Pep Guardiola: Bậc thầy chiến thuật và bí kíp Juego de Posicion

 

Đó là hình ảnh không chỉ phản ánh về một huấn luyện viên mà đó còn là một chiến thuật gia, một nhà hành động và một nhà tư tưởng của bóng đá đương đại. Ông là Joseph “Pep” Guardiola với juego de poscion - lối chơi định hướng vị trí!
 

Josep “Pep” Guardiola i Sala là người con của xứ Catalonia. Cũng giống bao đứa trẻ khác ở mảnh đất vùng đông bắc Tây Ban Nha, tình yêu với trái bóng tròn luôn chảy trong huyết quản và Pep luôn có ước mơ trở thành cầu thủ của CLB Barcelona danh giá. Tình yêu đó được bắt đầu từ khi Guardiola còn là cậu bé nhặt bóng trong các trận đấu của Barcelona khi gia nhập lò La Masia danh tiếng vào năm 1984.
 

Guardiola thường được bố trí chơi ở cánh trong thời gian thi đấu cho đội trẻ của Barcelona. Johan Cruyff là người đã nhìn thấy tài năng của Pep và đã bố trí anh vào trong đá ở vị trí tiền vệ trụ ngay sau khi chứng kiến trận đấu của anh cho đội trẻ. Từ đó sự nghiệp cầu thủ của Guardiola gắn liền với vị trí tiền vệ trụ và trở thành nhân tố quan trọng trong đội hình Dream Team của Barca dưới thời Cruyff vào những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ XX. 
 

Pep Guardiola sở hữu một lối chơi đơn giản, ít phô diễn kỹ thuật cá nhân. Thay vào đó là những đường chuyền được xử lý nhanh chóng ngay khi bóng vừa đến chân và sau đó Pep sẽ di chuyển tới vị trí thuận lợi để có thể nhận được đường chuyền ngược lại. Đến đây, chúng ta đã có thể thấy sự kết nối với triết lý bóng đá trên cương vị huấn luyện viên của Guardiola sau này, một lối chơi gắn liền với “vị trí”. Bằng con mắt tinh tường của mình, Johan Cruyff không chỉ mang lại cho bóng đá một tài năng xuất sắc mà còn góp phần hun đúc một nhà chiến thuật gia vĩ đại cho làng túc cầu thế giới.

Johan Cruyff là người gây ảnh hưởng lớn nhất đến tôi. Tôi đã làm việc cùng ông ấy 6 năm và tôi đã học được quá nhiều điều. Rõ ràng là tôi sẽ không đứng ở đây nếu không có Cruyff. Tôi đã “ăn cắp” nhiều nhất có thể từ ông ấy Pep Guardiola

 

Sự nghiệp huấn luyện của Pep Guardiola thường được chính thức biết đến khi tiếp quản đội trẻ của Barcelona (Barca B) vào năm 2007. Thực tế, tân thuyền trưởng của Manchester City đã bắt đầu sự nghiệp huấn luyện của mình khi còn là cầu thủ thi đấu cho CLB Dorados de Sinaloa của Mexico. Tại CLB ít tên tuổi ở Mexico này, Pep Guardiola đã gặp người thầy thứ hai có ảnh hưởng mạnh mẽ tới triết lý huấn luyện của ông sau này, đó là Juan Manuel Lillo. Triết lý bóng đá của Lillo chính là Juego de posicion. Lillo vẫn được coi là người đi tiên phong của trường phái Juego de posicion hay lối chơi dựa vào vị trí.
 

Ngay trên đất nước Mexico, Pep Guardiola đã tìm được một ý tưởng tuyệt vời cho hệ thống chiến thuật của mình sau nay từ cựu huấn luyện viên trưởng của đội tuyển Mexico tại World Cup 2006, Ricardo La Volpe. Với triết lý được đặt theo tên của mình là La Volpismo, La Volpe đã sáng tạo ra cách triển khai bóng bằng cách đưa bóng từ tuyến dưới cùng (thủ môn) lên hai tuyến tiếp theo (hậu vệ và tiền vệ) với tên gọi “Salida Lavolpiana”. Điều này sau đã được áp dụng triệt để và sáng tạo ở Barcelona với vai trò kinh điển của Sergio Busquets với việc anh này được kéo  sâu về để nhận bóng từ thủ môn khi mà lựa chọn chuyền bóng cho hai trung vễ giãn rộng đã bị áp sát.
 

Sau khi chính thức giải nghệ vào năm 2006, Guardiola bắt đầu bước vào con đường của một huấn luyện viên chuyên nghiệp. Ông đã có thời gian dài ở Argentina và gặp gỡ rất nhiều người, đặc biệt là các huấn luyện viên nối tiếng. Trong số đó, người có ảnh hưởng rất lớn tới phong cách chiến thuật và chỉ đạo trên sân của Guardiola là “Gã điên” Marcelo Bielsa. Đó là cá tính, chất điên, tỉ mỉ trong xây dựng chiến thuật và yêu cầu khắc nghiệt trong tập luyện cũng như thi đấu nhưng lại quan tâm các học trò đến “từng chân tơ kẽ tóc”. Những điều đó chúng ta đều có thể thấy ở Pep với hình ảnh của một huấn luyện viên thành công ở Barcelona và Bayern Munich.
 

Và Juego de posicion Pep Guardiola ra đời trên nền tảng từ những triết lý, phong cách huấn luyện của các huấn luyện viên tuyệt vời như vậy. Juego de posicion mang thương hiệu Pep Guardiola là sự kết hợp đầy sáng tạo và kì công từ triết lý của những bộ óc chiến thuật thiên tài như Cruyff, Lillo, La Volpe, Bielsa và đâu đó là của cả những Sacchi, Bilardo, Menotti...
 

Có một sự hiểu nhầm về cách hiểu của đa số công chúng yêu bóng đá trên toàn cầu suốt thời gian qua khi nói về triết lý hay lối chơi mà Pep Guardiola áp dụng cho các đội bóng mà ông dẫn dắt. Trên cương vị thuyền trưởng của Barcelona trong vòng 4 năm (từ 2008 đến 2012), Guardiola đã tạo dựng nên một đế chế với lối chơi quyến rũ bậc nhất thế giới mà hết thảy các đội bóng đều muốn bắt chước. Và lối chơi tuyệt mĩ đó được người ta nhắc tới gắn liền với thuật ngữ “tiqui-taca”. Phải chăng tiqui-taca (hay tiki-taca) chính là juego de posicion?
 

Câu trả lời ở đây vừa là đúng vừa là không đúng. Thuật ngữ tiqui-taca đã được nhắc tới từ trước khi Guardiola dẫn dắt Barcelona. Phát thanh viên lão làng Andres Montes sử dụng khi bình luận World Cup 2006 trên sóng đài La Sexta khi tường thuật trận đấu giữa Tây Ban Nha và Tunisia: “Estamos tocado tiqui-taca tiqui-taca”. Đó là lối chơi được biết đến với những đường chuyền ngắn, phối hợp nhỏ và đều đặn như những nhịp tích tắc của đồng hồ. Và rõ ràng điều mà Montes muốn nhấn mạnh ở cụm từ đó khi miêu tả về lối chơi đó là lấy những đường chuyền là tâm điểm với mục đích là kiểm soát bóng. 
 

Montes đã làm đúng những gì mà một phát thanh viên phải làm để chuyển tải tới người nghe một cách chân thực nhất nhưng đó không phải là bản chất của lối chơi mà Pep Guardiola dày công xây dựng. Trong cuốn sách “Pep Confidential” của nhà báo Marti Perarnau, Pep đã thể hiện mình rất ghét cụm từ “tiqui-taca”: “Đừng tin những gì người ta nói. Barca đâu có đá tiqui-taca! Hoàn toàn bịa đặt! Đừng tin một nửa cái từ ấy”. Đối với Pep, những đường chuyền phải có ý nghĩa hay nói cách khác nó phải hướng tới mục tiêu nhất định, đó là hướng tới khung thành của đối phương và ghi bàn.
 

Vậy lối chơi định hướng vị trí  (juego de posicion) thực sự là gì?
 

Người Italia biết tới lối chơi định hướng vị trí như là “Giochi di Positional” gắn liền với Maurizio Viscidi, người được biết đến một trong những trợ lý và truyền nhân xuất sắc của Arrigo Sacchi. Khái niệm được biết đến rộng rãi trong bóng đá ở Đức và Áo với tên gọi là “Positionspiel”. Đối với các huấn luyện viên ở Tây Ban Nha đó là “Juego de posicion”, ở Hà Lan là “Positiespel”, và nó được coi là một hệ tư tưởng hơn là một phương pháp huấn luyện cụ thể.
 

Nói một cách đơn giản, Pep Guardiola đã đưa ra cho các cầu thủ của mình cách để tiếp cận khung thành đối phương, đó là sử dụng những đường chuyền một cách có mục đích và được dàn dựng một cách khoa học, kĩ lưỡng và tỉ mỉ nhằm đưa bóng về 1/3 cuối sân của đối thủ. Nguyên tắc cơ bản là phải giữ chặt được quyền kiểm soát bóng, và khi có bóng thì cự ly đội hình cần được giãn ra rộng nhất có thể. Đây chính là minh chứng cho thấy sự ảnh hưởng của Cruyff đối với Guardiola. 
 

Khung xương trong lối chơi của Pep sẽ là những đường chuyền ngắn theo kiểu đá ma rondo. Bóng sẽ được phát động từ thủ môn theo kiểu Salida Lavolpiana (đã nói ở trên) và các cầu thủ sẽ phối hợp theo nhóm tam giác, duy trì thế kiểm soát bằng những đường bóng ngắn. Những tam giác này có nhiều đỉnh chung, qua đó tạo ra sự liên kết thành một hệ thống. Một cầu thủ sẽ có 2 hoặc lý tưởng là 3 lựa chọn chuyền bóng cho đồng đội xung quanh. 

 

Nhưng nếu chỉ chuyền quanh quẩn ở giữa sân thì sẽ chỉ là vô nghĩa. Và đó cũng là lúc chiến thuật “dương đông kích tây” của Pep được thực thi. Đó là tấn công mạnh với quân số áp đảo ở một phần sân rồi bất thình lình chuyển hướng bóng sang phía còn lại để dứt điểm. Bằng những đường chuyền có mục đích, hệ thống tấn công của Pep sẽ kéo giãn cự ly đội hình của đối thủ, một số cầu thủ cụ thể của đối phương rời khỏi vị trí theo tính toán và khoảng trống ở phía đối diện lập tức hiện ra. Đó sẽ là thời cơ để đội bóng của Pep kết liễu đối thủ.

 

Để thực hiện thành công và hiệu quả chiến thuật này, lối chơi định hướng vị trí cần có một yếu tố quan trọng, đó là nhân tố tự do (free man). Theo Juan Manuel Lillo thì việc tìm ra những cầu thủ tự do là một lợi thế rất có ý nghĩa đối với đội bóng: “Hãy tìm cầu thủ thứ ba (cầu thủ tự do) để có thể quay lại và đối mặt với cuộc chơi”. Việc tìm kiếm này được thực hiện bằng cách luân chuyển trái bóng, định hướng vị trí hay sự di chuyển của các cầu thủ. Những cầu thủ tự do đó có thể là bất cứ ai trong hệ thống chiến thuật của Guardiola. Điều này được thấy rõ khi Guardiola làm việc mùa thứ ba ở Bayern Munich. Đó có thể là một trung vệ đang cao như Boateng, cũng có thể là một tiền vệ trung tâm như Vidal, Hojbjerg, hay cũng có thể là những cầu thủ bám biên như Lahm, Robben, Ribery, Costa... 

 

Và một nguyên tắc cơ bản nữa trong lối chơi định hướng vị trí đó là phải luôn theo đuổi việc tạo ra những tình huống 1 đối 1, 2 đối 2 hay 3 đối 3 với ưu thế rõ ràng về chất lượng cầu thủ. Điều này được minh chứng rõ nét khi các đội bóng mà Guardiola dẫn dắt đều có những chuyên gia 1 đối 1 để thực hiện nhiệm vụ này như Messi, Iniesta ở Barca, Robben, Ribery, Douglas Costa ở Bayern Munich.
 

Khi mất bóng, Pep yêu cầu các cầu thủ phải nhanh chóng thắt chặt cự ly đội hình, thực hiện pressing và gegenpressing. Thắt chặt cự ly đội hình, pressing nhằm mục đích cao nhất là khép chặt không gian chơi bóng của đối thủ, qua đó tạo ra hệ thống phòng ngự tối ưu với mỗi cầu thủ chỉ phải quản lý một không gian phù hợp. Còn gegenpressing sẽ giúp đội bóng lấy bóng quyền kiểm soát bóng một cách nhanh nhất để tiếp tục triển khai tấn công.
 

Như Perarnau đã đề cập tới sự phức tạp của lối chơi định hướng vị trí: “Những người trình diễn lối chơi này phải biết được những khả năng khác nhau có thể xảy ra trong suốt trận đấu và cũng có nên xác định rõ vai trò của các cầu thủ trong mọi thời điểm trong trận đấu”. Điều này đòi hỏi chất lượng rất cao về mặt nhân sự và tính khoa học trong việc tổ chức hệ thống chiến thuật.
 

Đối với Manchester City, juego de posicion là một sự cách mạng và rất cần thiết đối với tham vọng của các ông chủ Ả Rập. Điều đó cho thấy chắc chắn rằng Pep sẽ áp dụng lối chơi đó cho The Citizen trong nhiệm kì của mình tại Etihad. Và điều này cũng đã được Guardiola khẳng định trong lế ra mắt: “Man City là một thử nghiệm mới trong sự nghiệp của tôi. Đây là thời điểm thích hợp để đến Anh và xây dựng đội bóng theo phong cách tôi muốn”.
 

Quan trọng hơn cả, Manchester City là môi trường mà Pep Guardiola sẽ có được sự đáp ứng cao nhất trong việc lựa chọn nhân tố để phục vụ cho triết lý của mình. Với luôn tìm kiếm những điểm yếu của đối thủ và cố gắng đặt cầu thủ với những kĩ năng phù hợp vào vị trí đó, Guardiola vẫn có thể sử dụng dàn sao thượng thặng hiện có của Etihad. Nếu không, với túi tiền không đáy của các ông chủ Ả Rập Guardiola có thể dễ dàng mang về những ngôi sao phục vụ tốt nhất cho việc hiện thực hóa triết lý “juego de posicion” của mình.
 

Những gì Pep đã làm được trong sự nghiệp cầm quân, cùng với triết lý về lối chơi định hướng vị trí đã quá nổi tiếng của mình, giới mộ điệu tại xứ sở Sương mù nói riêng và trên toàn thế giới nói chung rất mong chờ sẽ được thưởng thức những bữa tiệc bóng đá tấn công. Và hơn thế nữa, đó là niềm mong đợi về sự sáng tạo và tiến hóa về chiến thuật của một trong bộ óc chiến thuật vĩ đại của bóng đá thế giới.