Chelsea trước Man City: Tắc kè hoa trong hệ thống triển khai bóng

Có thể tin rằng ngay từ khi nhập cuộc tại Stamford Bridge, cho đến cả khi Man City hai lần vươn lên dẫn trước đầu và cuối hiệp hai, Chelsea của Mauricio Pochettino luôn hướng đến mục tiêu giành chiến thắng. Từ cách The Blues lựa chọn phương án tiếp cận trận đấu, cho đến những sự điều chỉnh về mặt nhân sự và vị trí của HLV người Argentina toát lên điều đó.

Đích thân Pep Guardiola sau trận đấu cũng đã khẳng định như vậy: “Những sự thay đổi của Chelsea là để tìm kiếm chiến thắng. Cả hai đội đều đã có một trận đấu hay. Thế trận ngang tài ngang sức, hai đội đều có những thời điểm của riêng mình và kết quả hòa 4-4 là công bằng.”

Ngoài ra, Pep còn có một nhận xét đáng chú ý khác về đối thủ: “Khối đội hình của Chelsea thật sự tốt, họ có thể triển khai bóng thông qua hàng thủ 3 người, với các tiền đạo cánh được đẩy cao và bộ tứ cầu thủ ở trung lộ. Họ có khả năng và chất lượng phối hợp để liên kết giữa các tuyến. Họ cũng có cả tốc độ cho các tình huống tấn công ra sau lưng hàng thủ của chúng tôi.”

Về cơ bản, tại Stamford Bridge, Chelsea sử dụng một hệ thống nền là 4-2-3-1 hoặc 4-4-2 hẹp khi không bóng, với hai tiền đạo cánh là Cole Palmer và Raheem Sterling thu hẹp vào bên trong, Conor Gallagher kết hợp cùng Nicolas Jackson trở thành nhóm gây áp lực cao nhất, lựa chọn thời điểm để gây áp lực lên các trung vệ của Man City, cũng như chặn hướng chuyền bóng đến cặp tiền vệ trung tâm trong giai đoạn triển khai bóng của đối thủ là Rodri và Manuel Akanji. 

Cặp tiền vệ trung tâm của chủ nhà là Enzo Fernandez và Moises Caicedo có trọng trách theo kèm cặp đôi Julian Alvarez và Bernardo Silva, trong đó vai trò theo sát cầu thủ người Argentina của Enzo gần như xuyên suốt trận đấu.

Sự biến hóa của Chelsea lại nằm ở khía cạnh cấu trúc triển khai bóng. Nếu Man City đã quá nổi tiếng ở cấu trúc triển khai bóng 3-2 hoặc Brighton quen thuộc với cấu trúc triển khai bóng 4-2, thì Chelsea trước City lại có được sự tùy cơ ứng biến. Không cần quá rập khuôn với bất kỳ một cấu trúc rạch ròi nào, tập thể của Pochettino có lúc triển khai bóng qua nhóm 4-2 (với hàng thủ 4 người và 2 tiền vệ trung tâm), có lúc lại triển khai bóng qua cấu trúc 3-2 (với hàng thủ 3 người và 2 tiền vệ trung tâm, hoặc 1 tiền vệ trung tâm lùi về chơi bên hông 2 trung vệ và 1 hậu vệ cánh thì bó vào trong).

Ý tưởng ở đây là con người và sự thoải mái trong cách chơi quyết định cấu trúc, thay vì ngược lại. Từ đó, mục tiêu là sự kết nối giữa các cá nhân để tìm kiếm người tự do thông qua các pha phối hợp nhóm 3, nhóm 4 và thoát pressing thành công để lên bóng tấn công.

Ngay từ những phút đầu tiên của trận đấu, Chelsea thực sự đã triển khai bóng từ vị trí thủ thành Robert Sanchez thông qua cấu trúc 3-2, với hàng thủ gồm Disasi – Thiago Silva – Cucurella và cặp tiền vệ trung tâm Caicedo – Enzo. Hậu vệ còn lại trong bộ tứ là Reece James được đẩy lên cao hơn so với Cucurella ở phía đối diện. 

Một cấu trúc triển khai bóng 3-2 ở tuyến dưới giúp mở ra nhiều tam giác phối hợp để thoát pressing và tìm kiếm người tự do. Đồng thời, việc giải phóng một hậu vệ biên khỏi khâu này có thể giúp Chelsea gia tăng quân số ở hành lang biên, phục vụ ý đồ tạo thế quân số áp đảo ở cánh khi tổ chức lên bóng. 

Cũng với một cấu trúc triển khai 3-2 như vậy, Chelsea buộc các tiền đạo cánh của City khó có thể duy trì những đường chạy vòng cung gây áp lực quen thuộc từ biên lên các trung vệ. Việc đẩy Reece James lên cao hơn buộc Jeremy Doku phải giữ một vị trí thấp, mở ra không gian chơi bóng và kết nối dành cho Axel Disasi. Còn nếu Doku tiến lên gây áp lực, đến lượt James sẽ có khoảng trống và có thể kết hợp cùng Cole Palmer tạo thế 2v1 trước Gvardiol ở cùng cánh một khi The Blues tìm kiếm cửa thoát qua cánh phải. 

Song song đó, với một Palmer hoạt động được ở cả biên lẫn hành lang trong và trung lộ, Chelsea có thể khiến hệ thống kèm người của City bị xáo trộn. Trong cách thức tổ chức gây áp lực tầm cao của City, Bernardo Silva và Rodri giữ trọng trách kèm người ở khu vực họ phụ trách, dễ hình dung sẽ là theo kèm lấy cặp đôi Caicedo và Enzo. Nhưng chỉ cần Palmer có những bước di chuyển giật lùi về, bấy giờ trọng trách phòng ngự của Bernardo sẽ bị phân tán. Đấy chính là hệ quả của lợi thế quân số mà Chelsea có được ở nhóm cánh phải.

Nét đa dạng trong cấu trúc triển khai bóng của Chelsea còn được nhìn thấy ở phạm vi di chuyển của Enzo Fernandez. Nói không ngoa, Chelsea áp dụng chính cái cách mà Man City đã từng làm đối với vai trò của Bernardo Silva trong cuộc đấu Community Shield trước Arsenal hồi đầu mùa giải này, khi trong hiệp hai của trận đấu đó, cầu thủ người Bồ Đào Nha được kéo xuống đá ở vị trí trung vệ lệch trái trong khâu triển khai bóng, khiến hệ thống kèm người của Pháo Thủ gặp vấn đề. 

Đường nét di chuyển rộng đầu tiên của Enzo được phản anh qua việc tiền vệ người Argentina từ những phút đầu tiên trước City có xu hướng dạt sang biên trái. Hành động này giúp Enzo thoát khỏi phạm vi phòng ngự của Rodri. Nếu Rodri vẫn quyết định di chuyển bắt người, trung lộ sẽ mở ra không gian cho Conor Gallagher giật lùi về làm điểm kết nối bóng. Hình ảnh Gallagher lui về là thường xuyên, kéo theo một hành động thường xuyên khác là trung vệ Ruben Dias của City cũng di chuyển theo. 

Hình ảnh Enzo dạt ra phải, hay thậm chí Caicedo dạt ra trái diễn ra thường xuyên trong trận đấu. Bấy giờ, ở trung lộ sẽ luôn có người trám chỗ, chính là Gallagher và Palmer với các pha lui về. Rõ ràng, nhóm 4 cầu thủ ở trung lộ của Chelsea luôn có được sự tự do và linh hoạt trong di chuyển, không bị gò bó bởi một cấu trúc định sẵn. 

Điểm nhấn tiếp theo là khi Enzo lùi về hẳn ở vị trí trung vệ lệch trái ở giai đoạn triển khai bóng, thường thì lúc này Cucurella sẽ được đẩy lên cao và có thể tạm gọi Chelsea đang tìm cách triển khai bóng với hàng thủ 4 người và một tiền vệ trung tâm lùi về thấp (tức Enzo). Song, dù có là thông qua hàng thủ 4 người hay 3 người thì điều này bấy giờ cũng không quan trọng. Điều quan trọng nhất vẫn là ý đồ tạo thế quân số áp đảo ở khu vực muốn khai thác, triển khai bóng để tìm kiếm người tự do. Bấy giờ, câu chuyện không khác với những tình huống phối hợp nhóm 3, nhóm 4 ở cánh phải. 

Thời điểm phút thứ 6 của trận đấu mang đến một ví dụ về cách Chelsea thoát pressing thành công để lên bóng qua nhóm cánh trái. Khi Enzo thoát khỏi phạm vi phòng ngự của Rodri, kết hợp cùng Gallagher giật về kết nối ở biên, The Blues phá vỡ kết cấu kèm người của City với những tình huống phối hợp tam giác và người thứ ba di chuyển: Sterling bó vào trong kéo theo Kyle Walker, Gallagher lùi về dạt ra biên hút theo Rodri, để không cho Enzo được tự do thì Bernardo bỏ kèm Caicedo, cuối cùng chính Caicedo trở thành người tự do. Pha bóng kết thúc bằng việc Chelsea đưa quả bóng đến vùng cấm City.

Cũng từ một tình huống Enzo nhận bóng ở vị trí trung vệ lệch trái ở phút 12, Chelsea tạo ra một cấu trúc triển khai bóng với tuyến dưới cùng gồm Disasi – Thiago Silva – Enzo. Lúc này, Caicedo trám lấy chỗ của Enzo, còn chỗ của Caicedo được trám bởi… Reece James. Đấy chính là sự linh hoạt trong việc di chuyển của các cá nhân bên phía Chelsea để phục vụ ý đồ luân chuyển quả bóng, thoát pressing và lên bóng. Julian Alvarez gây áp lực lên Enzo, Bernardo gây áp lực lên Reece James ở phạm vi phòng ngự của anh, thế là Thiago Silva được tự do. Một pha đập nhả 1-2 giữa Thiago và James dễ dàng loại bỏ Bernardo. Lúc này, Gvardiol buộc phải bỏ Palmer để dâng lên dập James nhưng cú xoạc bóng của cầu thủ người Croatia trễ hơn đường chuyền của James cho Palmer. Chelsea có được thế 5v4.

Hay như một pha bóng khác ở phút 40, lần này Caicedo ở vị trí trung vệ lệch trái, còn Thiago Silva ở vị trí tiền vệ trung tâm lệch phải. Bất kể bạn có tìm cách gọi tên đây là cấu trúc gì đi chăng nữa của Chelsea thì The Blues cũng đã khiến Bernardo Silva bị phân tán khả năng phòng ngự. Vẫn những pha đập nhả một hai ở hành lang biên, khi Thiago Silva kết hợp cùng Reece James và Cole Palmer cuối cùng tạo ra thế 4v3 cho Chelsea trước City. 

Ở tình huống dẫn đến bàn thắng nâng tỷ số lên 2-1 cho Chelsea, Enzo một lần nữa dạt sang trái, bấy giờ khối đội hình của The Blues nhìn từ trên cao trông giống như 4-4-2 kim cương. Nhưng khi Conor Gallagher di chuyển lùi về để sẵn sàng làm điểm nhận bóng bên cạnh Caicedo, cấu trúc trở thành 4-2-2-2, với sức mạnh tấn công theo trục dọc. Từ một đường chuyền dài và bổng của Robert Sanchez, Chelsea đoạt bóng hai và tổ chức ghi bàn.

Đến khi bước sang hiệp hai, Pochettino có sự điều chỉnh về mặt vị trí của Cole Palmer và Conor Gallagher. Gallgagher được điều sang cánh phải, Palmer vào trung tâm. Ở khâu triển khai bóng từ tuyến dưới, Chelsea vẫn có sự linh động giữa cấu trúc 4-2 và 3-2. Nếu là cấu trúc triển khai bóng 3-2 thì Gallagher bó vào trong nhường biên cho Reece James, từ đó tạo thành khối tứ giác 4 người ở trung lộ. 

Bổn cũ vẫn được soạn lại ở đường nét phối hợp nhóm lên bóng qua các hành lang cánh của Chelsea – một thứ đã được bắt gặp ở hiệp một. Đơn cử như tình huống phút 54, với Enzo và Caicedo di chuyển ra xa nhau trong khâu triển khai bóng ở tuyến dưới, The Blues lên bóng qua cánh trái vẫn bằng những miếng đập nhả tam giác, chỉ khác là lần này Cole Palmer (thay vì Conor Gallagher) trở thành người giật về kết nối. Rodri vẫn bị hút ra biên, buộc Bernardo bỏ Caicedo bắt lấy Palmer. Và cuối cùng, vẫn Caicedo trở thành người tự do.

Như Pep đã nói, những sự thay đổi nhân sự của Pochettino là để hướng tới việc ghi bàn và tìm kiếm chiến thắng. Điều này phản ánh đúng ở thời điểm phút 64, khi Chelsea đưa vào sân Malo Gusto và Mykhaylo Mudryk, lần lượt thay cho Reece James và Enzo. Lúc này, đội chủ nhà lại có sự thay đổi về khối đội hình. 

Bấy giờ, Chelsea chơi với hệ thống 4-3-3. Enzo rời sân và Callagher được kéo xuống đá tiền vệ trung tâm, trong một số thời điểm cầu thủ người Anh là tiền vệ thấp nhất trong khối tiền vệ 3 người, với Caicedo và Palmer trở thành những số 8 di chuyển tấn công vào nách trung lộ, trong bối cảnh hai tiền đạo cánh là Mudryk và Sterling giãn biên. 

Sự điều chỉnh này của Pochettino có thể xuất phát từ việc trong hiệp hai, City đã từ bỏ cấu trúc 3-2-4-1 để chuyển thành 4-1-4-1. Trong cấu trúc ấy, Rodri đá duy nhất nơi đáy hàng tiền vệ. Với Palmer và Caicedo ở vị trí của hai số 8, cặp đôi này có được không gian chơi bóng bên hông Rodri để từ đó đâm vào nách trung lộ, tham gia tấn công vùng cấm. 

Trong tình huống dẫn đến bàn thắng quân bình tỷ số 3-3 của Chelsea, từ đường phất bóng dài ở vị trí lùi sâu của Gallagher dành cho Mudryk bên cánh trái, Caicedo di chuyển ở nách trung lộ, thoát được sự theo kèm của Rodri trước khi chuyền lại cho Gallagher dứt điểm và Jackson cuối cùng dứt điểm bồi thành bàn.

Chưa dừng lại ở đó, sau khi City một lần nữa vượt lên, Pochettino quyết định thay Caicedo bằng Armando Broja. Palmer được kéo về đá bên cạnh Gallagher ở cặp tiền vệ trung tâm, đảm kết một kếu cấu 3-2 ở khâu triển khai bóng. Malo Gusto được đẩy lên cao giãn biên, Sterling bó vào trong. Chelsea đá giống với hệ thống 3-2-5 với tuyến tấn công 5 người gồm Mudryk, Broja, Jackson, Sterling và Gusto. Sự có mặt của Broja ở vị trí nách trung lộ để đâm vùng cấm là giống với Caicedo trước đó. Chính từ pha phối hợp giữa Sterling và Broja mà Chelsea được hưởng penalty.

Pep Guardiola nói rằng Chelsea đang có được một quá trình hoàn thiện tốt. Đó ắt hẳn không phải là một lời nói đãi bôi. Pochettino cách đây chưa lâu thì nói rằng các học trò của ông sẽ cần có thời gian để thấm nhuần một số nguyên tắc của bóng đá định hướng vị trí, cần có được sự bình tĩnh trong di chuyển và khai thác khoảng trống. Trước City, Chelsea đã cho thấy dấu hiệu của sự hoàn thiện theo thời gian, đặc biệt ở khả năng triển khai bóng và cấu trúc đội hình đa dạng. Với cá cá nhân đa năng và trẻ trung trong đội hình, đặc biệt ở hàng tiền vệ, The Blues của Pochettino chắc chắn sẽ là một tập thể lợi hại trong tương lai.

Hoàng Thông Le Foot