Duy trì quyền kiểm soát bóng, tạo khoảng trống và giữ cự ly đội hình thật chặt chẽ, đó là một số nguyên tắc quan trọng trong việc chuyền ngắn ở các khu vực dưới sâu.
Khi các đội bóng thực hiện triển khai bóng từ hàng thủ và mắc sai lầm dẫn đến cơ hội nguy hiểm dành cho đối phương, đối với một số người, đây chẳng khác nào một tội ác chống lại bóng đá!
Tại sao một thủ môn lại đi chuyền ngang trong khi một cú phất bóng mạnh lên phía trên sẽ là một sự lựa chọn an toàn hơn? Tại sao các trung vệ lại tự đưa mình vào thế khó với việc cố gắng giữ bóng và xử lý theo những sự lựa chọn phức tạp hơn ở gần khu vực phạt góc? Với một quan niệm đã tồn tại từ lâu, kịch bản lý tưởng nhất là hết sức rõ ràng: Phất quả bóng mạnh lên phía trên và đội của bạn sẽ chẳng gặp sự nguy hiểm nào cả.
Vậy, tại sao có rất nhiều vị huấn luyện viên không chỉ đạo các cầu thủ của mình làm điều đó? Tại sao nhiều đội bóng nhất quyết kiên định với việc triển khai bóng từ hàng thủ? Và nguyên nhân gì khiến họ bận tâm đến nó ngay từ đầu?
TẠI SAO CÁC ĐỘI BÓNG MUỐN TRIỂN KHAI BÓNG TỪ HÀNG THỦ?
Giải thích một cách đơn giản, các đội bóng triển khai bóng từ hàng thủ vì lối chơi này cho phép họ duy trì quyền kiểm soát bóng. Với việc làm điều đó, đội bóng đang nắm quyền kiểm soát bóng sẽ có thể triển khai tấn công mà không cần phải trải qua sự may rủi của một cú phất bóng dài và tranh chấp không chiến, cho phép các cầu thủ thực hiện những gì mà vị huấn luyện viên trưởng đã yêu cầu họ trên sân tập một cách dễ dàng hơn thay vì phải phản ứng với một loạt những pha bóng nảy ra không thể đoán trước.
Các nhà cầm quân muốn kiểm soát càng nhiều khía cạnh của cuộc chơi càng tốt và đội cầm bóng thường là những người nắm thế chủ động.
Có những sự khác biệt trong cách mà các đội triển khai bóng từ hàng thủ trong giai đoạn bóng sống và từ các tình huống phát bóng, nhưng những nguyên tắc cơ bản thì giống nhau. Các cầu thủ chiếm lĩnh những vị trí thích hợp để tạo điều kiện cho các đường chuyền, qua đó giúp toàn đội được đẩy cao lên phía trên trong một đội hình tấn công được thiết kế bởi huấn luyện viên trưởng.
Trong sơ đồ 4-3-3 hoặc 4-5-1, đội hình khi phát bóng thường sẽ trông như thế này:
Theo lý thuyết, các “tuyến đường” chuyền bóng như sau sẽ được mở ra:
Miễn là các cầu thủ đã sẵn sàng, quả bóng có thể được luân chuyển một cách nhanh chóng theo các “tuyến đường” và đội có thể di chuyển từ phần sân nhà sang phần sân đối phương khi phát triển bóng. Điều này tạo điều kiện cho việc chuyển đổi trạng thái sang đội hình tấn công khi các hậu vệ cánh trở thành các winger, các winger bó vào bên trong, và các tiền vệ tiến gần đến khung thành hơn, tất cả phụ thuộc vào hệ thống chiến thuật được sử dụng, những chỉ đạo được đưa ra cho các cá nhân.
PHƯƠNG ÁN THAY THẾ CHO TÍNH CHẤT 50/50 CỦA NHỮNG PHA PHÁT BÓNG DÀI
Những cú phát bóng dài sẽ đẩy đối phương ra khỏi khu vực 1/3 cuối sân của bạn và đưa bóng lên phía trên nhanh hơn, nhưng sau đó thì sao?
Khi bạn phát mạnh quả bóng đến một khu vực nhất định trên sân, cả hai đội đều sẽ có cơ hội giành được nó và có thể bắt đầu một đợt triển khai tấn công ở bất kỳ vị trí nào mà bóng rơi xuống. Các đội bóng có xu hướng tập trung quân số đông đảo xung quanh khu vực mà họ tin rằng quả bóng sẽ rơi xuống nhằm tạo ra cho mình cơ hội tốt nhất để giành được nó. Một tình huống như vậy sẽ trông giống như dưới đây:
“Khi quả bóng ở trên không, cơ hội sở hữu nó của 2 đội là 50/50,” Pep Guardiola giải thích với đội bóng phủi Kitchener FC vào năm 2019, trong một video quảng cáo. “Khi quả bóng ở dưới chân các anh, nó là của các anh.”
Đôi khi bạn kiểm soát được bóng và triển khai tấn công, đôi khi đối phương mới là bên giành được bóng, đôi khi trận đấu biến thành những màn đánh đầu liên tiếp, và sau cùng, bạn quyết định chọn phương án triển khai bóng từ hàng thủ, nhưng nếu các cầu thủ của bạn vụng về trong việc xử lý bóng hoặc khi phải đối đầu với một đội bóng pressing đáng sợ như Liverpool, nguy cơ của những đường chuyền ngang bên trong vòng cấm sẽ là rất cao. Thậm chí ngay cả Manchester City nhiều lần cũng phải sử dụng những pha phát bóng dài trong các cuộc đối đầu với Liverpool.
Việc triển khai bóng từ hàng thủ được thực hiện tốt nhất bởi các cá nhân có khả năng nhận thức vị trí thật chất lượng, mang tư duy chiến thuật cao và có sự điềm tĩnh khi cầm bóng. Các cầu thủ phải có khả năng nhận bóng dưới áp lực của đối phương, sau đó xoay người và tìm ra một phương án chuyền bóng lý tưởng mà không cần suy nghĩ quá nhiều, và điều này hoàn toàn phụ thuộc vào những con người có mặt trên sân.
Nếu cầu thủ chơi cao nhất đội là một tiền đạo mảnh khảnh hoặc nhỏ con như Sergio Aguero, Pierre-Emerick Aubameyang hay Mohamed Salah, thì việc phát bóng dài hoàn toàn không có ý nghĩa gì cả. Những “Target-man” như Oli McBurnie và Chris Wood có cơ hội giành chiến thắng trong các pha không chiến cao hơn, nhưng nếu tất cả những gì họ có thể làm là hất tung quả bóng lên và không người đồng đội nào có thể kiểm soát được nó, thì về cơ bản, đối phương đã được thủ môn của bạn “trao” bóng cho mà chẳng cần tốn công sức tranh chấp. Nếu phải lựa chọn giữa Wood và Aguero, chắc chắn mọi người sẽ chọn tiền đạo của Man City, một người chưa bao giờ tỏ ra hiệu quả trong việc đoạt lấy các quả bóng hai, và chắc chắn cũng chẳng giỏi không chiến.
Chính vì thế, một câu hỏi thực sự quan trọng được đặt ra là, nếu một trong những việc khó làm nhất trong bóng đá là giành bóng, vậy thì tại sao bạn lại cho đi nó một cách dễ dàng như vậy?
NHỮNG RỦI RO CỦA VIỆC TRIỂN KHAI BÓNG TỪ HÀNG THỦ
Thời điểm bấp bênh nhất trong đấu pháp triển khai bóng từ hàng thủ, và kịch bản thường dẫn đến việc các cổ động viên cảm thấy tim đập điên cuồng, là sau khi đội bóng vừa giành được quyền kiểm soát bóng ở khu vực 1/3 cuối phần sân của mình, vì đây là khi tính tổ chức của hàng thủ ở trong trạng thái kém nhất.
Rất nhiều đội ở Premier League sử dụng Gegenpressing, cố gắng giành lại quyền kiểm soát bóng ngay sau khi để mất nó thay vì chuyển đổi trạng thái sang một đội hình phòng ngự chắc chắn, với các tiền đạo nhanh chóng áp sát cầu thủ đang cầm bóng và phong tỏa các phương án chuyền bóng của đối phương để khiến họ đánh mất bóng ở gần khung thành của mình. Nếu thực hiện tốt gegenpressing, điều đó sẽ dẫn đến các tình huống mất bóng nguy hiểm của đối phương và những cơ hội chất lượng cao để ghi bàn trước một hàng thủ mỏng manh, như Liverpool của Jurgen Klopp đã chứng minh trong vài năm qua.
Mọi sai lầm mắc phải khi thực hiện triển khai bóng từ hàng thủ, có thể là một pha đỡ bóng tệ, chọn vị trí một cách kém cỏi hoặc chuyền bóng trực tiếp cho đối phương, sẽ rất nhanh chóng dẫn đến những điều tồi tệ, như “trái đắng” mà Leeds phải nhận trước Tottenham trong trận thua 3-0 của họ khi thủ môn Illan Meslier “tặng” quả bóng cho Harry Winks (hình dưới):
Và hàng thủ hoảng loạn của họ cuối cùng đã phải nhận một quả penalty (gây tranh cãi) khi cố gắng giải quyết vấn đề:
Quả penalty và bàn thua sau đó là do một sai lầm cá nhân, khiến cho sự mỏng manh của hàng thủ trong giai đoạn chuyển đổi trạng thái bị khai thác. Tuy nhiên, mặt khác, Leeds cũng đã sẵn sàng để tổ chức phản công trong tình huống này, và nếu đường chuyền của Meslier tìm được đến đúng mục tiêu (bất kể là ai), thì Spurs sẽ có đến 6 cầu thủ bị bỏ lại ở phía sau bóng và phải đương đầu với rất nhiều khó khăn.
Hệ thống của Bielsa vừa có nhiều rủi ro, vừa có thể mang đến “phần thưởng” rất hậu hĩnh nếu mọi việc được thực hiện tốt. Trong tình huống được nêu trên, một đường chuyền tốt hơn sẽ giúp Leeds có thể xuyên phá Spurs, dẫn đến một cơ hội ghi bàn chất lượng cao.
ĐỪNG CỐ QUÁ RỒI THÀNH “QUÁ CỐ”
Mọi hệ thống chiến thuật đều có hai mặt tích cực và tiêu cực, và triển khai bóng từ hàng thủ là điều mà các nhà cầm quân tiến bộ, sáng tạo, và mang tư duy thiên về tấn công ưa chuộng. Bielsa đã bị cho là quá “ngây thơ” vì từ chối thay đổi và thiết lập Leeds của ông thi đấu trong một low-block (khối đội hình thấp), cũng như chỉ đạo các cầu thủ của mình triển khai bóng một cách thực dụng hơn, nhưng tập thể Leeds United mới thăng hạng của nhà cầm quân người Argentina đang có nhiều hơn Sheffield United của Chris Wilder – một đội bóng chỉ mới giành được duy nhất 1 chiến thắng cho đến thời điểm hiện tại của mùa giải này trong khi thường xuyên thực hiện những cú phất bóng dài lên cho “target-man” của mình, rồi sau đó mất quyền kiểm soát bóng – đến 18 điểm.
Southampton đã gây ấn tượng mạnh ở mùa giải này dưới sự dẫn dắt của huấn luyện viên Ralph Hasenhuttl, khi sử dụng một hệ thống chiến thuật thường xuyên chủ động “mời gọi” các tiền đạo đối phương thực hiện pressing. Họ sử dụng đồng thời cả phong cách triển khai bóng bằng những đường chuyền ngắn và các đường chuyền trực tiếp đưa bóng vào các hành lang hoặc hướng đến một tiền đạo cao to, còn trong tình huống đã đưa được bóng vào khu vực 1/3 cuối sân đối phương nhưng đối phương cũng đã có thời gian để tổ chức phòng ngự, Southampton sẽ chuyền ngược về phía sau cho thủ môn hoặc các trung vệ để “nhử” đối phương đẩy cao đội hình và mở ra nhiều khoảng trống hơn để có thể khai thác.
THỦ MÔN LÀ NHẠC TRƯỞNG
Điều quan trọng trong triển khai bóng từ hàng thủ là tìm ra những người đồng đội có điều kiện thuận lợi để nhận bóng. Đôi khi họ là những cầu thủ chơi cao hơn trên sân, yêu cầu thực hiện những đường chuyền dài hơn, đó là lý do vì sao Manchester City và Liverpool đã chi ra rất nhiều tiền cho Ederson và Alisson, hai thủ môn có thể thực hiện những đường chuyền dài chính xác, qua đó mang đến cho đội mình một phương án khác để đánh bại pressing tầm cao của đối phương, buộc đối phương phải kéo tuyến phòng ngự xuống thấp hơn một chút để đề phòng sự nguy hiểm của các đường chuyền “rót” bóng ra phía sau hàng thủ, từ đó mở ra nhiều khoảng trống hơn ở không gian giữa các tuyến để thực hiện những đường chuyền.
“Triển khai bóng từ hàng thủ cần trở thành một thói quen, bởi vì các khoảng trống sẽ luôn được mở ra,” Guardiola giải thích trong video đã được đề cập.
“Điều quan trọng nhất mà chúng ta cần cố gắng truyền đạt cho các cầu thủ là hãy tin tưởng vào cách tiếp cận này, bởi vì họ sẽ mắc phải những sai lầm vào ban đầu. Việc thực hiện những cú phất bóng dài và đuổi theo, tranh chấp bóng hai bao giờ cũng dễ dàng hơn mà.”
Ngay cả những đội bóng mạnh nhất đôi khi cũng cần thực hiện những cú phất bóng dài mang tính 50/50 để tránh gặp rắc rối, nhưng bằng việc triển khai bóng từ hàng thủ trước áp lực của đối phương, đội kiểm soát bóng có thể xuyên phá “vòng vây” pressing tầm cao và tổ chức phản công như Leeds, Liverpool, Manchester City, hoặc thực hiện một đường chuyền “rót bóng” ra phía sau hàng thủ đối phương như Arsenal, Leicester, Manchester United hoặc Southampton.
Không có chiến thuật nào là hoàn hảo cả, nhưng có rất nhiều lý do cho thấy vì sao những đội bóng mạnh nhất đều chọn sử dụng “triển khai bóng từ hàng thủ”, và có thể khẳng định rằng, phần thưởng của lối chơi này lớn hơn rất nhiều so với rủi ro.
Nguồn: Lược dịch từ bài phân tích “Why do teams play out from the back when mistakes so often lead directly to goals?” của ký giả JJ Bull, đăng tải trên Telegraph.