Pep Guardiola và dấu ấn hậu vệ biên ảo

Ngoại hạng Anh mùa giải 2016 – 2017 đã chính thức khai màn trong sự hào hứng của người hâm mộ - những người đã đếm ngược từng ngày để trông chờ đến màn ra mắt của những HLV nổi tiếng, những tân binh đắt giá. Sẽ có số đông hào hứng với Mourinho, Ibrahimovic trong màu áo Quỷ Đỏ, hoặc số đông khác mong ngóng sự xuất hiện của Antonio Conte song hành với The Blues, nhưng màn ra mắt của tân chiến lược gia người Tây Ban Nha của Manchester City, Pep Guardiola cũng khiến giới mộ điệu không khỏi thích thú.
Chiến thắng 2-1 trước Sunderland tại Etihad dù vẫn chưa thực sự làm mãn nhãn giới mộ điệu nhưng đã tạo nên cơn sốt đối với giới chuyên môn tại xứ sở Sương mù. Hàng loạt các nhà chuyên môn, bình luận viên ở Anh đã phải ngỡ ngàng với cách vận hành “không giống ai” của Pep Guardiola. Ô kìa, Gael Clichy và Bacary Sagna đang làm cái quái gì ở giữa sân thế kia, hai anh chàng đó đá biên cơ mà? 
 

FALSE FULLBACK/WINGBACK HAY INVERTED FULLBACK/WINGBACK
 

Trong trận đấu khai màn mùa giải mới của Manchester City, Pep Guardiola đã mang một trong những điểm nhấn chiến thuật, đó là vai trò mới của các hậu vệ biên. Khi Manchester City cầm bóng, dễ dàng quan sát thấy hai hậu vệ biên của họ là Gael Clichy và Bacary Sagna luôn di chuyển và hoạt động chủ yếu ở khu vực trung tâm. Vậy điểm nhấn chiến thuật đó là gì?

Truyền thông Anh cùng giới chuyên môn của nước này gọi đó là “false fullback” (tạm dịch: hậu vệ biên ảo) hay vẫn còn được biết đến với cách gọi quen thuộc hơn đối với những tín đồ của game Football manager là “inverted fullback/wingback”, tạm dịch ra tiếng Việt là “hậu vệ biên ngược”. Vậy “hậu vệ biên ngược” là gì?
 

Ngược dòng thời gian về tới thời điểm Pep Guardiola dẫn dắt đội chủ sân Allianz Arena tại mùa giải 2013 – 2014, một vai trò mới của Lahm và Alaba được giới thiệu tới sân khấu bóng đá Bundesliga và cũng tạo ra sự bất ngờ đối với giới chuyên môn của nước Đức. Khái niệm “hậu vệ biên ngược” trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Không thể khẳng định rằng Pep Guardiola là người phát minh ra vai trò hay vị trí này cho bóng đá thế giới, nhưng có thể nói ông là người áp dụng nó một cách thường xuyên hơn cả.

 

Vậy “hậu vệ biên ngược” là gì? Đây là một vai trò mới được phái sinh từ sự tiến hóa của hệ thống chiến thuật và triết lý của các huấn luyện viên. “Hậu vệ biên ngược” là những người xuất phát ở vai trò của một hậu vệ biên (có thể là fullback hay wingback) và thực hiện vai trò đó trong suốt giai đoạn phòng ngự. Khi đội nhà triển khai bóng, thay vì dâng lên theo chiều dọc sân thì những “hậu vệ biên ngược” này lại di chuyển vào khu vực trung tâm phía trước hàng hậu vệ và trở thành những tiền vệ trung tâm truyền thống.
 

Đây là một vai trò hết sức lạ lùng và phi truyền thống nhưng những “hậu vệ biên ngược” lại có ý nghĩa rất quan trọng trong việc vận hành lối chơi định hướng vị trí của Pep Guardiola. Trong bài viết “Pep Guardiola: Bậc thầy chiến thuật và bí kíp juego de posicion” đã đề cập tới các nguyên tắc cơ bản trong triết lý của Pep đó là “giữ chặt quyền kiểm soát bóng, và khi có bóng thì cự ly đội hình cần được giãn ra rộng nhất có thể” và tạo ra những tình huống 1 đối 1 cho các cầu thủ tấn công. Chiếu theo đó, “hậu vệ biên ngược” sẽ phục vụ tối đa cho cách vận hành này.

Khu vực trung lộ được coi là yết hầu trong bóng đá, không một đội bóng nào dám để cho cầu thủ đối phương nhởn nhơ và kiểm soát dễ dàng khu vực này. Như vậy, khi một hay hai hậu vệ biên trở thành “hậu vệ biên ngược” đã trực tiếp tăng số lượng cầu thủ tại khu vực quan trọng này. Sự xuất hiện của những “hậu vệ biên ngược” sẽ giúp đảm bảo cự ly đội hình hẹp theo chiều dọc, tạo thêm những tùy chọn chuyền bóng cho các trung vệ, từ đó đảm bảo khả năng kiểm soát bóng của đội nhà. 
 

Với mối đe dọa trực tiếp ở khu tuyến, các cầu thủ đối phương bắt buộc phải có sự tăng cường người cho khu vực quan trọng này. Theo logic, thêm người ở khu vực này thì sẽ mất người ở khu vực khác, không gian ở khu vực kia sẽ mở rộng, ở đây cụ thể là hai biên. Và như vậy, không gian ở biên được mở rộng tối đa để tạo cơ hội tốt nhất cho những chuyên gia 1 đối 1 thực hiện màn trình diễn của mình. Tại Bayern Munich, Pep Guardiola đã sử dụng thường xuyên cách vận hành này để tạo ra những cuộc chiến 1 đối 1 cho những chuyên gia trong lĩnh vực này như Arjen Robben, Franck Ribery, Douglas Costa hay Kingsley Coman.
 

Một điểm quan trọng nữa để Guardiola sử dụng “hậu vệ biên ngược” đó chính là mục đích chống phản công bằng việc sử dụng gegenpressing. Những hậu biên thường là những người có tốc độ và giàu thể lực, có khả năng lùi về và tranh chấp với tốc độ cao. Việc những hậu vệ trở thành những tiền vệ trung tâm sẽ giúp cho cự ly đội hình được thắt chặt lại và giúp cho việc gegenpressing đạt được hiệu quả cao hơn. Do vậy, chúng ta có thể thấy rõ khả năng gegenpressing và overload của các cầu thủ Bayern Munich thời Pep là cực kì tốt và trơn tru.
 

Tuy vậy, hệ thống chiến thuật nào cũng có điểm yếu. Đầu tiên, vấn đề có thể nhận thấy rõ ràng là các hậu vệ biên ngược sẽ phải đối mặt với việc thi đấu ở vị trí trái sở trường. Khi đội nhà tấn công hay kiểm soát bóng thì vấn đề không quá lớn. Nhưng trong giai đoạn phòng ngự, các hậu vệ biên sẽ buộc phải thực hiện nhiệm vụ phòng ngự ở một vị trí không quen thuộc và sẽ gặp nhiều khó khăn hơn. Thứ hai, trên thực tế, các hậu vệ biên ngược sẽ di chuyển cắt vào trung lộ khi tham gia tấn công, khả năng có thể xảy ra sự chồng chéo về mặt vị trí với các tiền vệ ở trung tâm. Điều này có thể gây ra những vấn đề như việc đối phương có thể gia tăng gấp đôi người khi thực hiện phòng thủ chống lại các cầu thủ chạy cánh phía trên.

VÀ HẬU VỆ BIÊN NGƯỢC Ở ETIHAD
 

Đến với Etihad, Pep Guardiola làm cho giới mộ điệu xứ sở Sương mù phải kinh ngạc khi thể hiện dấu ấn chiến thuật của mình ngay trong trận đấu đầu tiên của mùa giải mới. Nhưng không phải tự nhiên mà các cầu thủ Manchester City vận hành được hệ thống với lối lên bóng theo kiểu Salida Lavolpiana và 2 hậu vệ biên ngược như vậy. Trong giai đoạn chuẩn bị mùa giải, Pep Guardiola đã cho các cầu thủ vận hành này trong 5/10 hiệp đấu.
 

Trong trận đấu gặp Sunderland, ngay những phút đầu tiên của trận đấu, khi kiểm soát bóng, hai hậu vệ biên của Manchester City là Gael Clichy (bên trái) và Bacary Sagna (bên phải) đã nhanh chóng trở thành những “hậu vệ biên ngược”. Như tình huống ngay phút thứ 3, Clichy di chuyển từ biên trái bó vào sâu vào trung lộ, còn Sagna thì di chuyển vào khu vực hành lang trong (half-sapce) phải. Các tam giác chuyền bóng được hình thành với Fernandinho là nằm trung tâm tứ giác. Sự di chuyển này của Clichy và Sagna đã phá vỡ hệ thống phòng ngự của Sunderland do khuynh hướng kèm người của họ là định hướng đối thủ. Do đó, 2 hậu vệ biên ngược kéo theo sự theo dõi của các cầu thủ chạy cánh bên phía Sunderland, và khoảng không gian mênh mông phía sau 2 hậu vệ biên ngược đó sẽ được khỏa lấp hoặc bởi các tiền vệ trung tâm hoặc các tiền vệ bám biên.  

 

Với 2 hậu biên ngược này, khi triển khai bóng, các trung vệ của The Citizens có nhiều hơn hai lựa chọn chuyền bóng cho đồng đội (như hình bên dưới).

Tuy nhiên để đạt được hiệu quả tối đa những lợi thế mà hậu vệ biên ngược mang đến thì cần sự phối hợp đồng bộ của các cá nhân khác trong hệ thống. Đầu tiên, đó là vai trò của tiền vệ phòng ngự khi di chuyển trở về thành một trung vệ thứ ba. Thứ hai, đó là khả năng thích nghi với vai trò của một fullback và xu hướng di chuyển vào các khoảng trống ngoài hậu vệ biên ngược để lại của các tiền vệ tấn công.
 

Fernandinho trong vai trò của một tiền vệ phòng ngự đã làm tốt nhiệm vụ của mình khi thực hiện tương đối nhuần nhuyễn kiểu lên bóng Salida Lavolpiana. Hai tiền vệ công là David Silva và Kevin De Bruyne thì lại chỉ có một người làm đúng như những gì mà Pep Guardiola mong muốn. Như hình bên trên, với việc luôn có khuynh hướng tự nhiên là di chuyển vào những khoảng trống ngoài biên mà Clichy để lại đã tạo ra nhiều lựa chọn triển khai bóng cho các trung vệ. Cùng với đó cũng kéo được tiền vệ trung tâm Jack Rodwell của Mèo Đen rời khỏi vị trí để mở không gian cho Nolito nhận bóng ở vị trí thuận lợi ở phía trong. Còn De Bruyne lại không thực hiện được như vậy, và cánh phải gần như phụ thuộc hoàn toàn vào Raheem Sterling. Điều đó là giảm đi sự hiệu quả và cân bằng trong hệ thống mà Guardiola muốn xây dựng và Pep hiểu rằng đội bóng của ông còn nhiều việc phải làm để thực sự trở thành một cỗ máy hủy diệt.
 

HƯỚNG TỚI TƯƠNG LAI
 

Chiến thắng nhẹ nhàng ngày ra quân là một sự khởi đầu thuận lợi cho Guardiola và cho cả Manchester City. Guardiola đã mang những tư tưởng về chiến thuật, cách xây dựng hệ thống của ông từ khi còn ở Barcelona, Bayern Munich để làm mới đoàn quân Manchester City. Đó là lối chơi juego de posicion, với các kĩ thuật như Salida Lavolpiana, những vai trò mới mẻ cho các cầu thủ như “hậu vệ biên ngược”. Manchester City đang thay đổi từng ngày dưới bàn tay đầy ma thuật của “thầy phù thủy” Pep Guardiola.
 

Pep là người cầu tiến và không bao giờ chịu thỏa mãn với hiện tại, luôn hướng tới sự hoàn hảo. Lời chào của Guardiola tại giải Ngoại hạng Anh thực sự rất ấn tượng và nó hứa hẹn những “món ăn chiến thuật” mới mẻ và đầy lý thú sẽ còn rất nhiều ở phía trước tới từ vị chiến thuật gia người Tây Ban Nha này.

► Xem thêm thông tin lịch thi đấu Ngoại hạng Anh và kết quả bóng đá Anh.

AUGUSTUS (TTVN)