Từ Totti đến Pirlo: Sự mai một của những số 10 cổ điển

 

Trong sự chuyển giao tư tưởng bóng đá tấn công ở thập niên 50 đến 60 của thế kỷ trước, một khái niệm vị trí mới về cầu thủ kiểm soát lối chơi (hay gọi đúng hơn theo nguyên nghĩa là play-makers) ra đời. Đó là những người được mô tả có nhãn quan chiến thuật xuất sắc, kỹ năng lừa bóng ngoạn mục và đôi chân kiểm soát bóng dính như keo. 

Ở châu Âu, người ta gọi đó là "Trequartista" hay cái tên "Enganche" ở Nam Mỹ. Rất nhiều cái tên đã trở thành huyền thoại ở vị trí này như Gianni Rivera, Rui Costa ở AC Milan, Francesco Totti của AS Roma, Michel Platini, Roberto Baggio và Alessandro Del Piero ở Juventus, Zinedine Zidane của Real Madrid, Dennis Bergkamp với Arsenal cũng như Juan Roman Riquelme tại Boca Juniors,...
 

Không sở hữu tốc độ tuyệt đỉnh, chẳng mạnh về nền tảng thể chất nhưng họ là người truyền cảm hứng cho hàng triệu đứa trẻ trên toàn thế giới. Họ tạo ra những pha bóng trở thành "kỳ quan" trong môn túc cầu mà rất nhiều những pha xử lý trở thành chuẩn mực được đưa vào giáo trình giảng dạy ở các trung tâm đào tạo trẻ. Họ biến những cầu thủ đối phương trở thành gã hề khi qua người dễ như thể trước mặt chỉ là một đứa trẻ.
 

Đó là số 10 cổ điển!
 

Sự mai một của những huyền thoại
 

Bình minh của thế kỷ 21 khởi đầu với Euro 2000 cùng những huyền thoại sắm vai số 10 cổ điển trong đội hình. Bergkamp đóng vai chính cho Hà Lan, Zidane biến hàng tiền vệ Pháp trở thành một pháo đài, Rui Costa đã xuất sắc với Bồ Đào Nha trong khi Totti đưa Azzurri vào chung kết.
 

Những số 10 cổ điển chơi cao nhất trên hàng tiền vệ và đứng ngay dưới các tiền đạo. Họ có thể thu hút hàng phòng ngự đối phương tạo khoảng trống cho các đồng đội, tung ra những đường chuyền xuyên thẳng vào nơi yếu hại nhất trong hệ thống phòng ngự của đối phương hoặc tự mình tạo ra những siêu phẩm. Chẳng có vị trí nào cố định cho những số 10 cũng như không có giới hạn trong nguồn cảm hứng bất tận mà họ có thể tạo ra.
 

Đó là một những khoảnh khắc tạo nên vầng hào quang cuối cùng của những số 10 cổ điển. Trong thiên niên kỷ mới khi những tư tưởng chiến thuật thay đổi cùng sự phát triển của khoa học thể thao, mọi thứ đều phát triển đáng kinh ngạc, đặc biệt là nền tảng thể chất và sự hiểu biết về chiến thuật của các cầu thủ.
 

Các cầu thủ hiện đại không dễ bị kéo ra khỏi vị trí mà họ đảm nhận, điều đó dẫn tới việc ảnh hưởng của một cá nhân lên trận đấu không còn rõ nét như trước. Đặc biệt, những "máy quét" dạng như Makelele ngày càng được coi trọng khi các chiến lược gia rất quan tâm đến việc đảm bảo sự an toàn trước mặt những hậu vệ ở trung lộ. Trong chiến tích vô địch Premier League mùa trước của Leicester, N'Golo Kante được đánh giá là cầu thủ quan trọng nhất trong lối chơi phòng ngự phản công của "The Fox".
 

Việc các chiến lược gia quan tâm nhiều hơn đến việc cân bằng giữa phòng ngự và tấn công cũng là nguyên nhân dẫn đến sự "mất tích" của những số 10 cổ điển. Điểm yếu của số 10 cổ điển là thái độ hỗ trợ phòng ngự rất hời hợt khi nhiệm vụ duy nhất mà họ tôn thờ là tấn công, tấn công và tấn công.
 

Ngay cả một chiến lược gia tôn thờ chủ nghĩa bóng đá tấn công như Pep Guardiola cũng yêu cầu học trò phải tham gia vào nhiệm vụ phòng ngự thì tư tưởng chỉ biết có tấn công của số 10 cổ điển không còn phù hợp với thời đại. Thay vào đó là sự lên ngôi của mẫu tiền vệ "box to box" hay còn gọi là tiền vệ con thoi vừa tham gia tấn công, vừa lùi về hỗ trợ phòng ngự tốt như Pogba, Vidal, Nainggolan,...
 

Trong bóng đá hiện đại, số 10 cổ điển đóng góp quá ít vào cả tấn công lẫn phòng ngự. Ngoài thái độ lười phòng ngự nói trên, mẫu số 10 cổ điển còn ít đóng góp thực chất vào mặt trận tấn công khi tốn quá nhiều thời gian chuyền bóng ở hàng tiền vệ cũng như chơi xa khung thành.
 

Vì vậy, các chiến lược gia buộc phải có sự biến đổi cho số 10 cổ điển thành regista, tiền vệ sáng tạo lùi sâu hoặc số 9 ảo. Những cầu thủ như Juan Mata, Mesut Ozil hay Eden Hazard,... đều thi đấu lệch ra cánh nhiều hơn thay vì chỉ quanh quẩn ở khu vực trung lộ vốn bị các đối thủ khóa chặt.
 

Xavi Hernandez hay Andrea Pirlo đều lùi xuống sâu hơn để đóng góp vào lối chơi bằng những đường chuyền sáng tạo dù họ đều khởi đầu sự nghiệp trong vai trò của số 10. Francesco Totti được đôn lên đá trong vai trò tiền đạo ảo. Đó là những minh chứng rõ rệt nhất cho sự biến đổi vị trí của những số 10 cổ điển cho phù hợp với bóng đá hiện đại.
 

Các chuyên gia nhận định mẫu số 10 cổ điển chỉ hồi sinh khi những giá trị của bóng đá trở về giống thời xưa cũ bao gồm chiến thuật, tư tưởng yêu thích bóng đá tấn công,... nhưng điều đó gần như là không thể.
 

Huyền thoại về số 10 cổ điển đã khép lại theo dòng chảy của thời gian để nhường chỗ cho những khái niệm hợp thời hơn như tiền vệ sáng tạo lùi sâu hay số 9 ảo.