao sáng nhất ở Bologna mùa này. Nhà cầm quân người Ý gốc Brazil là một minh chứng điển hình cho kết luận những tiền vệ cừ khôi sẽ trở thành HLV giỏi.
Thực tế thì Motta khiến thế giới bóng đá sửng sốt khi tiết lộ ý tưởng về sơ đồ 2-7-2, điều chưa từng thấy trước đây, ít nhất là trong kỷ nguyên bóng đá hiện đại khi phòng ngự được chú trọng nhiều hơn. Hóa ra đó là cách Motta nhìn sơ đồ 4-3-3 theo chiều ngang, với sự tham gia lối chơi rõ ràng hơn từ vị trí thủ môn.
Những ngày đầu của Motta vấp phải sự phản đối gay gắt của các ultras Bologna, những người vốn dành nhiều tình cảm cho Mihajlovic. Nhưng điều đó dường như chẳng mảy may ảnh hưởng đến hiệu suất của làm việc của Motta. Họ lần đầu tiên cán đích ở nửa trên bảng xếp hạng sau nhiều năm chật vật trụ hạng.
Ở thời điểm hiện tại, Bologna đã chạm đến cột mốc 31 điểm sau 17 vòng đấu - một kỷ lục của riêng họ từ khi giải đấu chuyển sang tính 3 điểm cho một trận thắng. Khi nhìn lại gần nửa mùa giải đã qua, Bologna của Motta đã đánh bại hai đội bóng thủ đô và Atalanta, cầm hòa Inter, Juventus và Napoli; chỉ chịu thua Fiorentina và AC Milan.
Phong cách quản trị của Motta cũng gây ấn tượng mạnh. Trận thắng Roma ghi dấu lần đầu bắt chính của thủ môn Federico Ravaglia ở Serie A sau 2 năm. Ông muốn tạo sự cạnh tranh ngày từ trong khung gỗ.Mọi người đều có cơ hội thể hiện khả năng của mình.
Chiếc băng đội trưởng ở Bologna là một minh chứng điển hình khác cho cách tiếp cận táo bạo của Motta trong khía cạnh quản lý: Vị trí thủ quân được xoay tua! Những ai có thể hiện chăm chỉ trên sân tập, thi đấu tốt những trận đấu trước đó và thể hiện khả năng lãnh đạo sẽ được giữ băng thủ quân. Trong trận thắng Atalanta, người mang băng đội trưởng là Lewis Ferguson, cũng là người đã ghi bàn thắng muộn giúp Bologna giành trọn vẹn 3 điểm.
Cầu thủ tấn công sinh năm 1999 vừa vượt qua huyền thoại Denis Law trở thành cầu thủ Scotland ghi bàn nhiều nhất Serie A. Nhưng ở Bologna lúc này, không ai nổi bật hơn Joshua Zirkzee.
Cầu thủ trẻ người Hà Lan đang thay thế hoàn hảo Marko Arnautovic chuyển sang Inter mùa hè. Motta muốn anh chơi như một tiền đạo linh hoạt ưa lùi sâu, giúp Bologna có nhiều giải pháp chuyền bóng từ việc áp đảo quân số ở trung lộ. Yêu cầu này khai thác tối đa kỹ năng di chuyển không bóng và rê bóng khéo léo của Zirkzee. Mọi đường bóng ở trung lộ của Bologna hầu như đều có dấu giày của ngôi sao sinh năm 2001.
Hàng công uyển chuyển nhưng phòng ngự cũng là niềm tự hào của Bologna. Đội bóng miền trung nước Ý mới để thủng lưới 12 bàn, thành tích chỉ đứng sau Inter và Juventus. Gasperini từng nhận định: “Họ (Bologna) thi đấu y hệt phong cách của Motta thời còn thi đấu: không một sai lầm!”.
Giấc mơ châu Âu được không?
Nếu như Joey Saputo không giấu diếm ý định đưa Bologna quay lại các giải đấu châu Âu trước mùa 2027, thời điểm kỷ niệm 100 năm sân Renato Dall’Ara được đưa vào sử dụng, thì Di Vaio luôn thận trọng. Ông nhận định rằng ở Serie A, tốp đua vé dự cúp châu u và phần còn lại có những khoảng cách lớn không dễ san bằng.
Tuy nhiên bộ đôi này cùng với Sartori và Motta đã và đang giúp Bologna thu hẹp khoảng cách đó lại. Trớ trêu là đội bóng thi đấu càng tốt thì họ càng dễ có khả năng mất Motta vào tay các CLB lớn. AS Roma, AC Milan đều đang hướng tới sự thay đổi trên băng ghế huấn luyện, trong khi hợp đồng của Motta sẽ đáo hạn vào hè 2024. Giấc mơ của Saputo có thành hiện thực hay không có lẽ sẽ phụ thuộc vào hiệu quả làm việc của Di Vaio và Sartori, những người thực sự đứng đằng sau sự trỗi dậy của Bologna mùa này.