Trung phong cắm sẽ luôn có chỗ đứng trong bóng đá hiện đại?

Bóng đá là trò chơi luôn nằm trong dòng chảy của sự thay đổi. Những công thức chiến thắng luôn được nghiền ngẫm bởi những nhà phát kiến, làm như họ sẽ phân tích đến phát điên lên hòng có thể tìm ra một hình mẫu lý tưởng.
Đó có thể là đội hình W-M của Herbert Chapman, Catenaccio của Helenlo Herrera, hoặc thứ bóng đá Tổng lực mà Johan Cruyff dày công vùi đắp. Môn thể thao này không thiếu những nhà tư tưởng vĩ đại. Tầm nhìn của họ đã khẳng định vị thế của chủ nhân bên trong những cuốn sách lịch sử viết về sự sáng tạo ra những trường phái riêng biệt.

Thế nhưng, mặc cho dòng xoáy thay đổi của những nguyên tắc, đội hình và sách lược, thì có một vị trí trên sân bóng có vẻ như luôn tìm thấy cho riêng mình cách thích ứng, đó chính là vị trí trung phong. Nó có thể không hào nhoáng như tiền vệ cánh, không cần cù như hậu vệ cánh, hoặc cần một tầm nhìn bao quát như tiền vệ sáng tạo, nhưng trung phong mang tới hiệu quả không cần bàn cãi. Đã có lúc tưởng như trở thành dĩ vãng vì sự lỗi thời, những tiền đạo đầy sức vóc đã tiếp tục chứng minh rằng mình có thể thích ứng nhằm duy trì vị trí này trong môi trường hiện đại.

Bóng đá Anh-và đặc biệt là giải Premier League- luôn có thiên hướng sử dụng trung phong. Điều này dẫn đến vô số lời chỉ trích rằng bóng đá Anh đang đi xuống vì việc duy trì một vị trí như vậy.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc trung phong gần như không còn mảnh đất sống là vì sự vươn lên mạnh mẽ của thứ bóng đá tiki-taka. Barcelona của Pep Guardiola đã sáng tạo ra một công thức vô địch, nó mở ra một thời đại mới của những số 9 ảo và những tiền vệ cánh có xu hướng tiến vào trung lộ, chấm dứt luôn những tiền lệ trước đây về những cầu thủ to lớn và đặc biệt là số 9 cổ điển. Kể cả Premier League- vùng đất thánh của những trung phong- bóng dài cũng ngày càng bị hạn chế. Những nhà quản lý, phương tiện truyền thông và fan tại nước Anh dần chấp nhận sự cần thiết đến một đội hình linh động hơn và họ tin rằng vị trí trung phong sẽ cản trở cho sự linh động ấy.

Thế nhưng, trong những hình mẫu điển hình, những tiền đạo to cao đã được huấn luyện để tìm đường trở lại với chiến thuật của những nhà cầm quân. Mùa giải năm nay đã chứng kiến điều đấy khi những tiền đạo như Andy Carroll, Christian Benteke, Salomon Rondon và Fernando Llorente dường như tìm ra được con đường mới để tồn tại. Nó có thể không giáng một đòn mạnh vào những cổ động viên, thế nhưng tính thẩm mỹ dĩ nhiên cũng bị tổn thương chút ít.

Vậy, làm thế nào và cũng như tại sao vị trí trung phong trở lại mạnh mẽ như vậy? Làm sao để những cầu thủ to cao lại có thể trở lại với chiến thuật hiện đại?

Một trong những cách giải thích đến từ sự phản ứng dữ dội chiến thuật ấy. Mục tiêu của trận cầu bóng đá là ghi bàn, và mọi phương thức đều tự hướng đến mục tiêu ấy, bạn bắt buộc phải đưa bóng đến vòng cấm địa đối phương càng nhanh và càng hiệu quả càng tốt. Suy nghĩ rườm rà và hành động rắc rối, những huấn luyện viên như Sam Allardyce hay Tony Pulis không hề thích điều đó và cho nó thật lố bịch, mọi đường bóng đều đạt được hiệu quả bằng cách tiếp cận trực diện, cách chơi bóng bằng thể hình. Hay như lời của Bill Shankly: “Bóng đá là môn thể thao đơn giản nhưng bị phức tạp hóa bởi những tên đần.”

Nếu như quan sát kỹ hơn-và liên tưởng lại đến triết lý của Guardiola- chúng ta đang nhìn thấy một kiểu “hậu vệ kiểu mới” đang hình thành, giữ bóng hoàn hảo từ hàng thủ và chuyên gia trong việc chuyển đổi từ phòng ngự sáng tấn công. Nhưng những phẩm chất ấy rất khó tìm thấy ở những cầu thủ chỉ có khả năng chuyên về phòng ngự. Một điểm yếu chơi bóng trên không của các trung vệ hiện đại được hỗ trợ bởi sự hồi sinh của những trung phong.

Một chiến thuật khác được dành cho những số 9 cổ điển, đó là dùng để đối phó với những đội bóng thích dâng cao. Được phổ biến bởi Jurgen Klopp với chiến thuật thương hiệu gegenpressing, ngày càng nhiều huấn luyện viên cho phép cầu thủ săn tìm theo cụm từng khoản không gian trên sân. Và khi mà sự cân bằng vị trí mất đi từ việc đội hình dâng lên quá cao, một đường phản công sắc lẹm sẽ giết chết đối phương.

Sử dụng đường bóng dài sẽ hạn chế khả năng bị pressing. Và khi những đường chuyền đi đến sau lưng hàng phòng ngự đối phương, ai có thể lấy bóng tốt hơn những trung phong, người có khả năng chớp thời cơ hoặc giữ bóng đợi đồng đội lên tham gia tấn công. Chiến thuật này thường được áp dụng bởi những đội bóng nhỏ bên dưới bảng xếp hạng, nơi họ bắt buộc phải sáng tạo để cải thiện vị trí.

Mặc dù thường được sử dụng cho mục đích cụ thể, nhưng tiềm năng của một trung phong không hề bị giới hạn. Điển hình là trường hợp của Didier Drogba ở Chelsea, một tiền đạo cao to, và đầy sức mạnh vẫn có thể đạt đến tầm vóc của một ngôi sao lớn. Anh đã sử dụng những tinh túy của mình để đưa The Blue đến với chiếc cup Champions League đầu tiên trong lịch sử năm 2012. Voi rừng đã dùng từng cơ bắp của mình để cháy trong những tình huống tranh chấp, chớp thời cơ, và có thể quan trọng nhất, là bảo vệ mành lưới đội nhà-một khả năng ngoài sức tưởng tượng khi nói về một tiền đạo. Anh là biểu tượng giúp Chelsea vượt qua hai đội bóng hàng đầu về chiến thuật khi ấy là Barcelona và Bayern Munich và giúp họ ngự trị trên đỉnh châu Âu.

Với những cấp bậc đi lên trong kim tự tháp bóng đá Anh, thứ bóng đá với tốc độ điên cuồng và sự cần thiết về thể chất, thật dễ hiểu khi vị trí trung phong vẫn còn giá trị ở hiện tại. Sự kiên cường này được chào đón chủ yếu do những cá thể cá tính bên trong cộng đồng lớn trở nên bão hòa, mặc dù nó nhân danh “bóng đá đẹp” như một tấm bình phong; khi mà hiện trạng về những hậu vệ có thể phạm sai lầm còn duy trì, thì trung phong hiện đại vẫn còn tương lai phát triển.

Ngay cả Guardiola, “bố già” về khả năng chuyền bóng và kiểm soát trận đấu, đã dần chấp nhận cho lối đá với những tình huống bóng bổng. Sự thay đổi trong phương pháp chỉ đạo của ông ở Bayern Munich không thể rõ ràng hơn khi có những trận đấu mà Pep cho phép những tiền vệ cánh tạt bóng cho Robert Lewandowski. Và không chỉ tiền đạo người Ba Lan có thể thể hiện khả năng không chiến mà còn là cơ hội cho Thomas Muller, kẻ có khả năng chuyển hóa những tình huống lộn xộn để ghi bàn.

Và Guardiola cũng đã phải thừa nhận sự cần thiết thay đổi lối chơi của mình khi ông tham gia vào môi trường Premier League. Thật ngớ ngẩn để dự đoán rằng chúng ta sẽ thấy vị huấn luyện viên người xứ Catalan rơi vào vòng xoáy của sự tuyệt vọng về mất phương hướng trong lối chơi. Mà mặt khác, với sự ưu ái của ông đối với những tiền vệ cánh có ưu thế ở đôi chân, nó là minh chứng cho việc ông sẽ kết hợp chơi bóng bổng ở Manchester City.

Thế nên, thời gian tới nếu thấy Andy Carroll nắm bắt một cơ hội đánh đầu bằng sự tự tin cao độ, thay vì than phiền rằng đấy là một lối chơi phản bóng đá, chúng ta nên tôn trọng rằng bóng đá là sự đa dạng về nghệ thuật và những kiểu mẫu khác nhau ấy đã hình thành nên môn thể thao mà chúng ta yêu quý.